بومادران؛ گیاهی با خواص شگفت انگیز

بومادران گیاهی است که از قرن ها پیش برای انسان آشنا و مورد استفاده بوده است. بومادران طبعی گرم و خشک دارد و در طب سنتی ایران، به عنوان تقویت‌کننده و آرام‌بخش دردهای معده کاربرد زیادی داشته است.

گیاه بومادران با نام علمی «millefolium L. Achillea» نامی بر گفته از اعماق تاریخ و قابل کاربرد در بسیاری از بیماری هاست.

به گزارش «بهپو»، نام لاتین این گیاه برگرفته از نام آشیل، قهرمان افسانه‌ای یونان است و گفته می‌شود در دوران نبردهای تروآ (حدود ۱۲۰۰ سال قبل از میلاد) از بومادران برای درمان زخم و جلوگیری از خونریزی و عفونت استفاده می‌شد و این گیاه در دوره ساکسون‌ها برای دفع چشم بد به کار می‌رفت و نیز در مراسم سحر و جادو هم از آن استفاده می‌شد. نام مرسوم آن یعنی «خون‌دماغ» کاربرد سنتی بند آورنده خونریزی آن را بیان می‌کند.

بومادران گونه millefolium دارای گل های سفید رنگ است ولی گونه santolinaاز نظر اندازه، گیاهی کوچک تر و دارای گل هایی به رنگ زرد با بویی معطر و نافذ است.

بومادران که به نام ‌های الف ورقه، ژابیژ و ژابیز نیز مشهور است گیاهی است که طبیعت آن گرم و خشک است.

زمان گلدهی گیاه از اواخر اردیبهشت تا پایان تیرماه و بهترین زمان برداشت نیمه اول تیرماه است، بومادران در گویش شمال خراسان و آذربایجان ساریگل نام دارد.

خواص بومادران چیست؟

در قرون اولیه از بومادران برای بند آوردن خون و علاج زخم‌هایی که باخون ریزی همراه بوده، استفاده می‌کردند و مردم برخی کشورها، از پیکر رویشی پخته‌شده این گیاه برای درمان کبودی ناشی از ضربه در اطراف چشم استفاده می‌کردند.

بومادران در طب سنتی ایران، به عنوان تقویت‌کننده و آرام‌بخش دردهای معده کاربرد زیادی داشته، بطوری‌که در متون طب سنتی دم کرده این گیاه، برای سوء هاضمه همراه با نفخ، کاهش اسید معده و ترش کردن مفید دانسته شده است.

در مطالعات آزمایشگاهی بومادران از زخم معده ناشی از ایندومتاسین و اتانل در موش صحرایی پیشگیری می کند و باعث التیام زخم معده ناشی از اسیداستیک در موش صحرایی شده است.

از جمله خواص دیگری که به گیاه بومادران نسبت داده‌اند، می‌توان به مسکن، ضد ورم، ضد اسپاسم، آنتی باکتریایی، بادشکن قوی، آنتی اکسیدانتی، کاهش‌دهنده اسید معده و برطرف‌کننده ناراحتی معده اشاره کرد.

دم‌کرده بومادران، سبب کاهش فشار خون شده و برای نارسایی‌های کیسه صفرا استفاده کاربرد دارد و در ازدیاد ادرار و رفع سنگ کلیه نیز مؤثر است.

اسانس بومادران خاصیت ضد باکتری و ضد تورم دارد و در صنایع دارویی، بهداشتی و آرایشی در تهیه‌ی کرم‌ها و پمادهای محافظ پوست و داروهای ضد تورم استفاده می‌شود.

این گیاه به علت دارا بودن تانن و مواد تلخ بر روی سیستم اعصاب، قلب، درمان خستگی عمومی، ورم ماهیچه‌های دل، ضعف قلب و بیماری های عصبی مانند ضعف اعصاب، هیستری و صرع اثر بسزایی دارد. شیره تازه این گیاه در آنژین، احساس گرفتگی ناگهانی و خواب‌رفتگی سودمند است.

بومادران در بند آوردن خون، هموروئید همراه با خونریزی و اسهال های ساده و به علت دارا بودن خاصیت مدری در دفع سنگ کلیه مؤثر است.

بومادران بر اثر قابض بودن در برطرف کردن ترشحات زنانگی، بند آوردن خون و رفع اخلاط خونی مفید است.

این گیاه خاصیت ضد تب دارد و دم کرده آن در آب موجب التیام زخم های پوست می گردد.

بیشترین استفاده بومادران از اسانس آن است که به علت وجود ماده کامازولن به جای بابونه به کار می رود و کاهش دهنده فشار خون، ضد عفونی کننده مجاری ادراری و اشتها آور است و در بهبود سرماخوردگی، آنفولانزا و زکام مؤثر است.

این گیاه بر فعالیت تنفسی نوتروفیل های انسان اثر مهاری دارد که توجیه کننده خاصیت ضد التهابی آن است. اثر ضد التهابی این گیاه با داروی ایندومتاسین قابل مقایسه است.

فرآورده های موجود در بازار ایران

از بومادران اشکال مختلف دارویی نظیر کپسول، عصاره، پودر، چای، تنتور، لوسیون در دسترس است.

احتیاط در مصرف گیاه بابونه

به علت ماده سمی توجون (Thujene) در این گیاه، باید از مصرف زیاد بومادران خودداری کرد. در برخی موارد اثرات سمی این گیاه در انسان مشاهده شده است؛ از جمله درماتیت تماسی، سردرد و سرگیجه. بنابراین باید در مصرف گیاه احتیاط کرد.

استفاده از بومادران برای زنان باردار باید با مشورت پزشک باشد زیرا محرک انقباض رحم است.

مصرف بیش از حد این گیاه موجب می شود که تشخیص رنگ ها برای افراد از بین برود و شخص برای مدتی کور رنگی پیدا کند. گاهی موجب قهوه ای شدن ادرار می شود.

مصرف زیاد آن سبب استفراغ، تهوع، بی اشتهایی و خواب آلودگی می شود. گرده های این گیاه به شدت آلرژی زا می باشد .

تداخلات دارویی و غذایی

مصرف همزمان بومادران با داروهای آنتی اسید، H2 بلاکرها و مهارکننده‌های پمپ پروتون سبب کاهش اثرات این داروها می شود.

با آنتی کواگولانت‌ها و ضد پلاکت‌ها (هپارین، وارفارین، سالیسیلات) سبب افزایش ریسک خونریزی می شود.

مصرف این گیاه با داروهای ضد فشار خون باعث کاهش بیش از حد فشار خون می شود.

با تضعیف کننده‌های سیستم عصبی مرکزی (مسکن- خواب آورها، الکل، opiateها، باربیتورات‌ها) سبب تشدید اثرات می شود.

مصرف آن با املاح آهن باعث کاهش جذب املاح می شود لذا صرف با فاصله ۲ ساعته توصیه می شود.

مصرف بومادران همراه با غذا ممکن است سبب کاهش جذب آهن شود بنابراین بین مصرف خوراکی های دارای آهن و بومادران حداقل دو ساعت فاصله باشد./