فلوراید برای دندان خوب است یا بد؟

فلوراید یک ماده طبیعی است که تاثیر آن به‌عنوان یک ماده پیشگیری‌کننده از پوسیدگی دندان به اثبات رسیده است اما، همانند همه مواد معدنی مقدار و شکل مصرف آن در سلامت فرد اهمیت دارد.

سالیان درازی است که در علم دندان‌پزشکی تاثیر فلوراید به‌عنوان یک ماده پیشگیری‌کننده از پوسیدگی دندان به اثبات رسیده است. شاید بزرگ‌ترین کمک به بهبود سلامت دندان کودکان سرتاسر دنیا کشف و کاربرد فلوراید به‌عنوان یک اقدام پیشگیری کننده از پوسیدگی دندان باشد.

به گزارش «بهپو»، فلوراید یک ماده معدنی است که در طبیعت و در بسیاری از مواد غذایی مانند چای، آب، غذاهای دریایی، انواع سبزی و... وجود دارد. این ماده در ساختار برخی بافت‌های بدن انسان مانند استخوان‌ها و دندان‌ها تجمع می‌یابد. با این حال، مصرف بیش از حد فلوراید می‌تواند آثار مخربی روی دندان‌ها و سلامت عمومی انسان داشته باشد.

منابع عمده فلوراید چیست؟

غلظت فلوراید 0.7 تا 1/2 ppm (قطعات در هر میلیون) برای بدن و دندان مفید‌تر است. منابع مختلف فلوراید عبارتند از:

1- آب لوله‌کشی

فلوراید به طور طبیعی در آب شیرین یافت می‌شود. در بسیاری از کشورها هم به آب لوله‌کشی اضافه می‌شود. مقدار اضافه‌شده به غلظت فلوراید که به طور طبیعی اتفاق می‌افتد، بستگی دارد.

فلوراید در بسیاری از کشورها به آب لوله‌کشی اضافه می‌شود.

2- خمیردندان‌های حاوی فلوراید

اثر فلوراید خمیر دندان در پیشگیری از پوسیدگی ثابت شده است و استفاده از خمیر دندان حاوی فلوراید اکیدا توصیه می‌شود. استفاده از خمیر دندان حاوی فلوراید می‌تواند بر حسب میزان خطر پوسیدگی دندانی، از این پوسیدگی‌ها جلوگیری کند. همه خمیردندان‌ها دارای میزانی از فلوراید هستند اما میزان فلوراید همه انواع خمیردندان‌ها کافی نیست. خمیردندان‌های مناسب از نظر میزان فلوراید دارای 1300 ppm تا 1500 ppm فلوراید هستند. طبق مطالعات انجام شده میزان اغلب خمیردندان‌های ایرانی حدود 1000 ppm یا کمتر است. بنابراین به کارخانه‌های سازنده خمیردندان توصیه می‌شود که در برخی محصولات خود به صورت انتخابی میزان فلوراید را افزایش دهند. نکته قابل توجه به خصوص در استفاده بچه‌ها از خمیر دندان این است که فلوراید اولا ماد‌ه‌ای سمی است و در صورتی که بیش از حد مجاز بلع شود، ممکن است به مسمومیت منجر شود و ثانیا، اگر میزان فلوراید دریافتی بیش از حد باشد، به ایجاد لکه‌های سفید روی دندان‌ها منجر می‌شود که به آن فلوروزیس می‌گویند.

کودکان زیر 3 سال باید از خمیردندان با سطح فلوراید 1000 ppm استفاده کنند، در حالی که کودکان بالای 3 سال می‌توانند از خمیردندان حاوی 1300 تا 1500 ppm فلوراید استفاده کنند.

برای جلوگیری از عوارض جانبی مختلف مسمومیت با فلوراید، هرگز نباید از خمیردندان به مقدار زیاد استفاده شود. برای کودکان زیر 7 سال فقط باید مقدار خمیردندان به اندازه نخود استفاده شود.

توصیه می‌شود بعد از مسواک زدن به جای شستشوی دهان با آب، محتوای دهان را بیرون بریزید. این امر به این دلیل است که فلوراید موجود در خمیردندان می‌تواند برای مدت طولانی‌تری با سطح دندان در تماس باشد.

بیشتر بخوانید: راهنمای خرید خمیر دندان

چرا باید به آب لوله‌کشی و خمیردندان فلوراید اضافه کنیم؟

کودکان در شرایط اجتماعی-اقتصادی نامناسب بیشتر مستعد ابتلا به پوسیدگی دندان هستند، این امر اساسا به دلیل محدود بودن فلوراید در تامین آب است. چنین کودکانی 5 برابر بیشتر در معرض پوسیدگی دندان قرار دارند. افزودن فلوراید به منبع آب یکی از راه‌های محافظت از کودکان مستضعف در برابر پوسیدگی دندان است.

بعضی افراد بیشتر در معرض پوسیدگی دندان هستند. در چنین مواردی، فلوراید توسط متخصص دندان‌پزشکی مستقیم روی سطح دندان قرار می‌گیرد تا از ایجاد پوسیدگی جلوگیری کند. لاک‌های حاوی فلوراید یا ژل نیز برای استفاده در دسترس هستند. در افرادی که جریان بزاقی دارند خطر ایجاد پوسیدگی افزایش می‌یابد و استفاده از فلوراید در چنین مواردی می‌تواند به پیشگیری از این بیماری کمک کند.

چگونه فلوراید از ایجاد پوسیدگی جلوگیری می‌کند؟

روزانه مواد معدنی هم به دندان‌ها اضافه می‌شوند و هم از روی دندان‌ها برداشته می‌شوند. برداشته شدن مواد معدنی زمانی اتفاق می‌افتد که اسید‌های حاصل از پلاک‌های باکتریایی و قندها به مینای دندان هجوم می‌آورند. بعضی مواد معدنی مانند فلوراید، کلسیم و فسفات‌ها از طریق آب و مواد غذایی دوباره روی لایه مینا می‌نشینند. حال اگر این تعادل به دلیلی به هم بخورد و میزان برداشته شدن مواد معدنی بیشتر از مقداری باشد که روی دندان‌ها بارگذاری می‌شود، لایه مینا ترمیم نمی‌شود و دندان دچار پوسیدگی می‌‌شود.

ماده فلوراید با مقاوم کردن دندان‌ها نسبت به اسید حاصل از پلاک‌های باکتریایی و قندها موجب مقاوم شدن دندان نسبت به پوسیدگی می‌شود. این ماده همچنین پوسیدگی‌های جزیی را ترمیم می‌کند. در کودکان کمتر از 6 سال فلوراید با رویش دندان‌های دائمی همگام شده و مانع تخریب دندان توسط اسید می‌شود. فلوراید سرعت بارگذاری مواد معدنی روی دندان‌ها را افزایش می‌دهد و روند تولید اسید را در کودکان و بزرگسالان مختل می‌کند.

بیشتر بخوانید: 15 تصور غلط و درست درباره پوسیدگی دندان

بهترین سن برای دریافت فلوراید

سنین بین 6 ماهگی تا 16 سالگی مهم‌ترین زمان برای گرفتن فلوراید است. در این بازه زمانی دندان‌های شیری و دائمی می‌رویند. فلوراید روی دندان‌های بزرگسالان هم تاثیر مثبتی دارد. مطالعات جدید حکایت از این دارد که استفاده از خمیر دندان و مایعات دهانشویه حاوی فلوراید به همان اندازه مراقبت مستقیم از دندان‌ها در پیشگیری از پوسیدگی دندان موثر است. علاوه بر این افرادی که دچار برخی مشکلات بهداشتی هستند و ممکن است از نظر پوسیدگی دندان در معرض خطر بالاتری قرار داشته باشند، با گرفتن فلوراید از بروز این مشکل پیشگیری خواهند کرد. این افراد شامل کسانی است که:

● دچار خشکی دهان هستند این افراد یا داروهای خاصی مانند آنتی‌هیستامین‌ها و داروهای ضداضطراب استفاده می‌کنند یا فشارخون بالا دارند یا رادیوتراپی در ناحیه سر و یا گردن داشته‌اند یا دچار دیابت و یکی از بیماری‌های خودایمنی هستند. به دلیل ترشح ناکافی بزاق زمینه تشکیل پلاک‌های باکتریایی و تولید اسید بیشتر فراهم می‌شود.

● بیماری‌های لثه دارند. بیماری‌های لثه دندان‌ها و ریشه دندان‌ها را بیشتر در معرض باکتری‌ها قرار می‌دهد و درنتیجه احتمال پوسیدگی دندان را بالا می‌برد.

● سابقه پوسیدگی دندان داشته‌اند. اگر شما فردی هستید که دندان‌هایتان هر سال یا یک سال در میان دچار پوسیدگی می‌شوند بهتر است از فلوراید استفاده کنید.

● افرادی که پروتز دندانی و براکت دارند. این افراد هم نیازمند فلوراید هستند.

بیشتر بخوانید: اهمیت توجه به تغییر رنگ دندان کودک

عوارض جانبی فلوراید بر سلامت دندان چیست؟

فلوراید یک ماه ‌ایمن و موثر است، البته در صورتی که طبق دستور پزشک مصرف شود و اگر در دوز بالا مورد استفاده قرار گیرد، ممکن است خطرناک باشد. میزان دوز سمی بر اساس وزن افراد تعیین می‌شود. به همین دلیل والدین باید بر استفاده فلوراید توسط کودکانشان با دقت نظارت داشته باشند و آن را دور از دسترس کودکانشان به‌خصوص در سنین کمتر از 6 سال قرار دهند.

از سوی دیگر، مصرف بیش از اندازه فلوراید هم می‌تواند به مینای دندان‌ها آسیب بزند. این آسیب می‌تواند به صورت ظاهر شدن لک‌ها و خطوط سفید روی دندان‌ها یا تغییر رنگ کامل دندان باشد که به آن فلوروزیس می گویند. این اتفاق معمولا در کودکان کمتر از 6 سال رخ می‌دهد، زمانی که دندان‌ها در حال شکل گرفتن هستند. در صورتی که در زمان تشکیل دندان‌ها فرد در محیطی باشد که آب آشامیدنی به طور طبیعی دارای میزان فلوراید بالاتر از حد مجاز باشد، دندان از طریق جریان خون میزان بالای فلوراید را دریافت می‌‌کند. این میزان بالاتر از حد مجاز، موجب تغییر ترکیب کریستال‌های مینایی می‌‌شود و دندان پس از رویش نمای گچی شکل پیدا می‌کند یا دارای لکه‌های قهوه‌ای می‌شود. این نما معمولا در همه دندان‌هایی که در زمان تشکیل در معرض آب آشامیدنی با فلوراید بالا باشند، دیده می‌شود و ممکن است تعدادی از دندان‌ها یا همه دندان‌های فرد دچار این نما باشند. فلوروزیس با فلورایدتراپی موضعی در مطب دندان‌پزشکی اتفاق نخواهد افتاد.

به گزارش «بهپو» و به نقل از «وب ام دی» و «نیوز مدیکال»، فلوراید در مواد طبیعی مانند آبی که مستقیم از چاه استخراج می‌شود به وفور وجود دارد بنابراین در صورتی که از آب چاه برای شرب استفاده می‌کنید باید از میزان فلوراید موجود در آب اطلاع داشته باشید اما زمانی که از محصولات حاوی فلوراید استفاده می‌کنید، به دلیل کنترل دوز ماده امکان بروز چنین آسیبی بسیار کمتر است./