بایدها و نبایدهای جراحی لوزه سوم در کودکان

لوزه سوم بخشی از سیستم لنفاوی است که پشت بینی قرار گرفته و بزرگی آن می‌تواند عوارض زیادی را برای گوش و حلق و بینی ایجاد کند. بزرگی لوزه‌ سوم به درمان نیاز ندارد، مگر اینکه اختلالی برای تنفس، بلع و نواحی اطراف ایجاد کرده باشد.

از زمانی که به یاد می‌آورد، پسرش در زمان نوزادی هنگام شیر خوردن دچار تنگی‌نفس می‌شد. تا اینکه دوران شیرخوارگی با مشکلات فراوان گذشت و مساله خرخر کردن در خواب مطرح شد. فرزندش با جثه کوچکی که داشت، مانند یک فرد بزرگسال در خواب خروپف می‌کرد. علاوه بر این، مدام دچار سرماخوردگی و گلودرد می‌شد. بدتر از همه اینکه زمان گلودرد، برای نفس کشیدن به تقلا می‌افتاد. پزشکان، مشکل او را بزرگی لوزه و تنها راه درمانش را جراحی تشخیص داده بودند، اما مادر از گوشه و کنار شنیده بود که این جراحی عوارضی برای سیستم ایمنی بدن کودک دارد.

به گزارش «بهپو»، آنچه خواندید، درباره مشکل مادری بود که بر سر دوراهی جراحی کردن یا جراحی نکردن لوزه کودکش مردد مانده؛ پرسشی که ممکن است خیلی از والدین به دنبال پاسخ آن باشند. «کامران کامروا»، متخصص گوش و حلق و بینی و دانشیار دانشگاه علوم‌پزشکی ایران به این پرسش پاسخ داده اند.

لوزه‌ها‌ در کجای بدن قرار گرفته‌اند و چه وظیفه‌ای‌ بر عهده دارند؟

دستگاه لنفاوی بخشی از سیستم دفاعی بدن و محلی برای تقابل فیزیکی و شیمیایی بدن با عوامل خارجی است. این تقابل به‌وسیله سلول‌ها‌ی لنفوسیتی انجام می‌گیرد. لنفوسیت‌ها‌ باید بعد از تولید شدن به تکامل برسند. نقاط مختلفی در بدن وجود دارند که باعث تکامل این سلول‌ها‌ می‌شوند. بخشی از این نواحی را «حلقه والدایر» تشکیل می‌دهد که در حلق و دهان قرار دارد و شامل لوزه سوم و لوزه‌ها‌ی حلقی می‌شود. لوزه سوم در محل نازوفارنکس (خلف سوراخ‌ها‌ی بینی در ناحیه کف قاعده جمجمه) قرار دارد. لوزه‌ها‌ی حلقی یا زبانی نیز در 2 طرف حلق در انتهای زبان بین 2 پرده قدامی و خلفی قرار گرفته‌اند‌ و معمولا در زمان تورم، با باز کردن دهان قابل‌مشاهده‌اند.

بیشتر بخوانید: نقش لوزه‌ها در بدن انسان

لوزه‌ها‌ در چه مواردی دردسرساز می‌شوند و نیاز به عمل جراحی دارند؟

گاهی اوقات لوزه‌ها‌ به دلایل مختلف تحریک می‌شوند و حجمشان‌ افزایش می‌یابد. درنتیجه باعث انسداد مجاری تنفسی می‌شوند. در این وضعیت لوزه‌ها‌ دیگر فعالیت مناسبی ندارند و خود عاملی برای بروز بعضی بیماری‌ها‌ می‌شوند؛ از جمله اختلال تنفسی هنگام خواب، گرفتگی بینی، سینوزیت، اوتیت (عفونت گوش میانی) و گوش‌دردهای مکرر. درواقع، اگر فرد بیش از 6 بار در سال دچار عفونت‌ها‌ی استرپتوکوکی، تب و تشنج شود یا اگر حامل ویروس فلج اطفال باشد، نیاز به جراحی لوزه پیدا می‌کند. در بعضی موارد نیز برداشتن لوزه، اندیکاسیون مطلق ندارد؛ از جمله مواردی که در آن لوزه‌ها‌ به هم نزدیک می‌شوند و اختلال تنفسی ایجاد می‌کنند یا زمانی که حجم لوزه سوم آنقدر افزایش می‌یابد که فرد فقط از راه دهان تنفس می‌کند و تغییر شکل در فک و صورت ایجاد می‌شود. این تغییر شکل، تحت‌عنوان «آدنویید فیس» یا قیافه لوزه سومی ‌شناخته می‌شود. در این شرایط فک پایین کوچک می‌شود و عقب می‌رود. همچنین فاصله بینی تا لب بالا زیاد می‌شود و ردیف دندان‌ها‌ به هم می‌خورد.

تورم لوزه چگونه تشخیص داده می‌شود؟

یکی از روش‌ها‌ی تشخیص، معاینه بالینی بیمار و توجه به علائم او است. این افراد معمولا با دهان باز نفس می‌کشند و شب‌ها‌ ناآرام هستند و با خرخر می‌خوابند. همچنین ممکن است بدخلق و بدغذا باشند. از لحاظ رشدی نیز معمولا دچار مشکل می‌شوند و همیشه خواب‌آلوده‌اند. این کودکان تمرکز کافی ندارند و به همین دلیل از لحاظ درسی مشکل پیدا می‌کنند. حجم لوزه سوم را همچنین می‌توان با عکس رادیولوژی از گردن یا آندوسکوپی تشخیص داد.

کودکانی که سن بالایی دارند همکاری‌شان خوب است و با وسیله‌ای به نام آندوسکوپی می‌توان لوزه سوم را در آنها به خوبی تشخیص داد. مزیت آندوسکوپی این است که بیماری‌های اطراف حلق و بینی مانند پولیپ و... نیز مشاهده می‌شود . درمان لوزه سوم نیز بر اساس اندازه لوزه سوم است. پزشک بعد از انجام آندوسکوپی برای نوع درمان تصمیم می‌گیرد.

بیشتر بخوانید: برای خروپف کودک چه باید کرد؟

چرا پسربچه‌ها‌ بیشتر از دخترها دچار مشکلات لوزه می‌شوند؟

در این زمینه آمار دقیق و علمی‌ای‌ وجود ندارد. این موضوع شاید تصور بعضی‌ها‌ باشد که مشکلات لوزه در پسرها بیشتر دیده می‌شود. در صورتی که چنین تصوری حقیقت ندارد و دخترها و پسرها از این لحاظ با هم تفاوتی ندارند.

بهترین سن برای جراحی لوزه چه زمانی است؟

درمان لوزه سوم ابتدا معمولا دارویی است تا مانع از رشد بیشتر لوزه سوم شویم. اگر درمان دارویی موفق نباشد و مدت زمان طولانی از بیماری گذشته باشد و کودک مشکل‌های زیادی حین تنفس یا مشکل‌های همراه با آن مانند اوتیت عود‌کننده و ... داشته باشد، ممکن است جراحی نیاز باشد. جراحی لوزه سوم حساس است و باید با دقت انجام شود.

امروزه جراحی لوزه سوم به‌وسیله آندوسکوپی و با بیهوشی انجام می‌شود. استفاده از آندوسکوپی جراحی را دقیق‌تر می‌کند و عوارض را به حداقل می‌رساند. روش جدیدی هم برای درمان لوزه سوم وجود دارد که نیاز به دارو و جراحی ندارد. در این روش با استفاده از امواج رادیوفرکوئنسی حجم لوزه را کاهش می‌دهند. این روش به بیهوشی نیاز ندارد و بعد از عمل هم خونریزی وجود ندارد. گرچه احتمال عود بعد از جراحی با روش‌های جدید بسیار کاهش یافته ولی همچنان عود لوزه سوم را در بعضی از کودکان مشاهده می‌کنیم. درمان لوزه سوم کودک اصلا نگرانی ندارد و خانواده زودتر باید برای درمان کودک اقدام کنند.

لوزه سوم را می‌توان از 10 هفتگی یا 3 ماهگی، زمانی که وزن کودک به 10 پوند (5/4 کیلوگرم) می‌رسد و هموگلوبین خونش 10 میلی‌گرم در دسی‌لیتر است، با جراحی خارج کرد، اما جراحی لوزه‌ها‌ی حلقی را باید از 3 سالگی به بعد انجام داد. بزرگسالان نیز محدودیتی از لحاظ سنی برای این جراحی ندارند.

بزرگسالان هم ممکن است به جراحی برای خارج کردن لوزه نیاز پیدا کنند. در بعضی موارد، لوزه‌ها‌ به حالت متخلخل درمی‌آیند و مواد غذایی داخل حفره‌ها‌ی آنها گیر می‌افتد. در نتیجه فرد دچار عفونت‌ها‌ی مکرر لوزه، بوی بد دهان، خرخر تنفسی، خرخر شبانه و آپنه خواب می‌شود. در این شرایط می‌توان لوزه‌ها‌ را در سنین بالاتر نیز با جراحی خارج کرد.

آیا این تفکر که تورم لوزه با بزرگ شدن کودک برطرف می‌شود، درست است؟

نه، زمانی که جراح تصمیم به خارج کردن لوزه‌ها‌ می‌گیرد حتما باید جراحی را انجام داد زیرا عوارض ناشی از باقی ماندن لوزه‌ها‌ در طولانی‌مدت سلامت فرد را به خطر می‌اندازد. در این شرایط، جراحی نکردن می‌تواند باعث افزایش فشارخون اولیه در طولانی‌مدت، تغییر شکل فک و صورت، به هم خوردن ترتیب دندان‌ها‌، آپنه خواب، سینوزیت، حساسیت شدید، آسم، عفونت شدید گوش، اختلالات شنوایی و... شود.

آیا برداشتن لوزه باعث ضعف سیستم ایمنی بدن می‌شود؟

خیر. لوزه‌ها‌ در تکامل و توسعه سیستم ایمنی بدن نقش دارند و حاوی سلول‌ها‌ی حافظ ایمنی هستند اما تنها بخش سیستم ایمنی بدن نیستند. برای مثال، آپاندیس هم جزو سیستم ایمنی محسوب می‌شود. ملاک‌های تشخیصی (اندیکاسیون‌) که پزشکان متخصص برای برداشتن لوزه‌ها‌ می‌گذارند، کاملا علمی و شناخته شده‌اند‌ و در این شرایط، عوارض و عواقب حفظ لوزه‌ها‌ بیشتر از برداشتن آنهاست.

درمان‌ها‌ی غیرجراحی برای تورم لوزه کدام‌اند و برای چه افرادی کاربرد دارند؟

اگر فرد دچار حساسیت یا سینوزیت باشد، می‌تواند برای کمک به کاهش حجم لوزه سوم از اسپری‌ها‌ی حاوی کورتیکواسترویید استفاده کند. با این حال، در این مورد بین متخصصان اختلاف نظر وجود دارد.

استفاده از این اسپری‌ها‌‌ در طولانی‌مدت عارضه ایجاد نمی‌کند؟

نه، این کورتون‌ها‌ خوراکی نیستند و به صورت استنشاقی مصرف می‌شوند، بنابراین معمولا تاثیرات عمومی روی بدن نمی‌گذارند و می‌توان برای طولانی‌مدت از آنها استفاده کرد.

چگونه با استفاده از امواج رادیوفرکانس (RF) حجم لوزه سوم را کاهش می‌دهند؟

به گزارش «بهپو» و به نقل از «هفته نامه سلامت»، استفاده از امواج رادیوفرکانس یکی از روش‌ها‌ی مختلف جراحی محسوب می‌شود. درواقع، برای برداشتن لوزه‌ها‌ می‌توان از امواج اولتراسوند، امواج رادیوفرکانس، لیزر یا روش متداول جراحی استفاده کرد. آنچه اهمیت دارد اندیکاسیون جراحی است. اینکه جراحی با چه وسیله‌ای‌ انجام شود به هیچ‌وجه اولویت نیست. هیچ‌یک از این روش‌ها‌ بر دیگری مزیت ندارد و بیشتر مسائل اقتصادی هستند که در انتخاب آنها نقش دارند./