سندرم پای بیقرار چیست و چگونه درمان می شود؟

سندرم پاهای بیقرار نوعی اختلال عصبی است که با تحرک مهارنشدنی پاها ظاهر می‌شود. در این بیماری فرد مبتلا دچار احساس ناخوشایند در پاها می‌شود و آن را به صورت احساس گزگز، مورمور، سوزش و درد توصیف می‌کند و برای کاهش حس ناچار است پای خود را تکان دهد یا بکشد. این حالت ها موقع استراحت و بی تحرکی بدن بیشتر می شود.

بیماری «ویلیس اِکبوم» که به‌نام «سندرم پاهای بیقرار» یا «لرزش عصبی پاها» نیز شهرت دارد، نوعی اختلال عصبی است که با تحرک مهارنشدنی پاها ظاهر می‌شود. در این بیماری فرد مبتلا دچار احساس ناخوشایند در پاها می‌شود و آن را به صورت احساس گزگز، مورمور، سوزش، درد و کشش یا حرکت حشرات روی پوست توصیف می‌کند و برای کاهش حس ناچار است پای خود را تکان دهد یا بکشد.

به گزارش «بهپو»، علایم پای بی قرار به‌خصوص در شرایط بی‌تحرکی و استراحت بدن اتفاق می‌افتد و در نتیجه فرد هنگام خواب شبانه یا نشستن طولانی نمی‌تواند آرامش داشته‌باشد. علائم متوسط تا شدید بیماری، حدود 3درصد جمعیت بزرگسال و 5/0درصد کودکان را درگیر می‌کند.

بیشتر بخوانید: آرام کردن پای بی قرار

نشانه‌های مربوط به نشانگان پای بی‌قرار معمولا در کجای پا ظاهر می‌شود؟

معمولا فرد این احساس ناخوشایند را در نرمه ساق پاهای خود دارد ولی ممکن است در هر جای اندام تحتانی از مچ پا گرفته تا ران نیز این احساس را داشته باشد. معمولا زمانی که بیمار دراز می‌کشد یا برای مدت طولانی می‌نشیند، این احساس ناخوشایند را دارد. فردی که دچار این حالت می‌شود، ناچار پای خود را حرکت می‌دهد. حرکت پاها، راه رفتن، مالش یا ماساژ پاها یا خم کردن زانوها به طور موقت تا حدی علائم را کاهش می‌دهد، اما بی‌تحرکی و استراحت، باعث تشدید علائم نشانگان می‌شود. این بیماران معمولا در به خواب رفتن دچار مشکل هستند و بهترین خواب را در انتهای شب و ساعت‌های صبح تجربه می‌کنند. از آنجا که این افراد خواب کافی را تجربه نکرده‌اند، ممکن است در طول روز خواب‌آلود باشند.

علت سندرم پای بی قرار

در اکثر موارد، نمی‌توان علت دقیق برای ابتلا به سندرم پاهای بیقرار تشخیص داد. احتمال دارد مشکل مربوط به ماده‌ای به‌نام دوپامین باشد. دوپامین یک ماده شیمیایی است که در بدن تولید می‌شود و به عصب‌ها برای کنترل حرکت عضلات پیام می فرستد.

در مورد سندرم پاهای بیقرار باید به دو نوع اولیه و ثانویه اشاره کرد. نوع اولیه بدون هیچ دلیل مشخصی معمولا در اوایل میانسالی و قبل از 40 سالگی بروز پیدا می‌کند و غالبا زمینه خانوادگی دارد؛ یعنی ممکن است افراد دیگری در خانواده مثل برادر، خواهر، مادر، پدر و فرزندان نیز درگیر این بیماری باشند. این مشکل تا سن 60 سال به‌تدریج تشدید می‌شود و در موارد شدید حتی ممکن است ساعد دست‌ها نیز درگیر شود. 70درصد موارد سندرم پاهای بیقرار را می‌توان مربوط به نوع اولیه دانست که درپی نوعی اختلال ژنتیک بروز پیدا می‌کند.

در نوع ثانویه عوامل دیگری نیز می‌توانند زمینه‌ساز این اختلال شوند:

● کمبود آهن: کمبود آهن در تولید دوپامین مغز اختلال ایجاد می‌کند، حتی اگر کمبود به‌حدی نباشد که کم‌خونی اطلاق شود. نتایج مطالعه‌ای روی 88 کودک مبتلا به بیش‌فعالی و نقص تنوجه نشان می‌دهد که یک‌سوم آنها دچار سندرم پاهای بیقرار نیز هستند و کمبود آهن در آنها دیده شد.

● بیماری‌های مزمن: دیابت، نارسایی کلیوی، نوروپاتی محیطی، میگرن، ام‌اس، فیبرومیالژی، پلی‌آرتریت روماتوئید و ضایعات نخاعی از جمله بیماری‌های مزمن هستند که می‌توانند عامل سندرم پاهای بیقرار باشند. این مشکل از هر 10 بیمار دیالیزی، 4 نفر را درگیر می‌کند.

● بارداری: بعضی از خانم‌ها طی دوره بارداری با بروز یا تشدید سندرم پاهای بیقرار به‌خصوص طی 3 ماه سوم مواجه هستند. معمولا طی دو هفته پس از زایمان این مشکل در افرادی که سابقه آن را نداشته‌اند، برطرف می‌شود. افزایش وزن یا کمبود آهن در بارداری در بروز این مشکل نقش دارند. در این صورت حتما باید آن را با پزشک خود در میان بگذارند و اگر نتوانستند به‌دلیل بارداری قرص مصرف کنند حتما با ورزش و ماساژ درد خود را تسکین دهند.

● کمبود اسید فولیک و B12

● مصرف برخی داروها: مانند ضدافسردگی، روان‌پریشی و ضدحالت تهوع

● افراط در مصرف کافئین

● چاقی

علائم سندرم پاهای بیقرار

● تمایل به حرکت‌دادن پاها، اغلب به‌خاطر احساس سوزش، گزگز، خارش، درد و... در این اندام‌ها

● بروز و تشدید حرکت غیرارادی طی دوره‌های استراحت و بی‌تحرکی بدن

● تشدید علائم هنگام شب و حرکات غیرارادی طی 10 تا 60 ثانیه در 80درصد افراد

● تسکین علائم با ماساژ، خم‌کردن زانوها، راه‌رفتن و کشش ملایم پاها

چرا این مشکل معمولا هنگام خواب شدت پیدا می‌کند و باعث آزار می‌شود؟

زیرا پا هنگام خواب حرکتی ندارد و ساکن است.

معمولا با بالا رفتن، سن عضلات بدن تحلیل می‌روند. از طرفی، افراد مسن تحرک کمتری دارند در نتیجه بیشتر دچار این مشکل می‌شوند.

ناراحتی های روانی هم در ایجاد این نشانگان دخیل است؟

بله، افرادی که ناراحتی اعصاب دارند یا افسرده هستند بیشتر مستعد این بیماری‌اند. البته کمبود آهن و کم‌خونی نیز در تشدید این بیماری موثر است. به‌هرحال اگر فشار روانی مدیریت نشود می‌تواند بیماری را تشدید کند. اگر نشانگان پای بی‌قرار با رعایت بهداشت خواب و مدیریت استرس درمان نشود، فرد باید تحت‌درمان دارویی قرار بگیرد.

مصرف الکل و سیگار در نشانگان پای بی‌قرار تاثیر دارد یا نه؟

بله، معمولا مصرف الکل و سیگار باعث بروز علائم نشانگان پای بی‌قرار می‌شود و برای خواب مضر است. نیکوتین موجود در سیگار هم علائم نشانگان را بدتر می‌کند. به همین دلیل بهتر است از مصرف سیگار، قلیان و هر نوع محصول دخانی دیگر خودداری کنید.

مصرف ویتامین‌ها در بهبود این وضعیت موثر است؟

بله، این بیماری ارتباط تنگاتنگی با سلامت بدن دارد؛ یعنی اگر ذهن و جسم سالم باشد، امکان ابتلا به این بیماری کم می‌شود. از طرفی، از بین همه ویتامین‌ها کمبود ویتامین B6 بیشتر می‌تواند فرد را مستعد ابتلا به این نشانگان کند، بنابراین کمبود این ویتامین را جدی بگیرید زیرا آثار کمبود این ویتامین فقط زردرویی و بی‌حالی نیست و ممکن است به بی‌قراری پاها نیز منجر شود.

بیشتر بخوانید: نتایج کمبود ویتامین B6 در بدن

معمولا خانم‌ها بیشتر درگیر این مشکل می‌شوند یا آقایان؟

معمولا خانم‌ها بیشتر از آقایان به این بیماری دچار می‌شوند و طول درمانشان هم بیشتر است. به جز استرس، علائم دیگری مثل بی‌تحرکی، کمبود ویتامین و اعتیاد هم در رده‌های بعدی مهم‌ترین دلایل این بیماری قرار می‌گیرند. به همین دلیل روش درمان این بیماری هم شامل 3 گروه تغذیه‌ای، دارویی و ورزش است.

بیشتر بخوانید: آیا لازم است برای جبران کمبود آهن، مکمل مصرف کنیم؟

استفاده از مواد غذایی حاوی آهن تا چه حد در بهبود این درد تاثیر‌گذار است؟

خیلی زیاد! بدن انسان برای حمل اکسیژن به آهن نیاز دارد. کمبود این ماده‌ معدنی در رساندن اکسیژن به سلول‌های بدن، اختلال ایجاد می‌کند و باعث خستگی و کسالت می‌شود. زمانی که میزان آهن در بدن کافی نباشد، می‌تواند به نشانگان پاهای بی‌قرار یا تشدید علائم آن منجر شود. بهترین منابع غذایی آهن در مواد غذایی حیوانی مانند گوشت قرمز، ماهی‌ها و گوشت پرندگان است. این مواد غذایی حاوی آهن هستند که به خوبی جذب بدن می‌شود. توجه داشته باشید جگر مرغ، گوشت گاو و گوشت بوقلمون نیز سرشار از آهن هستند. از بین منابع غذایی گیاهی آهن می‌توان به لوبیاها، عدس، اسفناج و کشمش اشاره کرد. لازم به ذکر است بدن فقط 20-2 درصد آهن موجود در این مواد غذایی را جذب می‌کند. در واقع، جذب آهن مواد غذایی غیرحیوانی به اندازه‌ مواد غذایی حیوانی نیست.

10 توصیه برای آرام کردن پای بیقرار

به گزارش «بهپو» و به نقل از «مایوکلینیک» و «هفته نامه سلامت»، با ایجاد تغییرات ساده در سبک زندگی خود می توانید کمک زیادی به بهبود بیقراری پاهایتان کنید:

1- سعی کنید قبل از خواب پاهای خود را ورزش دهید زیرا انجام کمی حرکات کششی قبل از خواب می‌تواند مفید باشد. برای کشش ساق پا، پای چپتان را بکشید و عقب ببرید و پای راستتان را از زانو کمی خم کنید و جلو بیاورید. می‌توانید دستانتان روی ران پای راست یا دیوار قرار دهید. این حرکت را برای پای دیگر خود تکرار کنید. کشش ساق پا باعث می‌شود بتوانید مدت بیشتری بنشینید.

2- حمام کردن با آب گرم قبل از خواب، باعث آرامش و راحت‌تر خوابیدن شما می‌شود. همچنین علائم نشانگان پای بی‌قرار را کاهش می‌دهد.

3- مصرف قهوه، چای، کاکائو و نوشابه سیاه به علت داشتن کافئین باعث می‌شود کمی احساس انرژی و شادابی کنید، ولی علائم نشانگان پای بی‌قرار را بدتر می‌کند، حتی بعد از گذشت چند ساعت. به همین دلیل سعی کنید قبل از خواب مواد کافئین‌دار ننوشید.

4- حوله گرم یا سرد روی پاهایتان بگذارید تا متوجه شوید کدام یک احساس بهتری به شما می‌بخشد زیرا هر نوع تغییر دمایی می‌تواند تسکین‌دهنده باشد. ورزش متعادل (نه کم و نه زیاد) طی روز باعث می‌شود در شب خواب بهتری داشته باشید؛ مثل پیاده‌روی، آهسته دویدن، بلند کردن وزنه و هر ورزش دیگری که از آن لذت می‌برید.

5- ورزش باعث کاهش تکان‌های پا و خواب طولانی‌تر و عمیق‌تر در افراد مبتلا به نشانگان پای بی‌قرار می‌شود، اما به یاد داشته باشید نباید خیلی زیاد یا شدید ورزش کنید. ورزش شدید و طولانی به‌خصوص قبل از خواب، علائم نشانگان را بدتر می‌کند.

6- نشستن زیاد، علائم نشانگان را بدتر می‌کند، مثل وقتی که نشسته‌اید و تلویزیون تماشا می‌کنید یا در یک اتوبوس شلوغ نشسته‌اید. کارهایی که حواس شما را پرت می‌کنند، گاهی علائم نشانگان را کاهش می‌دهند؛ برای مثال می‌توانید کتاب بخوانید و...

7- وقتی پاهایتان درد می‌گیرند، حرکت دادن آنها، احساس ناراحتی را کاهش می‌دهد. گاهی نیز تکان دادن یا حرکت دادن پاها می‌تواند مفید باشد. فشار روانی و جسمی، علائم نشانگان را بدتر می‌کند.

8- با تنفس آرام و عمیق، گرفتگی عضلات خود را برطرف کنید.

9- همچنین می‌توانید قبل از خواب، در یک اتاق کم‌نور به یک موسیقی آرام گوش دهید.

10- ماساژ دادن ساق پاها قبل از خواب می‌تواند علائم نشانگان را کم کند و باعث شود بهتر بخوابید./