هرآنچه که باید درباره گزش حشرات مختلف بدانید

گزش حشرات می‌تواند از یک خارش کاملا ساده کهیری‌شکل شروع و به تاول‌های خیلی شدید و حتی بستری شدن در بیمارستان ختم شود. اگر دقایقی بعد از گزیدگی علایمی مانند درد قفسه سینه، تورم لب‌ها، زبان‌ یا صورت، تنفس سخت، احساس بسته شدن راه گلو، تپش قلب، سرگیجه، سردرد یا استفراغ سراغتان آمد، حتما بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.

با گرم شدن هوا میزان زادوولد حشرات افزایش می‌یابد و فعالیت آنها بیشتر می‌شود. از سوی دیگر، بسیاری از ما دوست داریم ساعاتی را در طبیعت بگذرانیم، پیک‌نیک برویم، روی چمن‌ها بنشینیم و حتی چند ساعتی را زیر آسمان دراز بکشیم و از نسیم شبانگاهی لذت ببریم. در برخی استان‌های زلزله‌زده و سیل‌زده هم میزان خرابی‌ها زیاد است و مردم خانه و مسکن مناسبی برای اسکان ندارند. همه اینها سبب می‌شود پوست افراد بیشتر در معرض نیش حشرات قرار بگیرد.

به گزارش «بهپو»، بعضی از آزردگی‌های ناشی از نیش حشرات پس از چند روز خارش و التهاب از بین می‌روند اما برخی دیگر ممکن است تبعات و مشکلات بیشتری به دنبال داشته باشند که گاهی حتی فکرش را هم نمی‌کنیم ناشی از نیش حشره‌ای کوچک باشند.

بیشتر بخوانید: اصول پیشگیری و درمان گزیدگی‌های پشه، کنه، کک، زنبور، مار و عقرب

نیش کدام گروه از حشرات برای انسان خطرناک است؟

موضوع گزش حشرات مبحث بسیار بزرگی است و در کتاب‌های تخصصی پوست حجم زیادی را به خود اختصاص داده است. از این‌رو، ما در اینجا بیشتر در مورد مشکلاتی صحبت می‌کنیم که عمدتا به بیماری‌های پوستی مربوط باشند زیرا حشرات طیف وسیعی از بیماری‌ها را به خود اختصاص می‌دهند، مثلا نوعی مگس در نواحی خاصی از آمریکای جنوبی می‌تواند بیماری معروفی مثل «تسه‌تسه» را منتقل کند که یک بیماری قلبی است و علامت پوستی چندانی ندارد اما بیماری‌های شایعی که می‌توانند برای پوست انسان مشکل‌ساز شوند از طریق نیش حشراتی مثل پشه خاکی عامل بیماری سالک، کنه عامل بیماری لایم، انواع عنکبوت، زنبور و... ایجاد می‌شوند. گزش این حشرات با آغاز فصل بهار شروع و در تابستان که زادوولد حشرات بیشتر می‌شود، به اوج خود می‌رسد. به همین دلیل در فصل تابستان افراد بسیار زیادی به دلیل مشکلات ناشی از گزش حشرات به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند.

علایم گزش حشرات

گزش حشرات می‌تواند از یک خارش کاملا ساده کهیری‌شکل شروع و به تاول‌های خیلی شدید و حتی بستری شدن در بیمارستان ختم شود. اینکه افراد به گزش حشرات چه واکنشی نشان می‌دهند، به 2 عامل بستگی دارد؛ علت اول عامل زمینه‌ای است که ممکن است پوست فرد نسبت به گزش حشرات حساسیت زیادی داشته باشد و واکنش‌های شدیدی نشان بدهد. از این‌رو، ممکن است حشره‌ای در خانواده‌ای 5 نفری همه را نیش بزند اما فقط پوست یکی از آنها دچار تاول و کهیر شود و سایرین علایمی نشان ندهند.

این بدان معنا است که پوست آن یک نفر حساس است. عامل دوم اینکه ممکن است نوع گزش آسیب‌زا باشد و در هر صورت باعث ایجاد واکنش‌های پوستی شدیدی شود.

با توجه به این 2 عامل گزش حشرات می‌تواند شکل‌های مختلفی داشته باشد و به صورت دانه ریز قرمز روی پوست، ضایعات کهیری‌شکل، واکنش‌های کهیری وسیع، حتی فراتر از منطقه‌ای که گزش انجام شده و در مواردی واکنش‌هایی به صورت شوک در گزش حشرات موذی‌تر از جمله زنبورهای وحشی و... دیده شود. نکته حائزاهمیت دیگر اینکه شکل گزش‌ها می‌تواند روی پوست متفاوت باشد بنابراین پزشکان باید در تشخیص ضایعه ناشی از گزش حشرات بسیار دقیق باشند.

بیشتر بخوانید: 7 ماده غذایی که حشرات را فراری می دهند

برخی حشرات در برخی مناطق بیشترند

بعضی مناطق محل زادوولد این حشرات شده‌اند و به صورت اختصاصی باعث بروز بیماری‌های مربوط به خودشان می‌شوند. مهم‌ترین علت این مساله مشکلات مربوط به بهداشت محیط، دفع نامناسب زباله و فاضلاب، لایروبی نشدن تالاب‌ها، مرداب‌ها و باتلاق‌ها، وجود آب‌های راکد، آب‌انبارها، نظافت نشدن اصطبل‌ها و مرغداری‌ها، وجود بافت‌های تاریخی، حجم زیاد خاک و نخاله‌های ساختمانی و... است که بیشتر آنها در شمال و برخی دیگر در مناطق مرکزی و جنوبی کشور دیده می‌شوند.

مثلا بیماری سالک بیشتر در مناطق مرکزی ایران مثل استان اصفهان و شهرهای اطراف آن از جمله کاشان و بادرود و استان یزد شیوع دارد. البته این بیماری در استان‌های خراسان رضوی و شمالی، منطقه‌ای در دامغان و شاهرود هم شیوع بالایی دارد. به نظر می‌رسد مخازن این بیماری که گهگاه موجب افزایش شیوع بیماری سالک در ساکنان و مسافران این شهرها می‌شوند در این مناطق بیشتر است. البته مخزن بیماری سالک در نوع شهری و روستایی آن فرق می‌کند. در نوع شهری مخزن بیماری اغلب سگ‌های ولگرد و در نوع روستایی یا در مناطق کویری مخزن اصلی بیماری جوندگانی مانند موش‌های صحرایی هستند.

بیشتر بخوانید: سالک چیست و چگونه منتقل می شود؟

دراکولا چیست؟

نیش حشره‌ای به نام «دراکولا» و اگزمای ناشی از نیش آن هم در ایران بسیار شایع است. بیشتر این گزارش‌ها مربوط به شهرهای شمالی کشور است. دراکولا حشره‌ای است که در ارتفاع پایین پرواز می‌کند و مردم محلی به خوبی آن را می‌شناسند و در نتیجه کمتر مورد نیش حشره قرار می‌گیرند.

وقتی حشره دراکولا فردی را نیش می‌زند، ابتدا خارش نقطه‌ای ایجاد می‌کند که بیشتر در ناحیه سر، گردن و صورت و قسمت‌های باز بدن دیده می‌شود اما به تدریج و طی چند روز بزاق به جا مانده حشره در پوست واکنشی ایجاد می‌کند که منجر به بروز قرمزی‌های خطی و دانه‌های قرمزرنگ چرکی روی ضایعات می‌شود و ممکن است پزشک را در تشخیص دچار مشکل کند زیرا همان طور که اشاره شد، گزش حشرات می‌تواند انواع و اقسام ضایعات پوستی ایجاد کند، مثلا همین مورچه کوچک و بی‌آزار می‌تواند با گاز گرفتن پوست باعث ایجاد ضایعاتی شود که ممکن است یکی- دو ماه طول بکشد تا بتوان آن را تشخیص داد.

ضایعات ناشی از گزش دراکولا بسیار بدشکل و ترسناک و با ترشح و ضایعات چرکی و عفونی همراه می‌شود که همه اینها ناشی از واکنش بدن نسبت به بزاق دهان حشره است، به همین دلیل به این نام خوانده می شود. اگر تشخیص این ضایعات به درستی انجام شود، درمان به سرعت شروع می‌شود و 4 تا 5 روز طول می‌کشد تا علایم بهبود ظاهر شود. درمان نیش دراکولا در ابتدا شستشوی محل گزیدگی با آب و صابون است تا مواد محرک خارج شوند. روی تاول ها پارچه خیس خنک بگذارید و سپس پماد استروییدی بمالید. البته طی این مدت فرد بسیار اذیت خواهد شد بنابراین بهترین راه برای پیشگیری از گزش حشرات، استفاده از پشه‌بند و نخوابیدن در فضای باز است.

علایم بیماری لایم

بیماری لایم که در ایران بسیار نادر است نوعی بیماری عفونی است که از طریق گزش نوعی کنه به اسم «کنه پاسیاه» به انسان یا سایر حیوانات منتقل می‌شود. این نوع کنه بیشتر در مناطق جنگلی و انباشته از برگ درختان روی زمین یا روی علف‌های بلند زندگی می‌کند. البته همه کنه‌ها به این نوع باکتری آلوده نیستند اما انواع آلوده آنها می‌توانند انسان را دچار مشکلاتی کنند. گزش کنه درد ندارد اما حدود 3 تا ۳۰ روز بعد از گزش کنه آلوده، علایم بیماری لایم ظاهر می‌شود. نشانه‌های زودرس بیماری لایم شامل راش پوستی دایره‌ای در محل گزش که به سرعت بزرگ می‌شود، تب، لرز، سردرد، خستگی، دردهای عضلانی و مفصلی و تورم غدد لنفاوی است.

درمان نیش زنبورعسل و زنبورهای وحشی

در مواجهه با گزش حشراتی که می‌توانند به سمت سمی شدن پیش بروند یا حشراتی که شناختی از آنها نداریم و ممکن است واکنش‌های سیستمیک یا داخلی ایجاد کنند باید جدی‌تر عمل کنیم. ممکن است حتی فرد نیاز به بستری داشته باشد زیرا سم نیش برخی حشرات می‌تواند مشکلات قلبی، اختلالات فشارخون، افت فشاخون شدید، علایم داخلی و مشکلات تنفسی ایجاد کند و حتی منجر به خفگی فرد گزیده‌شده شود. گاهی اوقات هم گزش حشرات به‌خصوص خانواده عنکبوتیان باعث نکروز یا تخریب پوست می‌شود که این تخریب می‌تواند به دلیل سمی که وارد پوست می‌شود و خونرسانی را در پوست کاهش می‌دهد، تا عضله ادامه داشته باشد. از این‌رو، اصرار داریم فرد پس از نیش حشرات سمی حتما به نزدیک‌ترین مرکز درمانی مراجعه کند.

به گزارش «بهپو» و به نقل از «هفته نامه سلامت»، یادتان باشد اگر گزیدگی حشراتی مانند انواع زنبور یا حشرات ناشناخته در کودکان، سالمندان، خانم‌های باردار یا بیماران اتفاق افتاد، هر چه سریع‌تر آنها را به نزدیک‌ترین مرکز درمانی برسانید تا تحت نظر قرار بگیرند و مشکلی برایشان ایجاد نشود. گزیدگی‌های خطرناک‌تر، آنهایی هستند که با درد شدید همراهند و تورم شدید بافت را به ‌دنبال دارند. گزیدگی‌هایی که منجر به عفونت، التهاب یا مرگ بافت زیرپوست می‌شوند هم در گروه گزیدگی‌های خطرناک قرار می‌گیرند و نباید درمان جدی آنها را به تعویق انداخت.

بیشتر بخوانید: حشرات بیشتر جذب شما می شوند اگر...

تسکین درد و سوزش ناشی از نیش حشرات

1. اگر در مناطقی از کشور که حشرات خطرناکی مانند عقرب دارند، دچار گزیدگی شدید، بلافاصله و بدون از دست رفتن وقت به پزشک مراجعه کنید.

2. اگر دقایقی بعد از گزیدگی علایمی مانند درد قفسه سینه، تورم لب‌ها، زبان‌ یا صورت، تنفس سخت، احساس بسته شدن راه گلو، تپش قلب، سرگیجه، سردرد یا استفراغ سراغتان آمد، حتما بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.

3. اگر بعد از گزیدگی دچار افزایش دمای بدن یا افزایش دما در قسمت گزیدگی همراه ایجاد ضایعه قرمز یا سیاه‌رنگ شدید، از خاراندن محل گزیدگی خودداری و بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.

4. اگر با حشرات ریز و بدون خطر گزیده شدید و محل گزیدگی پوست خارش داشت، می‌توانید برای تخفیف این خارش، یا از کمپرس یخ استفاده کنید یا کرم‌های ضدخارش بدون نسخه مانند هیدروکورتیزون و کالامین بخرید و به محل گزیدگی بزنید. ضمن اینکه استفاده از داروهای بدون نسخه خوراکی مانند آنتی‌هیستامین هم می‌تواند خارش ناشی از گزش‌های معمولی را کاهش دهد.

5. اگر در اثر گزش‌های معمولی دچار سوزش در ناحیه گزیدگی شدید، به‌هیچ‌عنوان این منطقه از پوست را نخارانید و به‌جای آن از کمپرس یخ یا آب سرد برای تخفیف سوزش پوست کمک بگیرید. واکنشی که پس از نیش حشرات روی پوست رخ می‌دهد به دلیل تهاجم سلول‌های التهابی و خروج آب داخل خون به فضای میان‌بافتی است. کمپرس یخ کمک می‌کند تا سرعت خونرسانی کاهش پیدا کند و التهاب کمتر شود. هر بار که شما این منطقه را می‌خارانید، ماده هیستامین در بدن آزاد می‌شود و آن منطقه را تحریک می‌کند و باعث می‌شود بیشتر احساس خارش کنید.

6. اگر محل گزیدگی دردناک است و شما با پزشک فاصله دارید، می‌توانید تا رساندن خود به مرکز درمانی از داروهای بدون نسخه و ضددرد مانند استامینوفن یا ایبوپروفن استفاده کنید.

7. در صورتی که با گزش‌های معمولی مواجه شدید و مطمئن بودید گزیدگی خطرناکی نداشته‌اید، می‌توانید مقداری عسل روی محل گزیدگی قراردهید. عسل حاوی ترکیبات آنتی‌باکتریال و ضدالتهاب است و به همین دلیل هم ماساژ آن روی محل گزیدگی می‌تواند خارش و التهاب ناشی از گزیدگی را کاهش دهد.

8. برخی بر این باورند باید منطقه نیش‌زده‌شده و ملتهب را برش زد تا سم یا بزاق حشره خارج شود و در بدن منتشر نشود. این کار به هیچ‌وجه علمی نیست و آسیب‌های بیشتری به پوست وارد خواهد کرد.

9. به هیچ‌وجه تاول‌ها و جوش‌ها و ورم‌های پوستی را که به دلیل سوختگی یا نیش حشرات ایجاد می‌شوند، دستکاری نکنید یا آنها را نترکانید زیرا پوست روی تاول حفاظی است برای آنکه آب میان‌بافتی و املاح بدن از دست نروند. ضمن اینکه پوست روی تاول کمک می‌کند تا پوست جدید بهتر ساخته شود./