بایدها و نبایدهای روزه داری در دیابتی ها

روزه‌داری طولانی‌مدت برای بعضی از بیماران خطرناک است و به بدنشان آسیب می‌رساند. یکی از شایع‌ترین این بیماری‌ها دیابت است. البته منع روزه‌داری برای تمام دیابتی‌ها وجود ندارد و بعضی از آنها می‌توانند تحت‌شرایطی خاص از فضایل این ماه بهره‌مند شوند.

ماه مبارک رمضان دوران پاکسازی جسم و روح شناخته می‌شود و به کمک روزه‌داری می‌توان بیماری‌هایی همچون کبد چرب را تحت‌کنترل درآورد و از بروز اختلالات متابولیکی مثل فشارخون و چربی‌خون بالا پیشگیری کرد. از طرف دیگر، بعد روانی و معنوی این ماه باعث کاهش استرس و کنترل بهتر بیماری‌ها می‌شود. با این حال، روزه‌داری طولانی‌مدت برای بعضی از بیماران خطرناک است و به بدنشان آسیب می‌رساند. با توجه به فتوای مراجع تقلید در چنین مواردی روزه گرفتن واجب نیست و توصیه نمی‌شود.

به گزارش «بهپو»، یکی از شایع‌ترین این بیماری‌ها دیابت است. البته منع روزه‌داری برای تمام دیابتی‌ها وجود ندارد و بعضی از آنها می‌توانند تحت‌شرایطی خاص از فضایل این ماه بهره‌مند شوند.

کدام گروه از افراد دیابتی مجاز به روزه‌داری هستند؟

دیابت به انواع مختلفی تقسیم می‌شود. افراد مبتلا به دیابت نوع1 از سنین کودکی به این بیماری دچار می‌شوند و باید چند نوبت در روز انسولین تزریق کنند، بنابراین قطعا روزه‌داری برای آنها ممنوع است زیرا تزریق نکردن انسولین در این افراد باعث بالا رفتن قندخون و کمای هیپرگلیسمی -کمای ناشی از بالا رفتن گلوکز- می‌شود. از طرف دیگر، تزریق انسولین همزمان با روزه‌داری باعث افت قندخون و افزایش خطر کمای هیپوگلیسمی -کمای ناشی از افت قند خون- می‌شود.

آن گروه از مبتلایان به دیابت نوع2 که چند نوبت در روز انسولین تزریق می‌کنند هم اجازه روزه‌داری طولانی‌مدت را ندارند، اما افرادی که از انسولین‌های طولانی‌اثر و آهسته‌رهش استفاده می‌کنند، تحت‌نظر پزشک قادر به روزه‌داری هستند. درواقع، این انسولین‌ها طی 24 ساعت سطحی ثابت و خفیف از انسولین را برای بدن فراهم می‌کنند. به این ترتیب، فرد دیگر دچار افت قند ناگهانی نمی‌شود.

بیماران مبتلا به دیابت نوع2 که فقط با رعایت رژیم غذایی و مصرف قرص‌هایی مثل متفورمین، گلوتازون، آکاربوز و... -داروهایی که باعث ترشح انسولین نمی‌شوند- بیماری‌شان را تحت‌کنترل دارند، با تمهیدات خاصی می‌توانند روزه بگیرند. این افراد باید تحت‌نظر پزشک، داروهای خود را بین افطار تا سحر تقسیم کنند و با افزایش مصرف آب و اندازه‎گیری به موقع قندخون روزه بگیرند. جالب است بدانید روزه‌داری برای این افراد یک نعمت است زیرا با کمک آن می‌توانند استرس‌ خود را کاهش دهند و در عین حال وزن کم کنند. به این ترتیب قندخون هم بهتر کنترل می‌شود، اما اگر فرد از قرص‌هایی استفاده می‌کند که باعث ترشح انسولین می‌شوند -از جمله گلی‌بن‌کلامید و گلی‌کلازید- بهتر است مصرف آنها را به وعده افطار -پس از باز کردن روزه و قبل از مصرف وعده اصلی- موکول کند. البته همه این شرایط را پزشک باید تایید کند و قندخون تحت‌کنترل باشد. به عبارتی، فرد باید قند ناشتای کنترل‌شده و قند 3 ماهه - Hb A1C - زیر 7 داشته باشد و در عین حال دچار عوارض چشمی، کلیوی، قلبی و... نشده باشد.

در صورت بروز چه علایمی فرد دیابتی باید بلافاصله روزه خود را باز کند؟

افراد دیابتی باید همیشه و در هر کجا دستگاه سنجش قندخون را همراه خود داشته باشند تا به محض اینکه دچار علایم افت قند از جمله عرق سرد، بی‌حالی، ضعف، لرزش دست، تپش قلب و رنگ‌پریدگی شدند، قندخونشان را اندازه بگیرند. در این وضعیت، اگر میزان قندخون زیر 70 باشد، باید بلافاصله روزه را باز کنند زیرا افت قند خطرناک است و در نهایت می‌تواند باعث تشنج، آسیب مغزی و کما شود. همچنین اگر قندخون بالای 250 باشد، فرد باید روزه را بشکند و خیلی سریع آب بدن خود را تامین کند.

دیابتی‌ها در زمان سحر و افطار باید چه نکته‌هایی را رعایت کنند؟

برخلاف تصور موجود، تمامی افراد به ویژه بیماران دیابتی نباید در وعده سحر از مقدار زیادی مواد قندی استفاده کنند زیرا قندخون بالا از طریق ادرار دفع می‌شود و با خود آب را هم دفع می‌کند. به همین دلیل توصیه می‌شود در وعده سحر بیشتر از مواد پروتیینی، یک مقدار چربی و به ویژه سبزیجاتی مثل کاهو استفاده شود. سبزیجات حاوی فیبر هستند و آب را به خود جذب می‌کنند و در عین حال میزان جذب مواد قندی را کاهش می‌دهند. به این ترتیب آب بدن در طول ناشتایی به تدریج آزاد و فرد کمتر دچار تشنگی می‌شود. وعده افطار را هم نباید با آب خیلی خنک آغاز کرد. برای این منظور بهتر است از آب جوش یا چای استفاده شود. پس از باز کردن روزه می‌توان از مواد غذایی سنتی مثل نان -نان ویژه افراد دیابتی یا نان سنگک، رژیمی یا سبوس‌دار- همراه مقداری پنیر و سبزی استفاده کرد. درمورد انواع شیرینی هم توصیه می‌شود نوع رژیمی و بدون قند یا کم‌شیرین آنها را انتخاب کنید.

3 توصیه تغذیه ای به دیابتی های روزه دار

به گزارش «بهپو» و به نقل از «هفته نامه سلامت»، روزه‌داری برای افرادی که در کنترل قندخون‌شان مشکل دارند، می‌تواند بسیار خطرناک باشد، بنابراین افراد دیابتی تنها با تایید فوق‌تخصص غدد یا متخصص داخلی مجاز به روزه‌داری هستند که در این صورت هم باید تحت‌نظر متخصص تغذیه روزه بگیرند تا دچار حمله هیپوگلیسمی و کمای دیابتی نشوند:

1- تعداد وعده‌ها را افزایش و حجم هر وعده را کاهش دهید

افراد دیابتی مجاز به روزه‌داری باید به جای مصرف 2 وعده افطار و سحر، کل سهم خوراکی روزانه‌شان را در چند وعده و میان‌وعده تقسیم و در فواصل معین مصرف کنند. همچنین از هر گروه مواد غذایی فقط مجاز به مصرف انواع خاصی از آنها هستند؛ برای مثال از گروه کربوهیدرات‌ها باید مصرف قندهای ساده یا ترکیبات خوراکی حاوی گلوکز و فروکتوز را به حداقل برسانند. برخلاف افراد عادی که در ماه رمضان مصرف شیرینی و چربی‌ را افزایش می‌دهند، بیماران دیابتی این اجازه را ندارند. پروتیین‌ها و گوشت‌های مصرفی آنها هم باید با حداقل مقدار چربی باشد. همچنین چربی مورد نیاز روزانه باید معمولا از روغن‌های مایع گیاهی باشد و میزان مصرف چربی‌های اشباع باید به حداقل و ترجیحا صفر برسد. مصرف مواد غذایی فرآوری‌شده یا خوراکی‌هایی که چند نوبت گرم و سرد شده‌اند هم برای بیماران دیابتی توصیه نمی‌شود.

2- به جای چای و قهوه، آب بنوشید

مهم‌ترین نوشیدنی برای افراد دیابتی آب است که باید در فواصل بین وعده‌ها و میان‌وعده‌ها مصرف شود. این افراد باید خیلی بیشتر از دیگران به کم‌آبی و اختلالات آب و الکترولیت اهمیت دهند. به همین دلیل مصرف چای، قهوه و نسکافه باید برای آنها به شدت کنترل‌شده باشد. توصیه دیگر اینکه، دیابتی‌ها باید با هر وعده یا میان‌وعده غذایی از سبزی‌ها، صیفی‌ها و میوه‌های تازه و کامل -نه آبمیوه- استفاده کنند.

3- به جای زولبیا و بامیه، کشمش و خرما بخورید

زولبیا و بامیه نه‌تنها حاوی حجم بالایی از قندهای ساده هستند بلکه با مقدار زیادی روغن سرخ می‌شوند، بنابراین چه برای افراد سالم و چه افراد دیابتی انتخاب مناسبی نیستند. با این حال، مصرف میزان بسیار کم و هر از گاهی آنها پس از وعده افطار یا شام معمولا مشکل‌ساز نیست، اما بعضی از افراد دیابتی با توجه به شرایط کنترل قندخونشان اصلا مجاز به مصرف این خوراکی‌ها نیستند. این بیماران در عوض می‌توانند برای تامین قندخون‌ خود از میزان بسیار کم قندهای طبیعی مثل خرما، انجیر، کشمش، توت یا دیگر میوه‌های خیلی شیرین استفاده کنند. دیابتی‌ها همچنین می‌توانند روزه‌شان را با مقداری آب یا شیر گرم کم‌چرب همراه 1 یا حداکثر 2 خرمای کوچک باز کنند زیرا هنگام افطار قندخون افت پیدا می‌کند و باید سریع جبران شود. البته مقادیر مجاز مصرف شیرینی و قند برای هر دیابتی متفاوت است، بنابراین در این مورد باید حتما از متخصص تغذیه کمک گرفت./