الفبای شیردهی به نوزاد و چاره اندیشی برای مشکلات آن

تغذیه با شیر مادر به لحاظ داشتن مواد پروتیینی و ویتامینی بسیار، بیش از سایر غذاها برای نوزادان توصیه شده است. پزشکان می گویند کودکانی که در دوران نوزادی از شیر مادر تغذیه می کنند، از میزان هوش و توان جسمی بالاتری نسبت به سایر نوزادان بر خوردارند.

اول آگوست که بنام روز جهانی شیر مادر نامگذاری شده است، همه ساله در کشورهای مختلف جهان گرامی داشته می شود. هدف از نامگذاری این روز تشویق مادران به تغذیه فرزندان خود از این موهبت الهی است. تغذیه با شیر مادر به لحاظ داشتن مواد پروتیینی و ویتامینی بسیار، بیش از سایر غذاها برای نوزادان توصیه شده است. پزشکان می گویند کودکانی که در دوران نوزادی از شیر مادر تغذیه می کنند، از میزان هوش و توان جسمی بالاتری نسبت به سایر نوزادان بر خوردارند.
به گزارش «بهپو»، آکادمی متخصصان اطفال، زنان و زایمان و بسیاری دیگر از متخصصان حوزه پزشکی به شدت به مادران توصیه می کنند خودشان به نوزاد شیر بدهند. نوزاد می بایست در شش ماه اول تنها شیر مادر را بخورد و در شش ماه پس از آن غذا های دیگری مانند غلات، میوه، پروتیین و سبزیجات را هم دریافت کند.

فواید شیر مادر برای کودک

«شیر مادر» بهترین مواد مغذی را که برای نوزاد لازم است در خود دارد. کامل ترین ترکیب که شامل پروتیین ها، ویتامین ها، چربی و هر آنچه کودک برای رشد به آن نیاز دارد در شیر مادر وجود دارد و هضم آن برای نوزاد بسیار راحت تر از شیر خشک است. شیر مادر حاوی پادتن هایی است که برای مبارزه با ویروس ها و باکتری ها به کودک کمک می کند. شیر مادر احتمال ابتلا به آسم یا آلرژی را کاهش می دهد و نوزادانی که در 6 ماه اول تنها از شیر مادر تغذیه کرده اند کمتر دچار عفونت گوش، بیماری های تنفسی و اسهال می شوند. همچنین تعداد مراجعات آن ها به پزشک و احتمال بستری در بیمارستان کمتر است.
بعضی مطالعات نشان داده است تغذیه با شیر مادر IQ کودک را در اواخر دوران کودکی بالا می برد. علاوه بر این ها رابطه جسمی نزدیک با کودک، تماس پوستی و ارتباط چشمی به رشد صحیح روانی و تامین حس امنیت در او کمک می کند. کودکانی که با شیر مادر تغذیه می شوند رشد وزنی صحیح تری دارند و کمتر دچار اضافه وزن می شوند. همچنین محققان می گویند تغذیه با شیر مادر در پیشگیری از ابتلا به «سندرم مرگ ناگهانی نوزاد» کمک می کند و تصور بر این است که خطر ابتلا به دیابت، چاقی و بعضی از سرطان ها را کاهش می دهد، اما نیاز به تحقیقات بیشتری در این زمینه وجود دارد.

فواید شیردهی برای مادر

شیر دهی سبب سوزاندن کالری اضافه در بدن می شود و باعث می شود مادر سریع تر وزن از دست دهد. این کار باعث آزاد شدن هورمون «اکسی توسین» خواهد شد که به برگشت اندازه رحم به حالت قبل از بارداری و کاهش خونریزی رحم کمک می کند. شیر دهی خطر سرطان سینه، سرطان تخمدان و پوکی استخوان را کاهش می دهد.
البته لازم به گفتن نیست که نخریدن شیر خشک و شیشه شیر مخارجتان را هم کمتر می کند، همچنین وقت گذرانی در کنار کودک نازنیتان باعث ایجاد حس آرامش و شادی می شود.

آیا شیر من برای کودک کافی است؟

در اولین روز های تولد نوزاد، سینه مادر شیری تولید می کند که «آغوز» نام دارد. این شیر ایده آل ترین غذا برای نوزاد است و غلیظ، زردرنگ و اندک است، اما بهترین منبع غذایی برای نوزادتان است. آغوز به نوزاد کمک می کند که برای هضم شیر مادر آماده شود.
بیشتر نوزادان در 3 تا 5 روز اول کاهش وزن خواهند داشت. این به تغذیه با شیر مادر ارتباطی ندارد.
هرچه نوزاد به شیر بیشتری نیاز داشته باشد و مادر به او بیشتر شیر بدهد، سینه ها شیر بیشتری تولید می کنند. متخصصان تاکید می کنند در 6 ماه اول تنها منبع غذایی کودک شیر مادر باشد، اگر از شیر خشک در کنار شیر مادر استفاده کنید سینه ها شیر کمتری تولید می کنند.

سه نکته مهم در شیردهی

الف- آگاهی: نشانه های گرسنگی نوزاد را بشناسید و هر وقت گرسنه بود به او شیر بدهید. ممکن است در روز های اول لازم باشد بین 8 تا 12 ساعت در روز به او شیر بدهید. نوزاد گرسنه دستش را به سمت دهان می برد، صدای مکیدن در می آورد، دهانش را می جنباند یا به سمت سینه می چرخد. منتظر نشوید برای غذا گریه کند. گریه نشانه گرسنگی بیش از اندازه است.
ب- بردباری: هر چقدر فرایند شیر دادن طولانی شد مهم نیست. برای اتمام شیر دهی عجله نکنید. هر مرتبه شیر دهی 10 تا 20 دقیقه طول می کشد.
ح- حفظ آرامش روحی و جسمی: یکی از مهم ترین مسایلی که باید رعایت شود این است که هنگام شیر دهی آرام بگیرید و اجازه دهید شیر به آرامی به پایین جریان پیدا کند. اگر نیاز دارید چیزی از سر، گردن یا آرنجتان حفاظت کند از یک بالش استفاده کنید و برای حفظ وضعیت پا ها از یک زیر پایی بهره بگیرید.

ممنوعیت شیر دهی

در موارد نادری شیر دادن به نوزاد خطرناک است و نمی بایست به او شیر داد:

ابتلا به HIV مثبت؛ این بیماری از طریق شیر مادر قابل انتقال است
سل فعال درمان نشده
شیمی درمانی برای سرطان
مصرف مواد مخدر مثل کوکایین و ماری جوانا –علف یا گل
ابتلای نوزاد به بیماری نادری به نام « گالاکتوزمی» ؛ این بیماری سبب می شود نوزاد نتواند قند طبیعی شیر -گالاکتوز- را هضم کند.
مصرف برخی از دارو های نسخه ای مثل بعضی از دارو های میگرن، پارکینسون یا آرتریت

اگر از دارو های نسخه ای استفاده می کنید قبل از شروع شیر دهی با پزشک صحبت کنید.
سرماخوردگی و آنفولانزا مانع شیردهی به نوزاد نمی شود. شیر مادر نه تنها باعث انتقال این بیماری ها نمی شود، بلکه پادتن هایی به نوزاد می دهد که با بیماری مبارزه می کنند.
انجمن متخصصان اطفال می گوید نوزادان بالای 4 ماه که تنها از شیر مادر تغذیه می کنند یا بیش از نیمی از غذای روزانه شان از شیر مادر است می بایست از مکمل های خوراکی آهن استفاده کنند. این کار را باید تا زمانی ادامه داد که غذا های غنی از آهن به رژیم غذایی کودک اضافه شود. انجمن متخصصان اطفال توصیه می کند تا یک سالی سطح آهن کودک بررسی شود.
پزشک شما را راهنمایی خواهد کرد که مکمل درمانی با آهن و ویتامین D از چه زمانی آغاز شود و دوز آن چه مقدار باشد.

عوارض محتمل شیردهی

التهاب نوک سینه: زخم و التهاب نوک سینه در هفته های اول شیردهی طبیعی است. موقع شیر دادن دقت کنید کودک به درستی سینه را در دهان بگیرد و بعد از هر بار شیر دهی به کمک قرار دادن یک انگشت در دهان نوزاد، او را از سینه جدا کنید. با این کار از بروز تحریکات پوستی جلوگیری می کنید. اگر همچنان دچار زخم و تحریک پوستی در نوک سینه هستید باید سعی کنید هر سینه به طور کامل تخلیه شود. اگر این طور نشود سینه متورم و دردناک می شود. گذاشتن کیسه یخ یا کیسه حاوی نخود های یخ زده روی نوک سینه برای مدتی درد را کاهش می دهد. سعی کنید بین دو مرحله شیر دهی نوک سینه را در معرض هوای آزاد نگه دارید تا خشک شود. نوزاد در ابتدا سینه را به شدت می گیرد پس اول سینه ای که کمتر مجروح است در دهان او بگذارید.
خشکی و پوسته پوسته شدن نوک سینه: از مصرف صابون ها، کرم ها و لوسیون های الکل دار یا عطری پرهیز کنید، زیرا ترک و خشکی پوست را بیشتر می کنند. در این مواقع بهتر است کمی لانولین به نوک سینه ها بمالید، اما قبل از شیر دهی به نوزاد آن را به آرامی بشویید. تعویض پد های سینه هم به خشک ماندن و بهبود پوست نوک سینه کمک می کند. فراموش نکنید فقط از پد های پنبه ای استفاده کنید.
نگرانی از کم بودن شیر مادر: معمولا قاعده بر این است که کودکی که در روز 6 تا 8 بار پوشک خود را خیس می کند به اندازه کافی شیر خورده است. از دادن شیر خشک یا آب به کودک خودداری کنید. اگر به طور مرتب به کودک شیر ندهید بدن به اندازه کافی شیر تولید نمی کند. بعضی از زنان به اشتباه فکر می کنند چون سینه های کوچکی دارند شیر کافی تولید نمی کنند، اما سینه های کوچک هم به اندازه سینه های بزرگ شیر تولید می کند. تغذیه خوب، استراحت زیاد و مصرف آب به شما کمک می کند شیر کافی تولید کنید.
دوشیدن و ذخیره شیر: می توان شیر را با استفاده از شیر دوش یا دست دوشید و در شیشه ریخت، ممکن است مدتی طول بکشد تا کودک به نوشیدن شیشه عادت کند، بنا بر این قبل از اینکه به محل کار باز گردید شروع به دوشیدن شیر کنید تا فرزندتان به آن عادت کند. اگر شیر دوشیده شده را در یخچال نگه دارید تا 2 روز قابلیت مصرف دارد و می توان آن را تا 6 ماه فریز کرد. به خاطر داشته باشید هرگز برای گرم کردن شیر یخ زده از مایکروویو استفاده نکنید، زیرا بعضی از ترکیبات ایمن سازی آن از دست می رود و ممکن است بخش پروتیینی آن بر اثر دمای بالا از بین برود. برای آب کردن شیر یخ زده آن را در کاسه آب گرم یا در یخچال قرار دهید تا به آرامی گرم شود.
تو رفتگی نوک سینه: تو رفتگی نوک سینه با فشردن هاله قهوه ای اطراف سینه بیرون نمی آید. برای شیر دهی مناسب در این شرایط باید راهکار های لازم را از کارشناس مربوطه دریافت کنید.
احتقان پستان: در حالت طبیعی و سالم، سینه پر شیر است و شیر درون آن نرم و روان است، اما اگر رگ های خونی سینه دچار احتباس شوند مادر به احتقان پستان مبتلا می شود. این وضعیت باعث گیر افتادن مایعات درون سینه می شود و موجب بروز درد، تورم و سفتی سینه می شود. در چنین شرایطی می بایست به طور متناوب از کمپرس سرد و گرم استفاده کرد –مثلا کیسه یخ و حمام آب داغ- تا علایم بهبود پیدا کنند و جریان شیر بهتر شود.
انسداد مجاری شیر: بروز یک لکه قرمز و سوزان روی سینه می تواند نشان از انسداد مجرای شیر داشته باشد. با کمپرس گرم و ماساژ آرام می توان این انسداد را برطرف کرد. بهتر است بیشتر شیر بدهید تا انسداد زودتر بر طرف شود.
ماستیت – عفونت پستان: وقتی باکتری به سینه وارد می شود –اغلب از طریق ترک نوک سینه و بعد از شیردهی- فرد دچار عفونت پستان می شود. اگر روی سینه تان زخمی دارید و علایم آنفولانزا، تب و خستگی را تجربه می کنید حتما با پزشکتان مشورت کنید. برای درمان این وضعیت معمولا از آنتی بیوتیک استفاده می شود، اما بیشتر اوقات مصرف آنتی بیوتیک و ابتلا به عفونت مانع شیردهی به نوزاد نمی شود. برای کاهش حساسیت به لمس چهار بار در روز و هر بار 15 تا 20 دقیقه روی سینه کمپرس گرم قرار دهید.
استرس: اضطراب و هیجان روی جریان شیر تاثیر منفی می گذارد. جریان شیر با مکیدن کودک، شنیدن صدای گریه اش یا حتی فکر کردن به او تحریک می شود. توصیه می شود قبل و در حین شیر دادن تا حد ممکن آرامش داشته باشید تا جریان شیر به نحو مطلوبی به کودک برسد و آرامش شما هم به او انتقال پیدا کند.
کودک نارس: گاهی اوقات این نوزادان نمی توانند به خوبی تغذیه کنند و مادر مجبور می شود با شیشه به آن ها شیر بدهد.

علایم هشدار دهنده

به گزارش «بهپو» به نقل از «وبمد»، در موارد زیر با پزشک مشورت کنید:

بروز زخم، قرمزی و تورم غیر عادی در سینه
ترشح یا خون ریزی از نوک سینه
نگرانی از رشد نکردن کودک یا احتمال دریافت ناکافی شیر/