تاثیر درمان های سرطان بر باروری زنان

تاثیر درمان های سرطان روی باروری زنان

برای باردار شدن نیاز به پیش زمینه های بسیاری است و عملکرد بد سیستم بدن می تواند منجر به ناباروری شود. سرطان یا درمان های آن هم می توانند روی باروری و فرایند بارداری تاثیر منفی بگذارند.

ناباروری چیست؟

به گزارش «بهپو»، ناباروری به ناتوانی در باردار شدن می گویند. وقتی زنی سال ها تلاش می کند باردار شود ولی موفق نمی شود، نابارور یا نازاست. در موارد زیر زنان دچار نازایی می شوند:

تخمک های سالمی در تخمدان هایشان نداشته باشند. بهتر است بدانید تخمک های یک زن در طول عمر او تولید نمی شوند، بلکه او روز اول با مقدار ثابتی تخمک به دنیا می آید که در تخمدانش ذخیره شده اند.
آسیبی در نقاط دیگر دستگاه تولید مثل، از بارور شدن تخمک ها جلوگیری می کند.
تخمک بارور شده توانایی ورود به رحم و رشد در آن را ندارد.

قبل از شروع درمان سرطان با تیم درمانی خود صحبت کنید تا در صورت امکان با روش های ویژه ای باروری تان را حفظ کنند، اما اگر این کار را به بعد از درمان موکول کنید انتخاب های کمتری پیش رو خواهید داشت. والدین فرزندان مبتلا به سرطان هم باید به این مساله توجه کنند و باروری دختران و نوجوانانشان را مد نظر قرار دهند. مطالعات نشان می دهد که زنان مبتلا به سرطان نسبت به مردان آگاهی کمتری از روش های حفظ باروری خود دارند.
بسیاری از درمان شده های سرطان دوست دارند پدر و مادر شوند، ولی این کار به سادگی قبل از سرطان نیست. برای باردار شدن می بایست از روش فریز تخمک، رویان یا بخش هایی از تخمدان استفاده کرده باشید و بعد از درمان سرطان تحت درمان ناباروری قرار بگیرید. همچنین می توان از روش اهدای تخمک و اهدای جنین استفاده کرد.

تاثیر شیمی درمانی روی باروری زنان

بیشتر داروهای شیمی درمانی به تخمک زنان آسیب وارد می کنند و روی باروری آنها تاثیر می گذارند. این مساله به سن، نوع داروهای دریافتی و دوزهای آن مربوط است. پیش بینی این که آیا زنی بعد از شیمی درمانی باروری خود را حفظ می کند یا نه، کار ساده ای نیست.
داروهای شیمی درمانی که امکان آسیب به تخمک را بالا می برند به شرح زیرند:

بوسولفان
کربوپلاتین
کارموستین
کلرامبوسیل
سیس پلاتین
سیکلوفسفامید
داکاربازین
دوکسوروبیسین
ایفوسفامید
لوموستین
مکلورتامین
ملفالان
پروکاربازین
تموزولامید

از سوی دیگر دارو های زیر کمترین آسیب را به تخمک ها وارد می کنند:

فلوروراسیل 5
بلئومایسین
سیتارابین
داکتینومایسین
دانوروبیسین
فلودارابین
جمسیتابین
ایداروبیسین
متوترکسات
وین بلاستین
وین کریستین

در مورد داروهای مصرفی و امکان باروری خود با پزشک مشورت کنید.

بارداری و شیمی درمانی

سن عامل مهمی است: هر چه سن کمتر باشد تخمک های بیشتری در تخمدان موجود است. در چنین حالتی علی رغم آسیب ناشی از درمان سرطان، برخی از تخمک ها سالم می مانند. زنانی که قبل از 35 سالگی تحت درمان سرطان قرار می گیرند بهترین شانس را برای باردار شدن بعد از درمان خواهند داشت. درمان سرطان در بعضی از دختران در دوره نوجوانی یا دهه بیست زندگی باعث توقف عادت ماهانه نمی شود، اما اگر بعضی از دختران دچار این وقفه شوند، پس از پایان دوره درمان دوباره چرخه عادت ماهانه خود را باز خواهند یافت.
باروری بعد از شیمی درمانی عمر کوتاهی دارد: دختران نابالغ یا زنان جوان که بعد از شیمی درمانی به چرخه عادت ماهانه خود بازگشته اند در معرض یائسگی زودرس قرار دارند و ممکن است تخمدان های آنها از ساخت هورمون باروری –استروژن و پروژسترون- باز بمانند. در حالی که سن یائسگی حدود 51 سالگی است این دسته از بانوان گاهی در سن 40 سالگی دچار نارسایی اولیه تخمدان یا نارسایی زودرس تخمدان می شوند.
پریود شدن به معنای بارور بودن نیست: حتی اگر بعد از درمان سرطان، فرد به چرخه عادت ماهانه بازگردد وضعیت باروری او مشخص نیست. معمولا درمان سرطان بعضی از تخمک ها را نابود می کند. برای اینکه بدانید وضعیت باروری شما چگونه است و تا کی بارور خواهید ماند باید با متخصص باروری صحبت کنید.
در طول شیمی درمانی از باردار شدن اجتناب کنید: بسیاری از داروهای شیمی درمانی به جنین صدمه می زنند و باعث نقص یا آسیب او می شوند. تعدادی از داروهای شیمی درمانی قدرت باروری را سلب نمی کنند، همچنین بعضی از زنان حتی در زمان توقف پریود هم باردار می شوند، بنابراین می بایست در این دوره از روش های موثر ضد بارداری استفاده کنید.
بارداری بلافاصله بعد از اتمام شیمی درمانی برای جنین خطرناک است: معمولا توصیه می شود در 6 ماه اول بعد از شیمی درمانی اقدام به بارداری نکنید، زیرا به تخمک آسیب می زند و آسیب به تخمک موجب نقص های زیادی در جنین می شود.

هدف درمانی و ایمنی درمانی

داروهای هدف درمانی به سلول های سرطانی حمله می کنند. روش درمانی هدف درمانی با شیمی درمانی متفاوت است. سال هاست که از داروهای هدف درمانی استفاده می شود، اما نتیجه اثر آنها روی باروری و بارداری هنوز مشخص نیست. البته درباره «بواسیزوماب» مطالعاتی انجام شده و مشخص شده است که این دارو باعث نارسایی تخمدان می شود که در برخی از زنان هرگز بهبود نمی یابد.
بضی از داروهای هدف درمانی –تالیدومید و لنالیدومید- چنان باعث نقص نوزاد می شوند که از زنان خواسته می شود به هنگام مصرف این داروها از دو روش موثر ضد بارداری استفاده شود.
گروه دیگری از دارو های هدف درمانی به نام «مهار کننده های تیروزین کیناز» مانند «ایماتینیب» در آزمایشگاه باعث بروز نقص تولد در حیوانات شده است.

تاثیر پیوند مغز استخوان و سلول های بنیادی روی باروری

برای انجام پیوند مغز استخوان یا سلول های بنیادی معمولا قبل از پیوند نیاز به دوز بالای شیمی درمانی و گاهی پرتو درمانی تمام بدن است. در بیشتر موارد این کار باعث می شود تخمدان برای همیشه نتواند تخمک آزاد کند. به همین دلیل قبل از شروع درمان بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.

تاثیر پرتو درمانی روی باروری زنان

در پرتو درمانی برای کشتن سلول های سرطانی از اشعه پر انرژی استفاده می کنند. این اشعه ها به تخمدان ها هم آسیب می زنند. در زنانی که در ناحیه شکم یا لگن تحت پرتو درمانی قرار گرفته اند، میزان اشعه جذب شده به وسیله تخمدان تعیین می کند که فرد دچار ناباروری می شود یا خیر. بعضی از دوزهای بالا، تمام یا بخشی از تخمک ها را از بین می برند و باعث ناباروری یا یائسگی زودرس می شوند. بیشتر زنانی که تحت پرتو درمانی ناحیه لگن قرار می گیرند نابارور می شوند، اما اگر بتوان طی یک عمل جراحی خفیف قبل از پرتو درمانی تخمدان ها را به جایی دور تر از ناحیه پرتو درمانی انتقال داد، حدود نیمی از تخمک ها زنده می مانند.
حتی اگر تخمدان ها را تحت پرتو درمانی قرار ندهیم اشعه در بدن انتشار می یابد و به تخمدان ها آسیب می رساند. اگر پرتو ها مستقیما روی واژن تابیده شوند تخمدان بیشترین اشعه را جذب می کند.
اشعه درمانی رحم باعث ایجاد زخم می شود و جریان خون را به سمت رحم زیاد می کند. همچنین رحم دیگر نمی تواند تا حد ممکن در بارداری کش بیاید. در زنانی که تحت اشعه درمانی رحم قرار می گیرند خطر سقط جنین، نوزاد کم وزن و تولد نوزاد نارس بیشتر است. زنانی که در دوران کودکی –قبل از رشد کامل رحم در دوره بلوغ- تحت پرتودرمانی قرار گرفته باشند هم در معرض خطرات ذکر شده هستند.
گاهی اوقات پرتو درمانی باعث بروز عوارضی در غده هیپوفیز می شود. غده هیپوفیز به طور طبیعی به تخمدان پیام می دهد که هورمون بسازد، بنا بر این تداخل در کار هیپوفیز روی تخمک گذاری اثر منفی می گذارد. البته بروز این عوارض بستگی به دوز و ناحیه درگیرِ پرتو درمانی دارد.
در نظر داشته باشید که نباید قبل از اتمام پرتو درمانی باردار شوید، اشعه های پرتو درمانی به جنین آسیب می رسانند.

تاثیر عمل جراحی روی باروری

جراحی برخی از قسمت های دستگاه تولید مثل موجب ناباروری می شود. «هیسترکتومی» بخشی از روند درمانی بعضی از سرطان هاست. هیسترکتومی به عمل جراحی برداشتن رحم می گویند که ممکن است از طریق واژن یا از طریق برشی در شکم انجام شود. وقتی رحم برداشته می شود فرد نمی تواند بچه ای در رحم حمل کند. تعداد کمی از زنان با پیوند رحم باردار می شوند، اما این عمل بسیار پیچیده و خطرناک است. فرد باید برای سرکوب سیستم ایمنی اش از دارو استفاده کند و رحم پیوندی باید بعد از زایمان اول یا دوم در آورده شود.
ممکن است در هیسترکتومی تخمدان ها هم به همراه رحم خارج شوند. اگر تخمدان نباشد زن نمی تواند باردار شود. در بعضی از سرطان های اولیه تخمدان یا دهانه رحم جراح سعی می کند یکی از تخمدان ها را حفظ کند. نگه داشتن حداقل یکی از تخمدان ها باعث می شود هورمون های باروری ترشح شود و فرد به علایم یائسگی مثل گرگرفتگی و خشکی واژن دچار نشود.
زنانی که دچار سرطان خفیف دهانه رحم هستند گاهی تحت عمل جراحی «تراکلکتومی» قرار می گیرند که در آن دهانه رحم برداشته می شود، اما رحم باقی می ماند. بسیاری از زنان در این شرایط می توانند باردار شوند.
گاهی عمل جراحی باعث ایجاد زخم در لوله های فالوپ می شود. این زخم لوله ها را مسدود می کند و از انتقال تخمک به سمت اسپرم جلوگیری می کند. این تخمک های بارور نشده به سمت رحم می روند و در آن، جا می گیرند.

تاثیر بقیه درمان ها روی باروری

هورمون درمانی برای سرطان سینه یا سرطان های دیگری که روی باروری تاثیر می گذارند: زنانی که «آموکسیفن» مصرف می کنند می توانند باردار شوند، اما فرزند آن ها دچار نقص های مادرزادی می شود. بنا بر این به زنان توصیه می شود هنگام مصرف آموکسیفن از یک روش ضد بارداری مطمئن استفاده کنند. هورمون درمانی های دیگر ممکن است تخمک گذاری را به طور کامل متوقف کنند و فرد را دچار یائسگی موقت کنند.

به گزارش «بهپو» و به نقل از سایت علمی «Cancer»، تاثیر بقیه درمان های سرطان روی باروری هنوز مشخص نیست. بهترین راه این است که قبل از آغاز هر نوع درمانی با تیم درمانی خود مشورت کنید تا از تاثیر آن روی باروری و عملکرد جنسی خود مطلع شوید./