اهدای خون، چرا، چقدر و چگونه

خون در بدن انسان به مثابه زندگی است و بدون وجود آن زنده ماندن غیرممکن است. بنابراین هر انسانی می تواند با بخشیدن بخشی از خون خود جان بسیاری از افراد دیگر را نجات دهد. اهمیت این مایع حیاتی آنقدر زیاد است که هر سال روز 13 ژوئن برابر با 24 خرداد ماه را «روز اهدای خون » نام گذاری کرده اند. این روز به افتخار روز تولد «Karl Landsteiner» به این مناسبت اختصاص داده شده است. این دانشمند برنده جایزه نوبل، گروه های خونی را کشف کرد. همچنین علت دیگر نامگذاری این روز ابراز قدردانی نسبت به افرادی است که خون اهدا می کنند.
به گزارش «بهپو»، افراد زیادی هستند که لحظات زندگی شان با دریافت خون گره خورده، مانند بیماران مبتلا به کم خونی، تالاسمی، هموفیلی، اختلالات خونی و بسیاری دیگر از حوادث و صدمات که اهدای قطره ای خون می تواند جان بیمار را نجات دهد. سازمان بهداشت جهانی اقدامات مختلفی را انجام می دهد تا خون اهدایی را از کشوری به کشور دیگر منتقل کند. یک سیستم انتقال خون کارآمد که دسترسی بیماران را به خون و فراورده های خونی ایمن امکان پذیر می کند بخش حیاتی سیستم بهداشتی هر کشوری را تشکیل می دهد. داشتن ذخیره کافی خون در بانک خون مستلزم همکاری افراد جامعه است و به همین دلیل بسیاری از کشورها به دلیل مشارکت نکردن مردم در اهدای خون همیشه با کمبود خون مواجه هستند. آمارها نشان می دهد 62 کشور دارای بانک خون غنی هستند و در صورت لزوم خون در اختیار کشورهای نیازمند خون می گذارند.
قوانین کشورها در زمینه اهدای خون تا حدودی با هم متفاوت است، اما هر یک موظفند پیش از خون گرفتن از فرد اهد اکننده فرایندی را رعایت کنند. ابتدا فرد اهدا کننده از نظر سلامت مورد بررسی قرار می گیرد تا اطمینان حاصل شود خون اهدایی برای انتقال به فرد گیرنده ایمن است. ایدز، مالاریا و هپاتیت ویروسی از بیماری هایی هستند که مورد بررسی قرار می گیرند زیرا می توانند از طریق خون به گیرنده منتقل شوند. همچنین داروهای ویژه ای را که احتمالا فرد خون دهنده مصرف می کند مورد بررسی قرار می گیرد، مثلا فردی که داروهای هورمونی استفاده می کند، شرایط لازم را برای اهدای خون ندارد، زیرا ممکن است خون به خانم بارداری تزریق شود و داروی موجود در خون روی جنین وی اثر سویی بگذارد.
همچنین قوانین کشورها در زمینه فاصله بین زمان های اهدای خون با توجه به اینکه چه بخشی از خون اهدا می شود، متفاوت است. به عنوان مثال در کشور آمریکا فاصله زمانی بین بار اول و بار دوم خونگیری 56 روز است. همچنین حجم خونی که گرفته می شود و روش خونگیری در کشورهای مختلف متفاوت است. قبل از خونگیری از فرد رضایتنامه گرفته می شود و در بسیاری از کشورها نام افراد محفوظ می ماند و روی بسته خونی تنها گروه خون ذکر می شود اما در بعضی کشورها مانند کشور آمریکا اسامی افراد ثبت می شود تا بتوانند فهرستی از افراد فاقد شرایط اهدا داشته باشند، زیرا حتی در افرادی که منعی برای اهدای خون ندارند باید فاصله زمانی بین خونگیری رعایت شود.
ایمنی فرد اهدا کننده هم از اهمیت زیادی برخوردار است. پزشک باید اطمینان حاصل کند که اهدای خون تهدیدی برای سلامت فرد نباشد. سلامت خون اهدایی هم پیش از انتقال طی آزمایش های مختلف مورد بررسی قرار می گیرد. تست هایی که سازمان بهداشت جهانی توصیه کرده شامل این موارد است:

اندازه گیری سطح آنتی ژن هپاتیت B
اندازه گیری آنتی بادی هپاتیت C
بررسی آنتی بادی HIV
تست سرولوژی برای تشخیص
سیفلیس

بر اساس گزارش های سازمان بهداشت جهانی، تقریبا نیمی از کشورها پیش از انتقال خون به فرد بیمار تست های ضروری ذکرشده را انجام نمی دهند. در بعضی مناطق با توجه به شرایط بهداشتی لازم است آزمایش های بیشتری برای بررسی سلامت خون انجام گیرد که گاهی به دلیل گران بودن یا در دسترس نبودن امکانات لازم انجام نمی گیرد. به عنوان مثال آزمایش تشخیص سیتومگالوویروس یکی از این بررسی هاست که در اغلب اهد اکنندگان مثبت است. البته این خون برای فردی که سالم است خطری ندارد، اما اگر به نوزادان یا افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند تزریق شود، می تواند خطرآفرین باشد.

بیشتر بخوانید: اهدا کننده خون باید چه شرایطی داشته باشد؟

رو ش های خونگیری

4 گروه خونی A، B، AB،O وجود دارد که هریک می تواند Rh مثبت یا منفی باشد. 80 درصد حجم خون از آب تشکیل شده و 20 درصد بقیه را گلبول ها تشکیل می دهند. به دو روش از افراد اهد اکننده خون گرفته می شود. متداول ترین آن گرفتن خون کامل از فرد است که به طور طبیعی به دو قسمت گلبو لهای قرمز و پلاسما تقسیم می شود. اغلب افراد گیرنده به یکی از این دو قسمت خون نیاز دارند. حجم خونی که گرفته می شود در کشورهای مختلف متفاوت است. معمولا حجم خون 500 میلی لیتر است، اما مثلا در کشور هند این حجم 250 تا 300 میلی لیتر و در چین 200 میلی لیتر است. روش دیگر خونگیری روش «apheresis» نامیده می شود. در این روش در حالی که از فرد خون گرفته می شود، به کمک سانترفیوژ دو بخش خون جدا می شود. بخشی که لازم است ذخیره می شود و بقیه به بدن فرد خون دهنده بازگردانده خواهد شد. این روند به وسیله دستگاه خاصی انجام می گیرد. معمولا دو بخش موردنیاز شامل پلاکت و پلاسماست.
روش غیرمتداول دیگر خونگیری وجود دارد که معمولا در زمان جنگ یا شرایط نامناسب به کار گرفته می شود که همان انتقال مستقیم خون از فرد دهنده به فرد بیمار است.

بیشتر بخوانید: داروهایی که خون اهدایی را بی مصرف می کنند

فواید بهداشتی اهدای خون

به گزارش «بهپو» به نقل از «نیوزویک» و «سازمان بهداشت جهانی»، اهدای خون برای افرادی که آهن خون بالایی دارند، کسانی که قند خون طبیعی ندارند یا فشارخونشان معمولا بالاست، مفید است. همچنین روشن شده اهدای خون میزان بیماری های قلبی را در مردان کاهش داده است. برگزاری چنین روزی داستان زندگی بیمارانی را پررنگ تر می کند که رشته های حیاتشان به همین خون اهدایی وابسته است و همین موضوع موجب تشویق انسان ها به شرکت در این کار انسانی می شود. بسیاری از بیماران مبتلا به لوسمی، آنمی آپلاستیک و بیماری های مغز استخوان نیازمند فراورده های خونی مانند پلاکت و گلبول سفید هستند که با استخراج این بخش ها از خون اهدایی این کار امکان پذیر می شود. از سال 1983 میلادی اهدای خون توسط افراد همجنسگرا ممنوع شده بود، اما سازمان غذا و داروی آمریکا به تازگی اعلام کرده در نظر دارد این ممنوعیت را بردارد و به این افراد امکان این را بدهد که یک سال پس از آخرین تماس جنسی خود خونشان را اهدا کنند. اهدای خون توسط این افراد از زمان کشف ویروس ایدز ممنوع اعلام شد، زیرا ویروس می توانست از طریق خون به فرد گیرنده منتقل شود./