افزایش تمرکز در شب امتحان به زور قرص ریتالین

ریتالین دارویی است که معمولا در درمان افسردگی تجویز می شود و می‌تواند کمک کند کودک مبتلا به اختلال کم توجهی بیش‌فعالی، تمرکز بیشتری داشته باشد. اما متاسفانه از سال‌ها پیش، استفاده از آن برای افزایش تمرکز، در دانش‌آموزان و دانشجویان که شب امتحان می‌خواهند به مدت طولانی بیدار بمانند، رواج یافته و بدون توجه به عوارض و خطرهای مصرف، از آن استفاده می‌کنند.

«ریتالین» دارویی است که معمولا در درمان افسردگی تجویز می شود و به خاطر ترکیب‌هایی که دارد، برای درمان افراد در خودمانده، افسرده‌ها و کودکان بیش‌فعال مورد استفاده قرار می‌گیرد.
به گزارش «بهپو»، ریتالین می‌تواند کمک کند کودک مبتلا به اختلال کم توجهی بیش‌فعالی، تمرکز بیشتری داشته باشد. مکانیسم اثر این دارو، افزایش «دوپامین» -یک پیام‌رسان عصبی- در مغز است، اما متاسفانه از سال‌ها پیش، استفاده از آن برای افزایش تمرکز، در دانش‌آموزان و دانشجویان که شب امتحان می‌خواهند به مدت طولانی بیدار بمانند، رواج یافته و بدون توجه به عوارض و خطرهای مصرف، از آن استفاده می‌کنند. به حدی که ریتالین، «قرص شب‌امتحان» نام گرفته و مصرف آن به‌خصوص در زمان امتحان‌ها افزایش پیدا کرده است.
براساس گزارش‌های عینی از داروخانه‌های مجاور خوابگاه دانشجویان، مصرف ریتالین با مناسبت‌های موضوعی مانند فصل امتحانات و کنکور به نوعی ارتباط مستقیمی دارد و در این زمان‌ها تا 50 درصد مصرف این دارو افزایش می‌یابد.
براساس همین تحقیق‌ها از هر 10 دانشجو 6 نفر سابقه مصرف ریتالین دارد که این آمار با توجه به اثر وابستگی به دارو خطرناک است. داروی ریتالین باید فقط با تشخیص پزشک متخصص مصرف شود و فروش این داروها بدون نسخه پزشک مجاز نیست ولی شاهد این معضل هستیم که در برخی از داروخانه‌ها این دارو به‌عنوان داروی آزاد با قیمت بالاتری به فروش می‌رسد.
البته ریتالین هم در ایران و هم در سایر کشورها، جزو داروهای کنترل شده است و آن را به تعداد محدود در اختیار بعضی داروخانه‌ها قرار می‌دهند و فقط با نسخه روان‌پزشک قابل‌تهیه است، اما متاسفانه با وجود همه این محدویت‌ها، سوءمصرف آن در میان جوانان شایع است. استفاده از این دارو بدون توصیه پزشک می‌تواند عوارض غیرقابل جبرانی داشته باشد، عوارضی مانند افزایش ضربان قلب، سردرد و تهوع، افزایش فشارخون، توهم و تشنج.
به علاوه، بدن به این دارو وابسته می‌شود و به مصرف مقادیر بیشتر نیاز خواهد داشت، اما مصرف‌کنندگان غیرقانونی این دارو از عوارض سوء و اعتیاد‌آور آن بی‌خبرند. افزایش سوء‌مصرف داروی ریتالین، باعث شده این دارو در صورت تجویز صحیح به‌وسیله پزشک نیز باعث نگرانی خانواده‌ها شود، اما باید گفت ریتالین داروی بسیار کارآمدی در درمان کودکان بیش‌فعال است و اگر به‌وسیله پزشک متخصص تجویز شده باشد، جای هیچ نگرانی وجود ندارد و می‌تواند تا 70درصد مشکل‌های تمرکزنداشتن را در کودکان با اختلال کم توجهی بیش‌فعالی رفع کند.

ریتالین، خط اول درمان بیش‌فعالی

درمان اختلال بیش‌فعالی و نداشتن تمرکز، هم دارویی و هم غیردارویی است. موثرترین روش درمان این بچه‌ها، مصرف دارو است و دارویی که بیش از هر چیز در دنیا برای این کودکان تجویز می‌کنند «ریتالین» است. این دارو در کشورهای مختلف با نام‌ها و نیمه‌عمرهای مختلف وجود دارد مثلا در آمریکا که از آن استفاده می‌شود، نیمه‌عمر آن 12 تا 8 ساعت است و بچه‌ها صبح آن را مصرف می‌کنند و تا غروب تاثیر آن باقی می‌ماند اما نیمه‌عمر نوعی که در ایران وجود دارد،3 تا 4 ساعت است و باید کودک مبتلا قبل از رفتن به مدرسه آن را بخورد و گاهی به دلیل نیمه‌عمر کوتاه دارو، مجبور می‌شود در مدرسه و قبل از نشستن سر تکالیف هم دوباره ریتالین بخورد. یعنی گاهی باید تا 3 نوبت این دارو استفاده شود.
«ریتالین» مثل هر داروی دیگری عوارضی دارد اما این روزها تبلیغات منفی درباره آن به حدی زیاد است که خانواده‌ها در برابر تجویز و مصرف آن برای فرزندشان به شدت مقاومت نشان می‌دهند.

باورهای غلط ریتالینی

متاسفانه 3 باور غلط در فرهنگ ما درباره «ریتالین» وجود دارد؛ اول اینکه والدین به شدت نگران اعتیاد فرزندشان به این دارو هستند اما این دارو برای کودکان به هیچ‌وجه اعتیادآور نیست. باور غلط دوم این است که برخی پدرومادرها تصور می‌کنند مصرف‌ ریتالین ممکن است کودکشان را دچار عوارض کند و حتی معتقدند به نازایی یا بلوغ زودرس مبتلا خواهد شد اما نسبت دادن این عوارض به ریتالین کذب محض است.
شایع‌ترین عارضه‌ای که ممکن است با مصرف این دارو در کودک دیده شود، بی‌اشتهایی است که آن هم بعد از اینکه اثر قرص در بدن کودک از بین رفت، برطرف می‌شود. گاهی هم رنگ‌پریدگی، سردشدن دست و پا، دل‌درد، سردرد و... هم بروز می‌کند که قابل‌تحمل‌اند.
باور غلط دیگری که در فرهنگ ما وجود دارد، این است که می‌گویند تجویز ریتالین در دنیا منسوخ شده که اصلا این‌طور نیست و در کشورهایی مثل آمریکا، انواع 8 و 12 ساعته آن به وفور تجویز و مصرف می‌شود. اثر درمانی ریتالین درمورد 75درصد کودکان بیش‌فعالی مثبت است و خط اول در درمان این اختلال به شمار می‌رود. در صورتی که کودک به هر دلیلی نتواند آن را مصرف کند، داروهای دیگری تجویز می‌شود که اثر آنها نسبت به ریتالین کمتر و البته عوارضشان هم امکان دارد کمتر باشد.
البته این دارو همانند سایر داروها می‌تواند عوارضی داشته باشد یا مصرف آن در مواردی با احتیاط همراه باشد.
سازمان غذا و داروی آمریکا اطلاعات مهمی را در رابطه با ریتالین منتشر کرده که بسیاری از آنها در کتاب‌های دارونامه جمهوری اسلامی ایران نیز ذکر شده است. شایع‌ترین موارد احتیاط هنگام مصرف ریتالین از این قرارند:

مشکل‌های قلبی: اگر کودک مشکل قلبی یا فشارخون بالا دارد، به پزشک اطلاع دهید. پزشک معمولا قبل از شروع درمان با ریتالین و هنگام درمان، فشارخون و ضربان‌قلب را کنترل می‌کند. در طول مدت مصرف دارو نیز اگر کودک علائمی از مشکل‌های قلبی (درد قلبی، کوتاهی تنفس) را نشان داد، به پزشک اطلاع دهید.
مشکل‌های رفتاری: اگر کودک بعد از مصرف ریتالین، رفتارهای بدتر، پرخاشگری‌های جدیدتر یا شدیدتر نشان داد یا چیزهایی که وجود ندارند،‌ دید یا شنید، باید بلافاصله به پزشک اطلاع دهید.
مشکل‌های جریان خون در انگشتان: گاهی انگشتان دست و پا سرد، بی‌حس، دردناک یا قرمز یا آبی‌رنگ می‌شوند. اگر چنین علائمی را دیدید، به پزشک اطلاع دهید. بعضی افراد هم نباید ریتالین مصرف کنند (موارد منع مصرف) مانند بیماران با مشکل چشمی گلوکوم، افراد در شرایط اضطراب شدید، فشارخون بالا، تیک‌های حرکتی و کودکان زیر 6 سال.

سوءمصرف ریتالین

باتوجه به اینکه مشکل تمرکز کودکان بیش‌فعال دیر بهبود می‌یابد، بدیهی است که پسر یا دختر 16 ساله برای کنترل علایم پرتحرکی، دیگر به مصرف دارو نیاز ندارد؛ ولی برای مطالعه درس‌ها در سال تحصیلی، ممکن است به مصرف ریتالین نیاز پیدا کند. البته با توجه به اینکه در سنین نوجوانی باید مراقب مصرف این دارو باشیم، این کار حتما باید زیرنظر پزشک با کنترل والدین و در موارد خاص انجام شود. در این صورت مشکلی ایجاد نخواهدشد.
لازم است بدانید هر دارویی در صورتی که تحت‌نظر پزشک و برای درمان اختلالی خاص مصرف نشود، امکان دارد اعتیاد و سوءمصرف ایجاد کند. ریتالین هم همین‌گونه است و در صورتی که نوجوان یا فرد بزرگسالی آن را به مقدار زیاد روزانه مصرف کند، حتما دچار سوءمصرف می‌شود و در مواردی اعتیاد به آن هم ممکن است اتفاق بیفتد.
متاسفانه گاهی ورزشکاران ریتالین را سوءمصرف می‌کنند تا انرژی‌شان برای ورزش افزایش یابد. دانشجویان هم شب‌های امتحان به آن پناه می‌برند اما این کار کاملا اشتباه است. این سوءمصرف‌ها باعث شده رسانه‌ها درمورد این دارو تبلیغات منفی کنند اما این تبلیغات باعث شده پدر و مادرهایی هم که فرزندشان دچار بیش‌فعالی و کمبود تمرکز است، تحت‌تاثیر قرار بگیرند و به شدت نگران مصرف ریتالین فرزندشان شوند اما این دارویی است که روان‌پزشکان کودک به صورت قانونی و علمی برای این بچه‌ها تجویز می‌کنند و مقادیر آن تحت‌کنترل است.

هشدارها

این دارو در بیماران مبتلا به صرع با احتیاط مصرف شود. اگر بعد از یک ماه مصرف مقدار مناسب دارو، بهبود حاصل نشد، باید مصرف را قطع کرد. این دارو را نباید برای درمان خستگی‌های مفرط طبیعی مصرف کرد.چون احتمال سوءاستفاده و وابستگی به دارو وجود دارد، مصرف آن باید تحت‌کنترل باشد. نیاز بیمار برای ادامه درمان با این دارو باید مرتب ارزیابی شود، گاهی در هنگام تعطیلات کاهش مقدار مصرف توصیه می‌شود.
توصیه ما اینست که دارو را طبق دستور پزشک و با همان مقدار تجویز شده مصرف کنید. مصرف مقادیر بیشتر می‌تواند خطرناک باشد و باعث وابستگی شود. پزشک با توجه به شرایط و سن کودک، مقدار دارو را تجویز می‌کند. وظیفه قطع دارو نیز فقط برعهده پزشک است و نباید بیمار سرخود دارو را قطع کند./