مفید و مختصر درباره بیماری های تیرویید در هفته جهانی تیرویید

در این روزها، برنامه های آموزشی متعددی از سوی سازمان های مربوط به منظور تاکید بر پیشگیری از بیماری های تیرویید و گسترش روش های درمانی جدید در این زمینه برگزار می شود. جالب است بدانید حدود 60 درصد از افراد مبتلا به اختلالات تیرویید از بیماری خود بی خبر هستند و خانم ها 5 تا 8 برابر بیشتر به این بیماری ها مبتلا می شوند.

25 ماه می مصادف با 4 خردادماه، از سوی انجمن های تیرویید آمریکا، اروپا و اقیانوسیه به عنوان «روز جهانی تیرویید» و 31 اردیبهشت تا 7 خردادماه در تقویم سلامت به عنوان «هفته جهانی تیرویید» انتخاب شده است. هدف از این نامگذاری ها، افزایش آگاهی عمومی درمورد بیماری های مربوط به تیرویید و تاکید بر شیوع بالای این بیماری ها در جهان است. در این روزها، برنامه های آموزشی متعددی از سوی سازمان های مربوط به منظور تاکید بر پیشگیری از بیماری های تیرویید و گسترش روش های درمانی جدید در این زمینه برگزار می شود. جالب است بدانید حدود 60 درصد از افراد مبتلا به اختلالات تیرویید از بیماری خود بی خبر هستند و خانم ها 5 تا 8 برابر بیشتر به این بیماری ها مبتلا می شوند.
به گزارش «بهپو»، ناآگاهی از اختلالات تیرویید و تعویق در دریافت درمان می تواند با عوارض جبران ناپذیر و بعضا مرگ آور همراه شود، در حالی که تشخیص و درمان به موقع به راحتی می تواند جان بیمار را نجات دهد و او را از عوارض متعدد در امان نگه دارد. با توجه به اهمیت این موضوع و قرار گرفتن در آستانه روز و هفته جهانی تیرویید، این مقاله را به شایع ترین بیماری های تیرویید و عوامل، علایم و راه های درمان هریک از آنها اختصاص داده ایم.

تیرویید ، بزرگ ترین غده درون ریز

تیرویید ، بزر گترین غده درون ریز بدن انسان است که جلوی گردن قرار دارد. این غده، هورمونی به نام هورمون «تیرویید» یا «تیروکسین » ترشح می کند. تیروکسین در متابولیسم و سوخت وساز بدن و همچنین اغلب فعل وانفعالات شیمیایی بدن، دخالت دارد. بنابراین هرگونه اختلال در ترشح این هورمون و کارکرد تیرویید می تواند باعث بروز بیماری در فرد شود. بیماری های مربوط به غده تیرویید را می توان به 3 گروه کم کاری تیرویید ، پرکاری تیرویید و اختلالات ساختمانی تیرویید -گواتر، گره ها و سرطان تیرویید- تقسیم کرد. در ادامه با این بیماری ها و عوامل و علایم هر یک آشنا خواهید شد.

کم کاری تیرویید و عوامل آن

«کم کاری تیرویید» به واسطه کاهش ترشح هورمون های تیرویید ایجاد می شود. این بیماری در سنین مختلف می تواند علایم متعددی داشته باشد. شیوع کم کاری تیرویید در خانم ها 10 درصد بیشتر از آقایان است. درواقع حدود 2 درصد از جمعیت خانم ها به کم کاری تیرویید مبتلا هستند که این آمار با افزایش سن به 10 درصد می رسد. در آقایان نیز شیوع این بیماری یک دهم خانم ها یعنی 2 دهم درصد است. شایع ترین علت کم کاری تیرویید ، بیماری خودایمنی «هاشیموتو » یا «هاشیماتو» است. در این بیماری، بدن علیه خود واکنش نشان می دهد. به این صورت که سلول های التهابی به تیرویید حمله می کنند و آن را از بین می برند. کم کاری تیرویید معمولا مادام العمراست و در بعضی خانواده ها بیشتر دیده می شود. این بیماری ممکن است به دنبال تماس با دوز بالای اشعه رادیواکتیو، کمبود ید و سلنیوم و جراحی های انجام شده برای درمان پرکاری یا سرطان تیرویید هم دیده شود. خوشبختانه با افزودن ید به نمک طعام در سال های اخیر، آمار ابتلا به کم کاری تیرویید ناشی از کمبود ید بسیار کاهش یافته است. البته بسیاری از نمک هایی که با عنوان نمک دریا فروخته می شوند، فاقد ید کافی هستند. بنابراین مصرف آنها به پیشگیری از بیماری های تیرویید کمک نمی کند.

کم کاری تیرویید در خانم های باردار

تشخیص و درمان کم کاری تیرویید در دوران بارداری از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است، زیرا رشد مغز جنین در 3 ماهه اول بارداری -قبل از تشکیل تیرویید در جنین- وابسته به هورمون تیروییدبدن مادر است. بنابراین کم کاری تیرویید در مادر باید به طور کامل درمان شود و به فواصل کم تحت بررسی و آزمایش قرار بگیرد. کم کاری تیرویید مادر علاوه بر تاثیر بر رشد مغزی جنین، احتمال سقط جنین، تولد نوزاد نارس و فشار خون بارداری را نیز افزایش می دهد.

کم کاری تیرویید در نوزادی و کودکی

از هر 4 هزار نوزاد در جهان 1 نوزاد با کم کاری تیرویید به دنیا می آید. این آمار در ایران بالاتر است، طوری که از هر هزار نوزاد 1 نفر با کم کاری تیرویید متولد می شود. به همین دلیل انجام تست غربالگری تیرویید برای تمام نوزادان در کشور طی 3 روز اول تولد ضروری است. در این تست، 1 قطره خون از پاشنه نوزاد گرفته شده و به آزمایشگاه فرستاده می شود. در صورتی که وجود کم کاری تیرویید در نوزاد تایید شود، پدر و مادر فراخوانده شده و تست های تکمیلی برای اثبات تشخیص این بیماری انجام می شود. اگر کم کاری تیرویید در نوزادان طی روزهای طلایی بدو تولد تشخیص داده نشود و تحت درمان قرار نگیرد، رشد مغزی نوزاد دچار اختلال می شود و ضریب هوشی او کاهش می یابد. از علایم کم کاری تیرویید در نوزادان می توان به خواب آلودگی و سستی بدن نوزاد، بزرگی زبان، برآمدگی و برجستگی شکم، فتق نافی، زردی یا یرقان طول کشیده و افزایش وزن نوزاد اشاره کرد. در دوران کودکی نیز کم کاری تیرویید معمولا با علایم خواب آلودگی، کوتاهی قد و رشد ناکافی، اختلال در تمرکز، افت تحصیلی، ریزش موها، احساس سرما و افزایش وزن به رغم پیروی از رژیم غذایی مناسب، تظاهر پیدا می کند.

کم کاری تیرویید در بالغان

کم کاری تیرویید در بالغان علایم بسیار گسترده ای دارد. از جمله این علایم می توان به ریزش موها، ریزش یک سوم خارجی ابروها، خواب آلودگی،ا حساس سرما -در درجه حرارتی که دیگر افراد خانواده احساس سرما نمی کنند، افزایش وزن و عدم کاهش وزن به رغم پیروی از رژیم غذایی مناسب، اختلالات عادت ماهانه در خانم ها، یبوست، سایکوز -روا نپریشی- و ورم پلک ها، صورت و دست و پا اشاره کرد. کم کاری تیرویید را می توان با انجام آزمایش خون به راحتی تشخیص داد و با مصرف داروی خوراکی تحت کنترل درآورد، اما اگر این بیماری تحت درمان قرار نگیرد در موارد شدید حتی می تواند منجر به کاهش سطح هوشیاری، کما و مرگ شود.

علایم پرکاری تیرویید

«پرکاری تیرویید» به واسطه افزایش ترشح هورمون های تیرویید ایجاد می شود. شیوع این بیماری یک دهم شیوع کم کاری تیروییداست. از علایم پرکاری تیرویید می توان به عصبانیت، تحریک پذیری، افزایش تعریق، تپش قلب، لرزش، اضطراب، بی خوابی، نازکی و شکنندگی موها، کاهش وزن شدید، ضعف عضلانی و اختلالات عادت ماهانه اشاره کرد. گاهی اوقات مبتلایان به پرکاری تیرویید علایمی مثل ضایعات پوست پرتقالی روی ساق پا و دردهای مفصلی را هم تجربه می کنند. علایم این بیماری در سالمندان خفیف تر است. بنابراین ممکن است دیر تشخیص داده شود. درواقع سالمندان براثراین بیماری بیشتر دچار افسردگی، عدم تمایل به ارتباط با دیگران، کاهش وزن و ضعف عضلانی می شوند. پرکاری تیرویید را می توان با انجام آزمایش خون تشخیص داد. درمان آن نیز با مصرف قرص خوراکی یا ید رادیواکتیو به راحتی انجام می شود. البته بعد از مصرف ید رادیواکتیو، فرد نباید طی 6 ماه تا 1 سال بعد باردار شود. اقدام به بارداری در این موارد باید حتما با تشخیص پزشک انجام شود.

عوامل پرکاری تیرویید

پرکاری تیرویید می تواند ناشی از بیماری «گریوز» ،» گواتر -بزرگی غده تیرویید » یا گره های موجود در تیرویید-ندول- باشد. شایع ترین عامل این بیماری، اختلال خودایمنی «گریوز » است. در بیماری «گریوز » فرد دچار بازشدگی پلک ها،بیرون زدگی چشم ها، قرمزی و سوزش چشم می شود. این علایم معمولا بر اثر تابش نور آفتاب و مصرف سیگار تشدید می شوند. درگیری چشمی بیماری گریوز تحت عنوان «تیرویید چشمی » نیز شناخته می شود. از دیگر علل پرکاری تیرویید می توان به گواتر سمی اشاره کرد. این بیماری نیز باعث افزایش ترشح هورمون تیرویید در خون می شود. گواترهای سمی را می توان با انجام آزمایش خون و اسکن تیرویید تشخیص داد و با مصرف ید درمان کرد. ید مصرفی در این موارد سرطان زا نیست و باعث نازایی نمی شود اما ممکن است فرد را دچار کم کاری تیرویید کند. جراحی برای درمان پرکاری تیرویید هم خود می تواند منجر به کم کاری تیرویید شود. در این صورت فرد باید پس از درمان پرکاری از داروی کم کاری تیروییداستفاده کند.

ندول ها و اختلالات ساختمانی تیرویید

از اختلالات ساختمانی غده تیرویید می توان به گواتر و گره یا ندول اشاره کرد. هر نوع بزرگ شدگی غیرطبیعی غده تیرویید تحت عنوان گواتر شناخته می شود.ندول ها هم توده هایی مثل گردو یا فندق هستند که بر اثر رشد غیرطبیعی سلول های تیرویید ایجاد می شوند. این ندو لها ممکن است هیچ علامتی نداشته باشند و به طور اتفاقی در آینه یا توسط اطرافیان حین غذاخوردن دیده شوند، زیرا ندول معمولا با بلع غذا به بالا حرکت می کند. ندول ها به ندرت دردناک می شوند، اما در صورت افزایش اندازه ممکن است باعث ایجاد علایم فشاری و مشکل در بلع، تنگی نفس، گرفتگی صدا و سرفه شوند. گره ها یا ندول ها با افزایش ترشح هورمون تیرویید می توانند علایم پرکاری تیرویید مثل تپش قلب، تعریق، کاهش وزن، لرزش دست، عصبانیت، ریزش مو و بیرون زدگی چشم ها را ایجاد کنند. اگر ندول در اسکن تیرویید ، افزایش جذب ماده رادیوایزوتوپ را نشان دهد، «گره داغ » نامیده می شود، در غیر این صورت «گره سرد » نام می گیرد.

سرطان ها و بدخیمی های تیرویید

ندول های بدخیم تحت عنوان «سرطان تیرویید» شناخته می شوند. اگرچه غده تیرویید در عملکرد تمام سلول های بدن نقش دارد، سرطان آن معمولا کشنده نیست و با تشخیص درست و درمان به موقع کاملا برطرف می شود. این سرطان در افراد بالای 40 سال شایع تر است. از علل ابتلا به آن نیز می توان به سابقه فامیلی و ژنتیک اشاره کرد. تماس با دوزهای بالای مواد رادیواکتیو و اشعه ایکس به خصوص در دروان کودکی از دیگر عوامل افزایش دهنده خطر ابتلا به سرطان تیرویید است، اما اشعه با دوزهای پایین مثل اشعه ای که برای تصویربرداری از دندان یا رادیوگرافی قفسه سینه یا ماموگرافی استفاده می شود، نقشی در ایجاد سرطان تیرویید ندارد. سرطا نهای تیرویید اغلب عمر بیمار را کاهش نمی دهند و نسبت به بافت های اطراف، خیلی مهاجم نیستند ولی باید تشخیص داده شده و درمان شوند. سرطان تیرویید را می توان با نمونه برداری سوزنی - FNA - از گره ها یا ندول ها تشخیص داد. اگر نوع سرطان در پاتولوژی، خو شخیم گزارش شود، معمولا نیاز به جراحی وجود ندارد. در این موارد، پزشک فوق تخصص غدد باید اندازه ندول را با سونوگرافی پیگیری کند تا در صورت افزایش اندازه برای نمونه برداری سوزنی بعدی تصمیم بگیرد. اگر پاتولوژی، بدخیمی را گزارش دهد باید کل تیروییدرا از طریق جراحی خارج کرد. این جراحی عوارض احتمالی بسیار کمی دارد. از جمله این عوارض می توان به کم کاری تیرویید ، صدمه به تارهای صوتی و تجمع خون در منطقه اشاره کرد. پس از جراحی برای بیمار ید رادیواکتیو تجویز می شود تا سلو لهای باقی مانده، ید را جذب کنند و از بین بروند. در این موارد بیمار نباید برای 6 ماه تا 1 سال بعد اقدام به بارداری کند. بعد از برداشتن تیرویید ، بیمار باید تا پایان عمر برای جبران هورمون تیروییداز هورمون جایگزین و داروی «لووتیروکسین» استفاده کند.

محیط زیست و تیرویید ؛ شعار امسال

شعار روز جهانی تیرویید در سال جدید بر اهمیت و نقش عوامل محیطی در سلامت غده تیرویید تاکید دارد چرا که بسیاری از بیماری های تیرویید با محیط زیست در ارتباط هستند. برای مثال برخورد با دوز بالای مواد رادیواکتیو می تواند باعث افزایش خطر سرطان تیرویید شود. افزایش آمار ابتلا به گره ها و سرطان های تیرویید در مردم و کودکان شهر چرنوبیل بعد از انفجار نیروگاه چرنوبیل، نشان دهنده اهمیت این موضوع است. بعضی از انواع بیماری های تیرویید هم با آلودگی هوا در ارتباط هستند. بنابراین عوامل محیطی نقش بسیار مهمی در سلامت انسان و غده تیرویید ایفا می کنند.

فواصل لازم برای غربالگری

به گزارش «بهپو» به نقل از «سپید»، غربالگری کم کاری تیرویید از بدو تولد و نوزادی آغاز می شود. در سنین بالاتر نیز با مشاهده کوچک ترین علامت از مشکلات تیرویید مثل اضافه وزن، کاهش وزن، ریزش مو، احساس سرما، یبوست و... باید غربالگری های لازم را انجام داد. خانم های باردار و افرادی که قصد بارداری دارند از دیگر گروه هایی هستند که باید حتما مورد ارزیابی سلامت تیرویید قرار بگیرند./