آیا مکمل کلسیم ضد سرطان است؟

نتایج برخی از مطالعات حاکی از آن است که ممکن است با مصرف مقدار زیادی کلسیم خطر یک یا چند نوع سرطان کاهش یابد، ‌در حالی‌که مطالعات دیگر حاکی از آن است که امکان دارد مصرف مقدار زیادی سرطان در واقع خطر سرطان پروستات را افزایش دهد.

به گزارش NCII، در یک آزمایش (بالینی) تصادفی که در آن 1200 نفر زن سالم یائسه از ایالت نبراسکا (در ایالات متحده) شرکت داشتند، افراد به‌طور تصادفی تعیین شدند تا به مدت 4 سال فقط مکمل کلسیم روزانه (300-600 میلی‌گرم عنصر کلسیم)، مکمل کلسیم (300-600 میلی‌گرم عنصر کلسیم) به‌صورت ترکیب با مکمل ویتامین D (1000 IU)، یا یک دارونما دریافت کنند. در زنانی که کلسیم و ویتامین D دریافت می‌کردند، جمع کل موارد بروز تمام انواع سرطان تقریبا 60 درصد کمتر از زنانی بود که به آنها دارونما داده می‌شد. در زنانی که فقط مکمل کلسیم دریافت می‌کردند هم جمع کل خطر تمام انواع سرطان کم‌تر بود، ولی این یافته از نظر آماری معنی‌دار نبود. تعداد انواع سرطانی که در طول این مطالعه شناسایی شد آن‌قدر کم بود که نتیجه‌گیری‌های قابل اطمینان درباره اثرات حفاظت‌کننده مختص سرطان میسر نشد.
نتایج برخی از مطالعات، اما نه تمام مطالعات، حاکی از آن است که ممکن است مصرف مقدار زیاد کلسیم خطر سرطان پروستات را افزایش دهد. به‌عنوان مثال، در بررسی آینده‌نگر اروپایی درباره سرطان و تغذیه، میزان مصرف مواد غذایی حیوانی (گوشت، ماکیان، ماهی، لبنیات، و غیره)، پروتئین، و کلسیم در ارتباط با خطر سرطان پروستات در بین بیش از 142000 نفر مرد تحلیلی صورت گرفت و مشخص شد که مصرف مقدار زیادی پروتئین یا کلسیم از فرآورده‌های لبنی با افزایش خطر سرطان پروستات مرتبط است. اما کلسیم حاصل از منابع غیر لبنی با این افزایش خطر رابطه‌ای نداشت. علاوه بر آن، در تحلیل آینده‌نگر مصرف فرآورده‌های لبنیات و کلسیم در بین بیش از 29000 نفر مرد که در آزمایش (بالینی) غربالگری سرطان پروستات، ریه، بزرگ روده و راست‌‌روده، و تخمدان انستیتو ملی سرطان (NCI) شرکت داشتند، مشخص شد مصرف مقدار زیادی کلسیم و فرآورده‌های لبنی، مخصوصا فرآورده‌های لبنی کم‌چرب، با افزایش خطر سرطان پروستات مرتبط است. کلسیم حاصل از مکمل‌ها با افزایش خطر سرطان پروستات رابطه‌ای نداشت. برعکس، نتایج حاصل از مطالعه رژیم‌غذایی و بهداشت رابطه‌ای را بین کلسیم کل، کلسیم موجود در رژیم غذایی، یا کلسیم موجود در مکمل‌های کلسیم و افزایش خطر سرطان پروستات نشان نمی‌داد.

مطالعات دیگر حاکی از آن است که امکان دارد مصرف شیر کم‌چرب، لاکتوز و کلسیم موجود در فرآورده‌های لبنی، خطر سرطان تخمدان را کاهش دهد، اما این کاهش خطر در تمام مطالعات مشاهده نشده است.
در تحلیلی از مطالعه بهداشت پرستاران که بیش از 3000 زن را در بر می‌گرفت، مشخص شد مصرف مقدار بیش‌تر کلسیم (بیش از 800 میلی گرم در روز) حاصل از فرآورده‌های لبنی، مخصوصا شیر و ماست و پنیر کم‌چرب یا بدون چربی، در مقایسه با مصرف مقدار کم‌تری کلسیم (200 میلی‌گرم یا کم‌تر در روز) حاصل از فرآورده‌های لبنی، با کاهش خطر سرطان پستان در بین زنان در دوره پیش از یائسگی، اما نه در دوره پس از یائسگی، مرتبط است. کلسیم حاصل از منابع غیرلبنی با کاهش خطر سرطان رابطه‌ای نداشت. در تحلیلی دیگر که بیش از 30000 نفر زن را در مطالعه بهداشت زنان در بر می‌گرفت، مشخص شد که بیش‌تر بودن مقدار کل کلسیم مصرفی (1366 میلی گرم یا بیش‌تر در روز)، در برابر مقدار کل کلسیم مصرفی کم‌تر (کم‌تر از 617 میلی گرم در روز)، با کاهش خطر سرطان پستان در زنان پیش از دوره یائسگی رابطه دارد، اما این رابطه در زنان یائسه مشاهده نشد. در این مطالعه، مقادیر مصرف بیش‌تر کلسیم، در برابر مقادیر مصرف کم‌تر کلسیم حاصل از رژیم غذایی، از مکمل‌ها و از مقدار کل فرآورده‌های لبنی، با کاهش خطر این سرطان رابطه‌ای نداشتند.

گرچه مکانیسم دقیقی که از طریق آن ممکن است کلسیم به کاهش یافتن خطر سرطان روده بزرگ و راست‌روده کمک کند مشخص نیست، محققان می‌دانند که در سطح بیوشیمیایی، کلسیم به اسید‌های صفرا و اسید‌های چرب موجود در دستگاه گوارش متصل می‌شود تا کمپلکس‌های انحلال‌ناپذیری را تشکیل دهد که آنها را صابون‌های کلسیمی می‌نامند. با این فرآیند، توانایی اسید‌ها (یا متابولیت‌های آنها) در صدمه زدن به سلول‌های موجود در جدار یا دیواره راست‌روده و در تحریک تکثیر سلول‌ها برای مرمت خسارت وارده، کاهش می‌یابد. ممکن است کلسیم به‌طور مستقیم هم عمل کند تا تکثیر سلول‌ها را در جدار راست‌روده کاهش دهد، یا باعث شود سلول‌های تکثیر شونده راست‌روده متحمل تمایز (تفرق یا Differentiation) شوند که این امر به نوبه خود به کاهش تکثیر سلولی منجر می‌شود. همچنین ممکن است کلسیم سیگنال‌دهی را در داخل سلول‌ها بهبود بخشد و باعث شود سلول‌های سرطانی زودتر متمایزشده یا بمیرند. گرچه شواهد قابل ملاحظه‌ای حاکی از آن است که امکان دارد کلسیم تا حدی از بدن در برابر سرطان بزرگ روده و راست‌روده حفاظت کند، شواهد مربوط به فایده بالقوه حاصل از مصرف مکمل‌های کلسیم محدود و متناقض است. بنابراین، محققان مصرف مکمل‌های کلسیم را برای کاهش دادن خطر سرطان بزرگ روده و راست‌روده، یا هر سرطان دیگر، توصیه نمی‌کنند.

بدن چگونه کلسیم را از مواد غذایی و مکمل‌ها جذب می‌کند؟

کلسیم در روده به‌طور غیرفعال از طریق انتشار از میان فضای بین‌سلولی جذب می‌شود (برای جذب آن به انرژی سلولی احتیاج نیست). همچنین کلسیم به‌طور فعال (و با نیاز به انرژی سلولی) از راه متصل شدن به یک پروتئین انتقال‌دهنده به نام کالبیندین از میان سلول‌های روده جذب می‌شود. تولید کالبیندین به وجود ویتامین D وابسته است.