داروهایی که ریه را بیمار می کنند

بیماری‌های ناشی از دارو، هر سیستمی از بدن را که گرفتار کنند با خطر بالای آسیب آن عضو همراهند. هرچند که وقتی که داروها سیستم تنفسی را متاثر می‌کنند، خطر به مراتب بیشتر از سایر سیستم‌هاست. بیش از 100 دارو ممکن است روی ریه‌ها عارضه داشته باشند. واکنش‌های ناخواسته دارویی عبارتند از تشدید آسم، سرفه، پنومونی بینابینی و پورال افیوژن. داروهایی که باعث واکنش‌های کشنده ریوی می‌شوند عبارتند از داروهای سیستم قلبی-عروقی، داروهای سایتوتوکسیک، داروهای ضدمیکروبی، استفاده از الکل و اعتیاد به دخانیات. بنابراین بسیار مهم است که پزشکان شرح‌حال کامل و دقیقی از سوابق داروهای مصرفی بیمار بگیرند. واکنش‌های ناخواسته دارویی، پس از بیماری‌های قلبی و بدخیمی‌ها، سومین علت منتهی به مرگ در آمریکا هستند. اختلالات ریوی ناشی از دارو، بحث بسیار مهمی در بررسی واکنش‌های دارویی ناخواسته است. کبد اولین ارگانی است که متابولیزه کردن دارو در بدن را شروع می‌کند. ریه‌ها هم در متابولیسم داروها دخیل‌اند.

باید زمانی که متعاقب شروع درمان دارویی جدید، علائم و نشانه‌های جدیدی بروز می‌کند، به بیماری‌های ریوی ناشی از دارو شک کنیم. بیماری‌های ریوی ناشی از دارو می‌توانند پارانشیم ریوی، پلور، مجاری تنفسی، عروق ریوی، مدیاستن و سیستم عصبی-عضلانی را که در کار تنفس دخیل است درگیر کنند. بیماری‌های ریوی ناشی از دارو می‌توانند با تظاهرات مختلفی بروز کند شامل پلورال افیوژن، لوپوس ناشی از دارو یا پنوموتوراکس. اثرات روی سیستم عروقی ریه می‌تواند به شکل هموراژی پولموناری، هموپتزی، وسکولیت ریوی، هماتوم یا هموراژی آلوئولار باشد. از نظر بالینی بیمارانی که بیماری‌های ریوی ناشی از دارو را تجربه می‌کنند، می‌توانند درد پلورتیک قفسه‌سینه در هنگام استراحت یا تنگی‌نفس ناشی از فعالیت، سرفه، ویز ریوی و تب را نشان دهند. عوامل خطرساز ابتلا به بیماری‌های ریوی ناشی از دارو را می‌توان در 2 گروه طبقه بندی کرد:وابسته به دارو و وابسته به بیمار. عوامل خطرساز وابسته به دارو عبارتند از عوامل شیمیایی، فارماکولوژی و فارماکوکینتیک، میزان دوز تجویزی دارو، طول مدت درمان. دوز تجمعی دارو، اکسیژن‌درمانی و رادیوتراپی، همه اینها فرد تحت‌شیمی‌درمانی را در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های ریوی ناشی از دارو قرار می‌دهند.
عوامل وابسته به بیمار نیز در تخمین خطر ابتلای فرد به بیماری‌های ریوی ناشی از دارو باید درنظر گرفته شوند. به‌ویژه بیماران کم‌سن و سال یا بیماران سالمند، در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های ریوی ناشی از دارو هستند. مبتلایان به آرتریت روماتوئید، بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های ریوی ناشی از دارو (نظیر بیماری بافت بینابینی ریوی) هستند. خطر ابتلا به بیماری‌های ریوی ناشی از دارو به‌ویژه در مبتلایان به بیماری بافت بینابینی ریه افزایش می‌یابد و در صورت وجود بیماری ریوی قبلی، بیماری‌های وابسته به وضعیت ایمنی بدن(آرتریت روماتوئید، لوپوس اریتماتوز سیستمیک)، بیماران دچار تضعیف سیستم ایمنی و در بیمارانی که دچار نارسایی کلیوی یا کبدی هستند این خطر باز هم بیشتر است. ژاپنی‌ها و کره‌ای‌ها وقتی که از فاکتور نکروز‌کننده تومور و متوترکسات استفاده می‌کنند، با خطر بالاتر ابتلا به بیماری ریوی و نیز میزان مرگ و میر بیشتر روبه‌رو هستند. 25درصد از بیماران کره‌ای مبتلا به آرتریت روماتوئید پس از گذشت کمتر از 10 ماه از درمان با یک داروی ضد فاکتور نکروز‌کننده تومور جان خود را از دست دادند(اکثرا به‌دلیل بیماری بافت بینابینی ریه). گزارشی نیز در مورد خطر بالای مسمومیت ریوی کشنده به دنبال درمان با مهارکننده پروتئازوم با نام بورتزوماب در مبتلایان به مولتیپل میلوما وجود دارد.

بیش از 100 دارو می‌توانند به طور ناخواسته روی ریه‌ها اثر بگذارند. داروهایی که موجب واکنش‌های ریوی کشنده می‌شوند عبارتند از داروهای قلبی-عروقی، داروهای سایتوتوکسیک و ضدمیکروب‌ها.

پنومونیت و فیبروز

علائم وابسته دوز دارویی در پنومونیت و فیبروز عبارتند از تنگی‌نفس، سرفه و کراکل‌های ریوی که به دنبال مصرف بسیاری از داروها که مهم‌ترین آنها آمیودارون است گزارش شده‌اند. نیتروفورانتوئین ممکن است موجب بیماری ریوی ناشی از دارو شود که عبارت است از فیبروز ریوی، پنومونیت، برونشیولیت اوبلیتران، تخریب منتشر آلوئولار، پنومونی، هموراژی منتشر آلوئولار، نشانگان شبه‌لوپوس و واکنش‌های آلرژیک.

بیماری ریوی بیش‌حساسیتی

بیش‌حساسیتی دارویی به عنوان یک واکنش سریع با کهیر، آنژیوادم، رینیت، کونژکتیویت، تنگی‌نفس و بروشیواسپاسم تظاهر می‌کند. قطع دارو و نیز تجویز کورتیکواستروئید و آنتی‌هیستامین، اغلب موجب بهبود علائم می‌شود. بیماری ریوی بیش‌حساسیتی ناشی از مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی، وابسته به دوز داروست و ممکن است به شکل تشدید آسم با گرفتگی نفس بروز کند که نیازمند درمان اورژانس است.

ادم پولموناری غیرکاردیوژنیک

بیمارانی که علائم ادم پولموناری ناشی از مصرف دارو را بروز می‌دهند، سرفه پایدار، تاکی‌پنه، تنگی‌نفس، تاکی‌کاردی، ‌هایپوکسمی را تجربه می‌کنند. ادم ممکن است به ‌هایپرپلازی، فیبروز و حتی هموراژی منتهی شود. اکسیژن، دیورتیک‌ها و کورتیکواستروئیدها اغلب در درمان ادم پولموناری تجویز می‌شوند.

برونکواسپاسم

برونکواسپاسم ناشی از دارو می‌تواند ناگهانی بروز کند و شدید باشد و در نتیجه موجب آسفیکسی و تخریب مغزی غیرقابل بازگشت شود. گزارش شده که ضدالتهاب‌های غیراستروئیدی موجب برونکواسپاسم می‌شوند. آسم و بیماری مزمن انسدادی ریه می‌توانند در شرایط مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی، داروهای ضدعفونت و بتابلاکرها تشدید شوند.

عوارض غیرمعمول ریوی ناشی از مصرف داروها

داروهای شیمی‌درمانی، آنتی‌کوآگولانت‌ها، نیتروفورانتوئین، سیرولیموس و جفیتینیب ممکن است موجب هموراژی آلوئولار شوند. هموراژی آلوئولار خود را با تنفس بریده‌بریده، سرفه و هموپتزی نشان می‌دهد. علائم پنومونی ناشی از برونشیولیت اوبلیتران عبارتند از سرفه، تب، تنگی‌نفس و ارتشاح سلولی در برخی مناطق. داروهایی که مسبب پنومونی ناشی از برونشیولیت اوبلیتران شناخته شده‌اند عبارتند از اسبوتولول، آمیودارون، آمفوتریسینB، بلئومایسین، کاربامازپین، سفالوسپورین‌ها، سیکلوفسفاماید، دوکسوروبیسین، املاح طلا، اینترفرون آلفا و بتا، متوترکسات، نیتروفورانتوئین، پنی‌سیلامین، فنی‌توئین، سولفاسالازین، تیکلوپیدین و تتراسایکلین.

واکنش‌های ائوزینوفیلی همراه با ارتشاح ریوی می‌تواند به دنبال مصرف نیتروفورانتوئین، متوترکسات، سولفونامیدها، تتراسایکلین، کلرپروپاماید، فنی‌توئین، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی و ایمیپرامین رخ دهد. علائم آن عبارتند از تب، سرفه غیرپروداکتیو، تنگی‌نفس و سیانوز.

داروها می‌توانند از طریق تضعیف تنفسی یا بلاک عصبی-عضلانی موجب‌ هایپرونتیلاسیون شوند. داروهایی نظیر الکل، نارکوتیک‌ها، سداتیوها و هیپنوتیک‌ها از آن جمله‌اند. آمینوگلیکوزیدها، کلیندامایسین، پلی‌میکسین و بلوک‌کننده‌های عصبی-عضلانی، ممکن است موجب اختلال عملکرد عضلات تنفسی شوند.

نشانگان ریوی-کلیوی، معمولا پس از درمان طولانی‌مدت با پنی‌سیلامین رخ می‌دهد و به صورت تنگی‌نفس پیشرونده با شروع حاد و سریع، هماچوری، هموپتزی و درد پلورتیک قفسه‌سینه بروز می‌کند.

عوارض ریوی ناشی از سوءمصرف مواد

مصرف غیرقانونی مواد مخدر ممکن است موجب بیماری‌های کشنده ریوی، به‌خصوص عفونت‌های شدید باکتریایی شود. مکانیسم‌هایی که طی آنها خطر ابتلا به عفونت‌های کشنده به دنبال سوءمصرف داروهای قاچاق -به‌ویژه اشکال داخل وریدی مواد- بالا می‌رود، به درستی شناخته شده نیست؛ اما احتمال می‌رود که مصرف مواد و سرسوزن‌های آلوده، کولونیزه شدن پوستی میکروارگانیسم‌های غیرمعمول متعاقب آخرین بستری بیمارستانی و تغییر در فلور طبیعی باکتریایی به‌دلیل تجویز دوره‌های متوالی درمان آنتی بیوتیکی، مقصر باشند. تشدید بیماری مزمن انسدادی ریه در مصرف‌کنندگان داروهای قاچاق استنشاقی نسبتا شایع است. از جمله متداول‌ترین موادی که مورد سوء‌مصرف واقع می‌شوند عبارتند از هروئین(داخل وریدی، زیرجلدی، استنشاقی و خوراکی)، کوکائین(استنشاقی یا تزریق داخل وریدی)، ماری‌جوانا(استنشاقی)، اکسی‌کودون، متیل‌فنیدات، متامفتامین، متادون، بنزودیازپین‌ها و اپیوئیدها(خوراکی یا تزریق داخل وریدی). حلال‌های مورد استفاده در ساخت مواد قاچاق نیز ممکن است موجب پاسخ‌های گرانولوماتوز به اجسام خارجی شوند یا عروق خونی را مسدود کرده و فشارخون شریان ریوی را بالا ببرند./