13 درصد از جمعیت بزرگسال در کشور چاق هستند و 39 درصد هم اضافه وزن دارند. به عبارت دیگر، نزدیک به نیمی از جمعیت جامعه در معرض خطرات ناشی از چاقی هستند.
چاقی نیاز به پیشگیری، کنترل و درمان دارد. هیچکدام از این سه مورد بدون آگاهی از آمار و عوامل افزایش یا کاهش چاقی در کشور میسر نیست. بسیاری از کشورهای اروپایی و آمریکای جنوبی که توانستهاند معضل چاقی را خصوصاً در کودکان و نوجوانان کاهش دهند، در ابتدا به خوبی روی آمار و عوامل اصلی بروز چاقی در کشور خود مطالعات دقیق داشتهاند. به همین دلیل در پنجمین کنگره پیشگیری از چاقی باقر لاریجانی، معاون آموزشی و پژوهشی وزارت بهداشت و رئیس پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران طی یک سخنرانی گزارشی از میزان شیوع چاقی در سطوح ملی و فروملی کشور از سال 1990 تا 2014 ارائه داد که در ادامه میخوانیم.
لاریجانی در ابتدا اعلام کرد: «زمانی که به نمودار میزان شیوع چاقی در کشور در 10 سال گذشته نگاه میکنیم، متوجه یک رشد تصاعدی سالیانه میشویم.» وی با اعلام اینکه هیچ کشوری در دنیا هنوز نتوانسته است درصد چاقی را به صفر برساند و به صورت کامل آن را ریشهکن کند، گفت: «اما برخی کشورها با برنامههای ملی و طولانی مدت توانستهاند میزان رشد چاقی را متوقف و کنترل کنند و حتی درصد افراد مبتلا به اضافه وزن را پایین بیاورند. از سوی دیگر ما هم متعهد شدهایم درصد ابتلای افراد به دیابت و اضافه وزن را کاهش دهیم و رشد آن را متوقف کنیم.» لاریجانی علت را جدی بودن میزان شیوع چاقی دانست و توضیح داد: «13 درصد از جمعیت بزرگسال در کشور چاق هستند و 39 درصد هم اضافه وزن دارند. به عبارت دیگر، نزدیک به نیمی از جمعیت جامعه در معرض خطرات ناشی از چاقی هستند.»
معاون وزیر در رابطه با جایگاه ایران در موضوع چاقی در دنیا گفت: «در حال حاضر ایران رتبه 66 دنیا را در زمینه چاقی بزرگسالان دارد. در سطح جهانی، کشورهای آمریکای شمالی با مشکل جدی چاقی روبهرو هستند و میزان شیوع در دو جنس به یک اندازه است. با این حال، چاقترین کشورهای جهان سه کشور حاشیه خلیج فارس هستند. درصد چاقی و اضافه وزن در زنان کویت 48 درصد و در مردان 36، در قطر 45 درصد زنان و 35 درصد مردان و در عربستان 25 درصد مردان از چاقی رنج میبرند که به دنبال آن درصد شیوع دیابت نیز 20 درصد اعلام شده است. در ایران هم بیشتر استانها درگیر مسئله چاقی هستند. در کشور، برخی استانها مانند سیستان و بلوچستان و استانهای جنوبی کشور آمار پایینی از افراد مبتلا را دارند. اما در طرف دیگر استانهای تهران، شمال کشور و مرکزی به صورت جدی با این مشکل روبهرو هستند. این در حالی است که برخی از استانهای ما جمعیت بیشتری نسبت به برخی از کشورهای اروپایی دارند. این تفاوتها نشان میدهد که علیرغم برنامه کشوری و راهنماهای مشخص ملی، باید متناسب با شرایط استانی هم برنامههای خاصی برای مبارزه با چاقی ارائه شود.»
وی در ادامه نیز به مسئله شیوع چاقی میان دو جنس پرداخت و اعلام کرد: «مسئله چاقی و اضافه وزن در زنان سرتاسر دنیا نیاز به توجه جدیتری دارد و ایران هم از آن مستثنا نیست. در ایران زنان بیشتر از مردان به چاقی مبتلا هستند و این بخاطر فیزیولوژیک بدن آنهاست. با این همه با ارائه برنامههای سلامت تغذیه و تحرک برای دختران و زنان میتواند هم جامعه سالمتر و با کارایی بیشتری فراهم کرده و هم سلامتی نسل آینده را برای ما تضمین کند.»
معاون وزیر همچنین برنامههای کشورهای مختلف را که برای مبارزه با چاقی اجرا کرده بودند، مطرح کرد و گفت: «در کشور سوئیس با تمرکز بر مدارس و مراکز اداری اضافه وزن کنترل شده است. در این مراکز افراد موظفاند ساعات مشخصی فعالیت بدنی داشته باشند و تغدیه سالم بین آنها تقسیم میشود. در کشور برزیل نیز کودکان و نوجوانان به لحاظ سلامت جسمانی و روانی هر ساله تحت نظارت قرار میگیرند و در صورت شیوع مشکل میتوانند رایگان از خدمات درمانی دولت استفاده کنند. در ژاپن نیز افرادی که توسط پزشک چاق یا با اضافه وزن شناخته میشوند باید به مراکز درمانی مخصوص چاقی مراجعه کنند تا متخصصان برنامه غذایی و ورزشی آنها را تهیه کنند. در این برنامه همچنین افراد چاق تحت نظارت روانشناسان قرار میگیرند و تا 5 سال پس از آنکه وزن آنان متعادل شناخته شد، همچنان تحت نظر هستند.»
لاریجانی در ادامه در رابطه با مشکلاتی که چاقی با خود به همراه میآورد، گفت: «از سال 1980 تا 2014 اکثر بیماریهایی که باعث مرگ افراد در سرتاسر دنیا شده است، نه بیماریهای واگیر، نه کشتارهای جنگی و نه حتی سیگار بوده است. بلکه تنها چاقی و اضافه وزن پشت این میزان بالای مرگ است. سکتههای قلبی و مغزی، دیابت، انواع سرطانها، چربی و فشار خون، همگی با اضافه وزن رابطه مستقیم دارند. چاقی از سوی دیگر باعث بروز مشکلات قلبی عروقی و کیسه صفرا میشود که خود دریچهای به روی سرطانهای مختلف است. اضافه وزن ابتلای فرد به بیماریهای روانی بسیاری مانند افسردگی و کاهش اعتماد به نفس را هم افزایش میدهد که شیوع این مسائل در بین مردم، جامعه را از پیشرفت و تولید باز نگه میدارد.»
اما چاقی تنها جسم و روان افراد مبتلا را درگیر نمیکند و اثرات اقتصادی زیادی نیز به همراه دارد. لاریجانی در این باره توضیح داد: «هزینه بهداشتی در کسانی که بیماری چاقی دارند بیشتر است و بار مالی بیشتری را بر دوش خود و خانواده تحمیل میکنند. طبق آمار رسمی، هفت درصد از هزینه بهداشت و درمان دنیا صرف درمان بیماریهای چاقی و عوارض آن میشود. شاید در بروز چاقی عوامل خانوادگی و ژنتیک نقش داشته باشند اما تغذیه و میزان فعالیت فیزیکی سهم عمدهتری در تبدیل شدن چاقی به یک بیماری در فرد دارد، بنابراین هیچ فردی نمیتواند تنها به این علت که در خانوادهای با سابقه چاقی به دنیا آمده است، اضافه وزن خود را توجیه کند.»
وی درباره درمانهای جراحی که در کشور بسیار رایج است، گفت: «درمانهای مختلفی از جمله رژیم درمانی، دارو درمانی و درمانهای جراحی برای چاقی وجود دارد که در این بین جراحی و لیپوساکشن درمان قطعی نیستند و هیچ یک از داروهای چاقی را هم نمیتوان به صورت دائم و طولانی مدت مصرف کرد.» لاریجانی در ادامه اعلام کرد بیش از نیمی از مرگومیر در کشور از اضافه وزن و چاقی نشات میگیرد و اخطار داد: «توجه به مسئله چاقی ضروریتر از بیماریهای واگیردار است. آگاهی عمومی و توجه ملی نسبت به سالهای گذشته در رابطه با چاقی افزایش داشته است و اکنون مردم بیش از قبل درباره خوراکیهای پرخطر و سالم اطلاعات دارند. اما با این همه این تبلیغات درباره تغذیه سالم و تحرک کافی نتوانسته است درصد افراد مبتلا به اضافه وزن را پایین بیاورد.»
معاون وزارت بهداشت در نهایت گفت: «با وجود زندگی ماشینی در تهران و شهرهای بزرگ 60 درصد افراد فعالیت فیزیکی ندارند و این خود منجر به افزایش چاقی میشود. قطعاً اطلاع از آمارها کافی نیست و برنامهریزیهای منظم باید تدوین شود و تا مرحله اجرا تحت نظارت باشد. چرا که برای داشتن یک جامعه سالم دانستن عوامل خطر به تنهایی کافی نیست و تعهد همگانی و حرکت ملی میطلبد.»
بنابراین از آنجایی که نیمی از جمعیت کشور یا چاق هستند یا اضافه وزن دارند، توجه به این مسئله کافی نیست و پیگیریهای منظم برای درمان و کاهش آمار افراد مبتلا باید انجام شود./
لاریجانی در ابتدا اعلام کرد: «زمانی که به نمودار میزان شیوع چاقی در کشور در 10 سال گذشته نگاه میکنیم، متوجه یک رشد تصاعدی سالیانه میشویم.» وی با اعلام اینکه هیچ کشوری در دنیا هنوز نتوانسته است درصد چاقی را به صفر برساند و به صورت کامل آن را ریشهکن کند، گفت: «اما برخی کشورها با برنامههای ملی و طولانی مدت توانستهاند میزان رشد چاقی را متوقف و کنترل کنند و حتی درصد افراد مبتلا به اضافه وزن را پایین بیاورند. از سوی دیگر ما هم متعهد شدهایم درصد ابتلای افراد به دیابت و اضافه وزن را کاهش دهیم و رشد آن را متوقف کنیم.» لاریجانی علت را جدی بودن میزان شیوع چاقی دانست و توضیح داد: «13 درصد از جمعیت بزرگسال در کشور چاق هستند و 39 درصد هم اضافه وزن دارند. به عبارت دیگر، نزدیک به نیمی از جمعیت جامعه در معرض خطرات ناشی از چاقی هستند.»
معاون وزیر در رابطه با جایگاه ایران در موضوع چاقی در دنیا گفت: «در حال حاضر ایران رتبه 66 دنیا را در زمینه چاقی بزرگسالان دارد. در سطح جهانی، کشورهای آمریکای شمالی با مشکل جدی چاقی روبهرو هستند و میزان شیوع در دو جنس به یک اندازه است. با این حال، چاقترین کشورهای جهان سه کشور حاشیه خلیج فارس هستند. درصد چاقی و اضافه وزن در زنان کویت 48 درصد و در مردان 36، در قطر 45 درصد زنان و 35 درصد مردان و در عربستان 25 درصد مردان از چاقی رنج میبرند که به دنبال آن درصد شیوع دیابت نیز 20 درصد اعلام شده است. در ایران هم بیشتر استانها درگیر مسئله چاقی هستند. در کشور، برخی استانها مانند سیستان و بلوچستان و استانهای جنوبی کشور آمار پایینی از افراد مبتلا را دارند. اما در طرف دیگر استانهای تهران، شمال کشور و مرکزی به صورت جدی با این مشکل روبهرو هستند. این در حالی است که برخی از استانهای ما جمعیت بیشتری نسبت به برخی از کشورهای اروپایی دارند. این تفاوتها نشان میدهد که علیرغم برنامه کشوری و راهنماهای مشخص ملی، باید متناسب با شرایط استانی هم برنامههای خاصی برای مبارزه با چاقی ارائه شود.»
وی در ادامه نیز به مسئله شیوع چاقی میان دو جنس پرداخت و اعلام کرد: «مسئله چاقی و اضافه وزن در زنان سرتاسر دنیا نیاز به توجه جدیتری دارد و ایران هم از آن مستثنا نیست. در ایران زنان بیشتر از مردان به چاقی مبتلا هستند و این بخاطر فیزیولوژیک بدن آنهاست. با این همه با ارائه برنامههای سلامت تغذیه و تحرک برای دختران و زنان میتواند هم جامعه سالمتر و با کارایی بیشتری فراهم کرده و هم سلامتی نسل آینده را برای ما تضمین کند.»
معاون وزیر همچنین برنامههای کشورهای مختلف را که برای مبارزه با چاقی اجرا کرده بودند، مطرح کرد و گفت: «در کشور سوئیس با تمرکز بر مدارس و مراکز اداری اضافه وزن کنترل شده است. در این مراکز افراد موظفاند ساعات مشخصی فعالیت بدنی داشته باشند و تغدیه سالم بین آنها تقسیم میشود. در کشور برزیل نیز کودکان و نوجوانان به لحاظ سلامت جسمانی و روانی هر ساله تحت نظارت قرار میگیرند و در صورت شیوع مشکل میتوانند رایگان از خدمات درمانی دولت استفاده کنند. در ژاپن نیز افرادی که توسط پزشک چاق یا با اضافه وزن شناخته میشوند باید به مراکز درمانی مخصوص چاقی مراجعه کنند تا متخصصان برنامه غذایی و ورزشی آنها را تهیه کنند. در این برنامه همچنین افراد چاق تحت نظارت روانشناسان قرار میگیرند و تا 5 سال پس از آنکه وزن آنان متعادل شناخته شد، همچنان تحت نظر هستند.»
لاریجانی در ادامه در رابطه با مشکلاتی که چاقی با خود به همراه میآورد، گفت: «از سال 1980 تا 2014 اکثر بیماریهایی که باعث مرگ افراد در سرتاسر دنیا شده است، نه بیماریهای واگیر، نه کشتارهای جنگی و نه حتی سیگار بوده است. بلکه تنها چاقی و اضافه وزن پشت این میزان بالای مرگ است. سکتههای قلبی و مغزی، دیابت، انواع سرطانها، چربی و فشار خون، همگی با اضافه وزن رابطه مستقیم دارند. چاقی از سوی دیگر باعث بروز مشکلات قلبی عروقی و کیسه صفرا میشود که خود دریچهای به روی سرطانهای مختلف است. اضافه وزن ابتلای فرد به بیماریهای روانی بسیاری مانند افسردگی و کاهش اعتماد به نفس را هم افزایش میدهد که شیوع این مسائل در بین مردم، جامعه را از پیشرفت و تولید باز نگه میدارد.»
اما چاقی تنها جسم و روان افراد مبتلا را درگیر نمیکند و اثرات اقتصادی زیادی نیز به همراه دارد. لاریجانی در این باره توضیح داد: «هزینه بهداشتی در کسانی که بیماری چاقی دارند بیشتر است و بار مالی بیشتری را بر دوش خود و خانواده تحمیل میکنند. طبق آمار رسمی، هفت درصد از هزینه بهداشت و درمان دنیا صرف درمان بیماریهای چاقی و عوارض آن میشود. شاید در بروز چاقی عوامل خانوادگی و ژنتیک نقش داشته باشند اما تغذیه و میزان فعالیت فیزیکی سهم عمدهتری در تبدیل شدن چاقی به یک بیماری در فرد دارد، بنابراین هیچ فردی نمیتواند تنها به این علت که در خانوادهای با سابقه چاقی به دنیا آمده است، اضافه وزن خود را توجیه کند.»
وی درباره درمانهای جراحی که در کشور بسیار رایج است، گفت: «درمانهای مختلفی از جمله رژیم درمانی، دارو درمانی و درمانهای جراحی برای چاقی وجود دارد که در این بین جراحی و لیپوساکشن درمان قطعی نیستند و هیچ یک از داروهای چاقی را هم نمیتوان به صورت دائم و طولانی مدت مصرف کرد.» لاریجانی در ادامه اعلام کرد بیش از نیمی از مرگومیر در کشور از اضافه وزن و چاقی نشات میگیرد و اخطار داد: «توجه به مسئله چاقی ضروریتر از بیماریهای واگیردار است. آگاهی عمومی و توجه ملی نسبت به سالهای گذشته در رابطه با چاقی افزایش داشته است و اکنون مردم بیش از قبل درباره خوراکیهای پرخطر و سالم اطلاعات دارند. اما با این همه این تبلیغات درباره تغذیه سالم و تحرک کافی نتوانسته است درصد افراد مبتلا به اضافه وزن را پایین بیاورد.»
معاون وزارت بهداشت در نهایت گفت: «با وجود زندگی ماشینی در تهران و شهرهای بزرگ 60 درصد افراد فعالیت فیزیکی ندارند و این خود منجر به افزایش چاقی میشود. قطعاً اطلاع از آمارها کافی نیست و برنامهریزیهای منظم باید تدوین شود و تا مرحله اجرا تحت نظارت باشد. چرا که برای داشتن یک جامعه سالم دانستن عوامل خطر به تنهایی کافی نیست و تعهد همگانی و حرکت ملی میطلبد.»
بنابراین از آنجایی که نیمی از جمعیت کشور یا چاق هستند یا اضافه وزن دارند، توجه به این مسئله کافی نیست و پیگیریهای منظم برای درمان و کاهش آمار افراد مبتلا باید انجام شود./