از بیماری صرع نترسید - کمکهای اولیه به بیمار

صرع بیماری‌ای است که به‌دلیل تخلیه الکتریکی غیرطبیعی در سلول‏های قشر مغز به‌وجود می‏آید و می‏تواند باعث اختلال‏های ناگهانی، گذرا و متناوب در سلول‏های مغز شود و علایم متنوعی مانند اختلال هوشیاری، علایم حرکتی، علایم حسی و حتی علایم روانی گذرا ایجاد کند. دکتر سعید قزوینیان، متخصص مغز و اعصاب و مدرس دانشگاه آزاد اسلامی، درباره این بیماری توضیح می دهد. او می‌گوید آمار شیوع این بیماری، بدون در نظر گرفتن آمار 4 درصدی تب و تشنج کودکان 6 ماهه تا 5 ساله، بین نیم تا 2 درصد از جمعیت عمومی است.

دقیقا به چه نوع تشنجی صرع می‌گویید؟

صرع انواع گوناگون و علایم بسیار متنوعی دارد که در میان آنها چند نوع صرع معروف‌تر هستند؛ مثلا یک نوع صرع، «صرع بزرگ» نام دارد که در اثر تخلیه الکتریکی ناگهانی و همزمان در هر دو نیمکره مغز به وجود می‏آید و باعث بیهوشی کامل بیمار می‏شود. به همین دلیل در این نوع صرع احتمال افتادن، ضربه به سر، گاز گرفتن زبان و خروج کف از دهان زیاد است. «مات‏زدگی» نیز نوع دیگری از صرع است که معمولا در سنین مدرسه رخ می‏دهد و به‌صورت خیرگی و مات‏زدگی دیده می‏شود. در این نوع صرع، کودک ممکن است حدود چند ثانیه اتفاق‌‌هایی که می‌افتد، به یاد نیاورد اما بیهوش نمی‏شود. انواع صرع‏ها و تشنج‏های دیگری هم وجود دارند که علایم روانی ایجاد می‏کنند؛ مثل احساس غربت در مکان‏های آشنا یا احساس غریبگی با آشنایان و برعکس، احساس آشنایی با افراد غریبه، توهم بینایی یا دیدن اجسامی که وجود ندارند، کوچک‌تر یا بزرگ‌تر دیدن اشیاء و... علایم صرع‏های حرکتی هم شامل یک حرکت گذرا و ناگهانی در یک سمت بدن به صورت حرکات پرشی یا جهشی در یک اندام یا حتی پرش‌گذرای لب است.

آیا بعد از اتمام حمله می‏توان به بیمار غذا یا نوشیدنی داد؟

معمولا بعد از حمله صرع، بیمار خواب‏آلود، گیج و منگ است و اگر تشنج عمومی کرده باشد، درد شدیدی در اندام‏ها و فشردگی و کوفتگی در بدن احساس می‏کند و بیشتر تمایل دارد بخوابد بنابراین بهتر است موادقندی یا غذایی نخورد اما بعد از بیدار شدن از خواب، می‏تواند مایعات بنوشد. بیماران مبتلا به صرع بعد از حمله باید از خوردن غذاهای سنگین خودداری کنند زیرا ممکن دچار استفراغ شوند و مایعات حاصل از برگشت غذا، وارد ریه‏شان شود.

چه توصیه ‏ای به مادر کودکان مبتلا به صرع دارید؟

اگر کودک در سن مدرسه باشد، حتما باید معلم و مربیان مدرسه از آن اطلاع داشته باشند تا در صورت بروز حمله، اقدام‌های لازم را انجام دهند. اگر کودک در سن پایین‏تری قرار دارد و دچار تب و تشنج می‏شود، حتما باید در منزل دیازپام باشد زیرا گاهی چکاندن آمپول دیازپام داخل مقعد کودک یا خنک کردن و پاشویه کردن وی، از شروع حمله تشنج جلوگیری می‌کند. مادران باید بدانند یک‌بار تشنج صدمه‏ای به کودک نمی‏زند اما اگر تکرار شد، باید کودک را به بیمارستان برسانند.

آیا بیماران مبتلا به صرع می‏توانند ازدواج کنند و بچه‏دار شوند؟

بله، فقط باید قبل از ازدواج فرد مقابل را از بیماری خود آگاه کنند تا در آینده دچار مشکل نشوند. همچنین خانم‏های مصروعی که قصد بارداری دارند، باید قبل از باردار شدن به متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنند و مشاوره بگیرند. قطعا مصرف دارو در دوران بارداری نیاز است ولی برخی داروها به جنین صدمه می‏زنند بنابراین باید با داروهای دیگری جایگزین شوند.

درمان بیماری صرع چگونه است؟

درمانش دارویی و البته طولانی‏مدت است و بیمار باید حداقل 2 تا 4 سال بعد از آخرین تشنج، دارو مصرف کند. این داروها با ‌توجه به تغییرات نوار مغز و بهبود آن، به‌تدریج و طی 6 ماه تا یک سال کم و در نهایت قطع می‌شود. حتما باید عوارض دارو به اطلاع بیماران برسد و معاینه و آزمایش‏های دوره‏ای انجام شود. نکته مهم اینکه بیمار باید به موقع داروهایش را مصرف کند و خودسرانه مصرف دارو را قطع نکند. قطع خودسرانه دارو شایع‌ترین علت صرع پایدار است.

چگونه می‌توانیم احتمال بروز حمله‌های صرع را کم کنیم؟

داشتن شیوه زندگی سالم، یعنی داشتن خواب منظم، نداشتن بیدار خوابی‏های متعدد طی شب، مصرف نکردن دخانیات و الکل، پیشگیری از ابتلا به یبوست و سایر مشکلات گوارشی، خوردن صبحانه و پیشگیری از گرسنگی، قرار نگرفتن در مکان‏های پر سر و صدا، با صدای موسیقی بلند یا در معرض نورهای شدید و متناوب حاصل از مانیتور، رقص نور و... از عوامل موثر در بهبود وضع بیماران مبتلا به صرع است. آنها فقط با نظر و مشورت با پزشک خود مجازند رانندگی کنند. یکی از باورهای غیرمنطقی در مورد بیماری صرع این است که مصرف غذاهایی با طبع سرد مثل خیار، هندوانه، گیلاس و ... باعث بروز تشنج‏ می‏شود، در حالی‌که از نظر علمی، رژیم غذایی خاصی که باعث ایجاد بیماری صرع یا تشنج شود یا رژیمی که بتواند از بروز این بیماری جلوگیری کند، وجود ندارد.

کمک‌های اولیه در صرع

1. نترسید! فقط خونسردی خود را حفظ کنید و مراقب باشید بیمار حین حرکات شدیدی که دارد، به جایی نخورد یا از بلندی سقوط نکند.

2. او را به پهلو بخوابانید و راه تنفسی‏اش را باز نگه‌دارید. یعنی اگر در دهان او جسم خارجی مثل دندان مصنوعی، بقایای استفراغ، آدامس، لقمه غذا و... وجود دارد، به سرعت آن را خارج کنید تا باعث خفگی نشود.

3. اگر یقه لباس محکم بسته شده،‌ آن را شل کنید تا بیمار تنفس بهتری داشته باشد.

4. دستتان را داخل دهان او نبرید زیرا عضلات فک بسیار قوی هستند و در صورت قفل شدن دهان، ممکن است آسیب شدیدی به دست‏هایتان وارد شود.

5. برخی افراد برای اینکه دندان‏ها به هم قفل نشوند و بیمار احیانا زبانش را گاز نگیرد، چوب، قاشق یا هر وسیله‏ای که دم دستشان باشد، داخل دهان بیمار می‏گذارند اما این کار خطرناک است و ممکن است باعث آسیب بیشتر بیمار شود.

6. اصلا مانع حرکات شدید بیمار نشوید و اجازه بدهید تشنج تمام شود.

7. معمولا تشنج کسی را نمی‏کشد و معمولا بعد از 5 تا 10 دقیقه تمام می‏شود و به اقدام خاص دیگری نیاز نیست، مگر اینکه تعداد حمله‏ها زیاد باشد و بیش از نیم ساعت طول بکشد یا در فواصل بین حمله‏ها، فرد هوشیاری خود را به دست نیاورد. در این‌ صورت باید حتما اورژانس را خبر کرد ولی برای فردی که سابقه تشنج دارد و فقط یکبار آن هم کوتاه‏مدت تشنج می‏کند، به اقدام خاصی نیاز نیست./