مروری بر درمان دارویی سرماخوردگی

عفونت مجاری تنفسی فوقانی شامل التهاب مخاط مجاری تنفسی به استثنای ناحیه آلوئول‌های ریوی است. این عفونت علاوه بر بی‌حالی و کوفتگی بدن، علایم موضعی متعددی در مبتلایان ایجاد می‌کند.

عفونت مجاری تنفسی فوقانی شامل التهاب مخاط مجاری تنفسی به استثنای ناحیه آلوئول‌های ریوی است. این عفونت علاوه بر بی‌حالی و کوفتگی بدن، علایم موضعی متعددی در مبتلایان ایجاد می‌کند. درد و گرفتگی گلو، آبریزش از بینی، احساس پری و درد در ناحیه صورت و پیشانی و سرفه از جمله این علایم موضعی هستند.
براساس آمارهای سازمان بهداشت جهانی، به‌طور متوسط هر کودک سالانه 5 مورد عفونت مجاری تنفسی فوقانی و هر بزرگسال 2 تا 3 مورد عفونت را تجربه می‌کند. پاتوژن‌های مسبب عفونت مجاری تنفسی فوقانی شامل بیش از 200 نوع ویروس (100 نوع رینوویروس) و انواع مختلف باکتری‌هاست.

ویروس‌های مسبب سرماخوردگی تقریبا همیشه در محیط اطراف شما هستند اما عوامل متعددی خطر ابتلا به بیماری سرماخوردگی را افزایش می‌دهند. نوزادان و کودکان در سنین پیش از مدرسه بیش از سایر گروه‌ها در معرض خطر ابتلا به سرماخوردگی هستند زیرا هنوز به اغلب ویروس‌های مسبب سرماخوردگی مقاوم نشده‌اند. از سوی دیگر، در چنین کودکانی آموزش در زمینه شستشوی مرتب دست‌ها و پوشاندن بینی و دهان هنگام عطسه و سرفه ممکن نیست. سرماخوردگی در نوزاد تازه متولد شده در اغلب موارد مشکل‌ساز است. با افزایش سن سیستم ایمنی افراد نسبت به انواع مختلف ویروس‌های مسبب سرماخوردگی مقاوم می‌شود. در نتیجه، تعداد دفعات ابتلا به سرماخوردگی در بزرگسالان به مراتب کمتر از کودکان است. شیوع سرماخوردگی هم میان کودکان و هم بزرگسالان در فصول سرد سال به مراتب بیشتر است زیرا افراد در این زمان ساعات طولانی‌تری را در فضاهای بسته سپری می‌کنند.

عفونت‌های مجاری تنفسی فوقانی اغلب خود محدودشونده‌اند. توجه داشته باشید هرچند این عفونت‌ها به‌ندرت باعث مرگ‌و‌میر می‌شوند و عوارض کشنده‌ای بر جای می‌گذارند، سالانه ساعات کاری و هزینه قابل‌توجهی را به خود اختصاص می‌دهند. تظاهرات بالینی این عفونت‌ها با توجه به نوع پاتوژن‌ها بسیار متنوع است. علاوه بر گرفتگی و آبریزش از بینی، نیمی از بیماران گرفتگی گلو و 40 درصد سرفه را تجربه می‌کنند. شدت علایم طی 1 تا 3 روز به حداکثر خود می‌رسد و معمولا پس از یک هفته تا 10 روز ناپدید می‌شود. البته سرفه معمولا مدت طولانی‌تری باقی می‌ماند.

درمان سرماخوردگی

هنوز درمان اختصاصی برای سرماخوردگی وجود ندارد.
آنتی‌بیوتیک‌ها: مطالعات نشان داده‌اند تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها هیچ جایگاهی در درمان سرماخوردگی ندارد. درواقع برخلاف تصور عموم آنتی‌بیوتیک‌ها بر سرماخوردگی ویروسی کاملا بی‌اثر هستند. بررسی‌های سیستماتیک نشان داده‌اند آنتی‌بیوتیک‌ها فواید اندکی در مبتلایان به برونشیت حاد، گرفتگی گلو و سینوزیت دارند. آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند از عوارض فارنژیت استروپتوکوکی بتاهمولیتیک بکاهند. امروزه بروز این عوارض در کشورهای صنعتی، بسیار نادر است.

داروهای ضددرد و ضدالتهاب: مطالعات بالینی نشان داده‌اند ضددردها و ضدالتهاب‌ها به میزان قابل‌توجهی گرفتگی گلو را بهبود می‌بخشند. یک مطالعه نیز نشان داده تجویز اسپری استرویید در مقایسه با آنتی‌بیوتیک‌ها در درمان سینوزیت حاد سودمندتر است.
بسیاری از بیماران برای غلبه بر تب، گرفتگی گلو و سردرد، استامینوفن یا ضددردهای خفیف دیگر را مصرف می‌کنند. تجویز استامینوفن برای کودکان کمتر از 3ماه توصیه نمی‌شود. تجویز آسپیرین در کودکان نیز به دلیل احتمال بروز نشانگان ری باید با احتیاط انجام شود.

ضداحتقان‌ها: یک مطالعه سیستماتیک فواید کوتاه‌مدت و محدود مصرف تک‌دوز ضداحتقان‌ها را نشان داده است اما مصرف درازمدت ضداحتقان‌ها نقشی در بهبود کلی علایم بیماری ندارد.

اسپری نازال ضداحتقان: تجویز قطره‌ها یا اسپری نازال ضداحتقان در بزرگسالان برای مدت بیش از چند روز توصیه نمی‌شود زیرا باعث التهاب مزمن راجعه مخاط خواهد شد. تجویز قطره‌ها و اسپری‌های ضداحتقان در کودکان در کل توصیه نمی‌شود زیرا اطلاعات موجود در مورد عوارض احتمالی تجویز آنها در کودکان اندک است.

آنتی‌هیستامین‌ها: آنتی‌هیستامین‌ها در بهبود علایم آبریزش از بینی و عطسه موثرند. مونوتراپی آنتی‌هیستامین‌های نسل اول ممکن است فقط بیمار مبتلا به سرماخوردگی را خواب‌آلوده کند و فایده‌ای در بهبود بیماری نداشته باشد. ترکیب آنتی‌هیستامین-ضداحتقان، علایم نازال بیماری را کاهش می‌دهد و روند بهبود را هم در بزرگسالان و هم در کودکان تسریع می‌کند. البته تجویز چنین ترکیباتی در کودکان خردسال چندان توصیه نمی‌شود.

شربت‌های ضدسرفه: سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) و انجمن متخصصان بیماری‌های کودکان آمریکا تجویز ترکیبات ضدسرفه را در کودکان زیر 2 سال مجاز نمی‌دانند. داروهای ضدسرفه علت ایجادکننده بیماری را از بین نمی‌برند و طول مدت آن را کاهش نمی‌دهند. مصرف این ترکیبات در کودکان عوارضی نظیر افزایش تعداد ضربان قلب و تشنج را به دنبال دارد. مطالعات روی ایمنی مصرف داروهای ضدسرفه در کودکان زیر 2 سال از سوی سازمان غذا و داروی آمریکا همچنان ادامه دارد. تجویز 2 داروی ترکیبی با مواد موثره یکسان نیز در کودکان به دلیل احتمال بروز مسمومیت دارویی توصیه نمی‌شود.

بتاآگونیست‌ها: 2 مطالعه تصادفی نشان داده‌اند بتاآگونیست‌ها در مقایسه با دارونما یا اریترومایسین طول مدت سرفه را در مبتلایان به برونشیت حاد کاهش می‌دهند. یافته‌های مطالعه تصادفی دیگری نشان داده‌اند این فواید ممکن است فقط در افراد با برونش‌های بسیار حساس یا بیمارانی با حجم هوای تنفسی محدود سودمند باشد.

ویتامین C: یک مطالعه سیستماتیک نشان داده است ویتامین C باعث کاهش طول دوره علامت‌دار بیماری در افراد با عفونت‌های مجاری تنفسی فوقانی می‌شود؛ هر چند این فواید اندک‌اند و چندان ارزشمند نیستند.

زینک: 2 مطالعه سیستماتیک نشان داده‌اند دریافت مکمل‌های حاوی زینک گلوکونات یا زینک استات تاثیری در وضعیت مبتلایان به عفونت‌های مجاری تنفسی فوقانی ندارد. 2 مطالعه دیگر ارتباطی میان مصرف ژل نازال زینک و کاهش دوره علامت‌دار بیماری مطرح کرده‌اند. آبنبات‌های حاوی زینک اغلب مزه چندان مناسبی ندارند و حتی ممکن است باعث تهوع شوند.

اکیناسه: شواهد اندکی به نفع اثربخشی مکمل‌های حاوی اکیناسه در مقایسه با دارونما در درمان یا پیشگیری از ابتلا به سرماخوردگی وجود دارد اما همچنان مصرف آنها در پیشگیری از سرماخوردگی توصیه می‌شود.

قرص های روز و شب: آنچه همواره موجب نارضایتی مصرف کنندگان ترکیبات موجود در بازار برای درمان سرماخوردگی و آنفلوانزا می شود، کاهش هوشیاری و ایجاد رخوت وخواب آلودگی در ساعات فعالیت روزانه متعاقب مصرف آنهاست.

برای رفع این معضل و کنترل کامل علائم ناشی از ابتلا به سرماخوردگی در تمام ساعات شبانه روز و در عین حال حفظ تمرکز و هشیاری و عدم بروز رخوت وخواب آلودگی در ساعات بیداری، تولیدکنندگان در صدد تولید فرآورده های دارویی مناسب برآمدند.

همانطور که می دانیم،ایجاد خواب آلودگی از خصایص بارز آنتی هیستامین های مورد مصرف در ترکیبات موجود در بازار برای درمان سرماخوردگی است، در فرمولاسیون قرص های سرماخوردگی ویژه روز و شب، با اختصاص اجزای آنتی هیستامینیک به فرآورده های مختص مصرف شبانه و حذف آنها از فرآورده های توصیه شده برای مصرف در طی روز، از بروز خواب آلودگی و ایجاد اختلال طی فعالیت های روزانه جلوگیری خواهد شد.لازم به ذکر است که حضور آنتی هیستامین ها در فرآورده های توصیه شده برای مصرف شبانه، علاوه بر ایجاد خوابی مطلوب در طی شب و تامین آرامش بیمار، با تسکین سرفه و کاهش ترشحات بینی و بخش خلفی حلق، موجب بهبود وضعیت تنفسی می شود.حاصل تفکیک فرآورده های روز و شب مورد استفاده در درمان سرماخوردگی، جلب رضایت مصرف کنندگان از طریق حفظ اثربخشی دارو در کنار کاهش عوارض ناخواسته و در نهایت بهبود کیفیت زندگی آنان است./