آیا ملاتونین درمانگر معجزه آسا است؟

ملاتونین یک مکمل خوراکی محبوب است که برای جلوگیری از بی‌خوابی و هواپیمازدگی مصرف می‌شود. اکنون به دلیل اثراتی که تصور می‌شود در درمان یا پیشگیری خیلی چیزها دارد، مشتریان زیادی پیدا کرده است.

ملاتونین یک مکمل خوراکی محبوب است که برای جلوگیری از بی‌خوابی و هواپیمازدگی مصرف می‌شود. اکنون به دلیل اثراتی که تصور می‌شود در درمان یا پیشگیری خیلی چیزها دارد از خستگی، اضطراب، سردرد، و افسردگی گرفته تا دمانس، وزوز گوش، سندرم روده تحریک‌پذیر و آسیب‌های پوستی، مشتریان زیادی پیدا کرده است. لازم به گفتن نیست که آن را در بیماری‌های قلبی و سرطان و همچنین علائم یائسگی و همه علائمی که به پیر شدن ارتباط پیدا می‌کند، موثر می‌دانند. همچنین نوشیدنی‌هایی هست که مواد پایه آن ملاتونین است مانند IChill یا Dream Water که تصور می‌شود نوشیدن آنها فرد را آرام می‌کند. (iChill ترکیبی است از ملاتونین، ریشه سنبل‌الطیب، میوه گل سرخ و ویتامین B- و نوشیدنی Dream Water ترکیبی است از ملاتونین، گاما آمینوبوتیریک اسید و 5 هیدروکسی تریپتوفان).

هورمون تاریکی

ملاتونین، هورمونی است که توسط غده صنوبری مغز ساخته می‌شود، این هورمون همچنین در برخی از گیاهان خوراکی مانند برنج، انگور و موز یافت می‌شود. آن را هورمون تاریکی می‌نامند، زیرا بر خلاف ویتامینD که هورمون خورشید نامیده می‌شود، این هورمون به هنگام شب در تاریکی ترشح می‌شود و نور ترشح آن را مختل می‌کند.
از آن جایی که ملاتونین روی ریتم «شبانه‌روزی» بدن، که همان ساعت داخلی بدن و سیکل خواب و بیداری بدن است تاثیر می‌گذارد، فرد را خواب‌آلوده می‌کند، دیر زمانی است که به‌عنوان خواب آور هم از آن استفاده می‌شود. در واقع نحوه تاثیر داروی خواب‌آور روزرم (Rozerem) مشابه تاثیر ملاتونین بر بدن است.
تحقیقات اخیر روی سلول‌های تکی جداشده در آزمایشگاه یا حیوانات آزمایشگاهی نشان داده است که ملاتونین حاوی آنتی‌اکسیدان، ماده ضد التهاب و تاثیرات ایمنی‌شناختی و بالقوه ضد سرطان است. البته این یافته‌ها بدان معنا نیست که این هورمون همین تاثیرات را به هر میزان در افراد خواهد داشت.
بازار دارو با استفاده از این ایده که در صورت کاهش مقدار یک هورمون در بدن می‌توان با یک مکمل کمبود آن را جبران کرد، سعی درفروش محصولات خود دارد، مانند جایگزین استروژن که زمانی به‌عنوان راهی برای پیشگیری از بیماری‌های مزمن و حفظ جوانی در خانم‌ها به بازار عرضه می‌شد. اما بسیاری از ترکیباتی که در بدن ساخته می‌شود، با افزایش سن کاهش می‌یابد. بنابراین حتی اگر شما کمبود یک ترکیب را در بدن با یک مکمل بخواهید جبران کنید، لزوما این امر منجر به حفظ سلامتی شما و ممانعت از پروسه پیر شدن نمی‌شود و مسلما بدون ریسک هم نخواهد بود.

اظهارات موافق

در مطالعه‌ای که در سال 2009 توسط موسسه‌ای که درمان‌های طبی را ارزیابی می‌کند انجام شد، محققان به این نتیجه رسیدند که مکمل ملاتونین برای جلوگیری یا کاهش هواپیمازدگی موثر است، هرچند همه مطالعات به نتایج مثبت نرسید، محققان می‌گویند که ملاتونین برای استفاده کوتاه‌مدت مطمئن است و می‌تواند برای مسافران بزرگسالی که از 4 یا 5 منطقه زمانی به خصوص به سمت شرق مسافرت می‌کنند، توصیه گردد.
گروهNatural Standard که وظیفه بررسی درمان‌های مکمل و جایگزین را دارد، شواهد محکمی ارائه می‌کند که نشان می‌دهد ملاتونین در درمان هواپیمازدگی موثر است. همچنین در ارتباط با درمان بی‌خوابی افراد مسن و بهبود خواب افراد سالم دلایل خوبی برای استفاده از ملاتونین می‌آورد، اما موسسه فوق سایر مزایای متصور برای ملاتونین را متناقض و ناقص می‌داند.

یک تردید بزرگ
در سال‌های اخیر دانشمندان در مورد تاثیرات احتمالی ملاتونین و در معرض نور بودن به هنگام شب و خطر سرطان آزمایش‌هایی را انجام داده‌اند. آزمایش‌های انجام شده نشان داد که وقتی حیوان در آزمایشگاه به هنگام شب در معرض نور قرار می‌گیرد ترشح ملاتونین مهار می‌شود و احتمال دچار شدن سرطان افزایش می‌یابد. این یافته‌ها نگرانی‌ها را در مورد خطر ابتلا به سرطان افرادی افزایش داد که به دلیل شیفت کاریشان ریتم شبانه‌روزی بدن آنها دچار اختلال می‌شود.
اما این یافته‌ها هنوز باید راه درازی را برای گرفتن مهر تایید بپیمایند و نیاز به تحقیقات بیشتری است تا روشن گردد که این‌گونه اختلال چرا و چگونه خطر ریسک سرطان را افزایش می‌دهد و به علاوه در این میان ملاتونین چه نقشی بازی می‌کند. تا این لحظه، شواهدی دال برنقش مکمل‌های ملاتونین در کاهش خطر سرطان ارائه نشده است.

نکاتی که باید در نظر داشت

ایمنی طولانی مدت و موثر بودن مکمل‌های ملاتونین هنوز به خوبی شناخته نشده است. به‌عنوان مثال، استفاده طولانی مدت ممکن است توانایی بدن را برای تولید طبیعی هورمون کاهش دهد. هورمون‌ها مواد قدرتمندی هستند که حتی در دوز کم می‌توانند نتایج ناخواسته و غیر قابل انتظار داشته باشند.
تاثیرات نامطلوب متعددی از ملاتونین گزارش شده است، از جمله: بالا بردن قند خون، متورم شدن پستان‌ها در مردان، سرگیجه و راه رفتن در خواب، بنابراین پیش از تجویز آن باید دقت کرد.
ملاتونین در بسیاری از افراد موجب می‌شود، سریع‌تر چرت بزنند، ولی موجب خواب طولانی نمی‌شود.
ملاتونین مانند سایر داروهای خواب‌آور می‌تواند در روز بعد خواب آلودگی ایجاد کند بنابراین اگر رانندگی می‌کنید، می‌تواند خطرآفرین باشد.
هیچ اجماع نظری در مورد دوز مصرفی و زمان استفاده از ملاتونین برای اختلالات مختلف خواب وجود ندارد. لذا نمی‌توان نسبت به دوزی که روی برچسب دارو نوشته شده است، مطمئن بود.

کلام آخر اینکه می‌توان از مکمل‌های ملاتونین فقط برای هواپیمازدگی و بی‌خوابی و آن هم گاهی و برای مدت کوتاهی استفاده کرد. بهتر است، اگر بیمار مبتلا به بی‌خوابی مزمن یا سایر اختلالات خواب است، حتما به یک متخصص خواب مراجعه کند.ازمصرف ملاتونین به این امید که از پیر شدن خود جلوگیری می‌کند یا مانع ابتلا به سرطان می‌شود، اجتناب کنید./