جدیدترین پیشرفت‌ها در درمان دیابت

فروش گسترده دستگاه‌های تست قندخون و روی کار آمدن روش‌های نوین‌ درمان دیابت نشان از بروز گسترده بیماری‌ای دیابت و نگرانی آحاد جامعه از ابتلا به این بیماری است. بیماریی که گرچه‌گاه از بدو تولد دامن‌گیر بیمار است، اما شیوه نادرست زندگی، بی‌تحرکی و رژیم غذایی نادرست در سنین بالا‌تر از مهم‌ترین عوامل ابتلا به آن به‌شمار می‌آید.

فروش گسترده دستگاه‌های تست قندخون و روی کار آمدن روش‌های نوین‌ درمان دیابت نشان از بروز گسترده بیماری‌ای دیابت و نگرانی آحاد جامعه از ابتلا به این بیماری است. بیماریی که گرچه‌گاه از بدو تولد دامن‌گیر بیمار است، اما شیوه نادرست زندگی، بی‌تحرکی و رژیم غذایی نادرست در سنین بالا‌تر از مهم‌ترین عوامل ابتلا به آن به‌شمار می‌آید. عوارض گسترده بیماری دیابت متخصصان این حوزه را بر آن داشت تا با تحقیق‌های گسترده و پژوهش‌های متعدد در این زمینه به شیوه‌های نوین درمان دیابت دست پیدا کنند. دکتر سعید کلباسی، فوق تخصص غدد و متابولیسم در این باره توضیح می دهد.

درمان دیابت نسبت به گذشته چه تغییری کرده است؟

تحولی که در درمان بیماری دیابت ایجاد شده، این است که با دانستن علل پاتوفیزیولوژیک یا عللی که باعث ایجاد این بیماری می‌شوند، راهکارهای درمانی جدید به‌وجود آمده است. مثلا با دانستن اینکه بافت‌های بدن بیماران دیابتی تیپ دو به انسولین جواب نمی‌دهند، بنابراین از داروهایی به نام گلوتازون‌ها مثل پیوگلیتازون استفاده می‌شود. اینها داروهایی هستند که بافت کبد و سلول‌های کبدی را به انسولین حساس‌تر می‌کنند. داروی دیگری نیز که سال‌ها در ایران موجود و مصرف می‌شود، داروهایی هستند که باعث افزایش ترشح انسولین در لوزالمعده می‌شود. خانواده جدید‌تر از این دارو‌ها به نام گلیناید‌ها هستند که سریع‌تر از گلی‌بن‌کلامید باعث ترشح انسولین می‌شوند.

اطلاعات جدیدی در خصوص بیماری دیابت پیدا شده است؟ ‌

یک مسئله جدید که چند سال اخیر پیدا شد، این بود که وقتی مقدار معینی قند از طریق خوراکی و نیز از طریق تزریق مستقیم به بیمار داده می‌شود، مشاهده شد که در مصرف خوراکی، انسولین بیشتری توسط لوزالمعده ترشح می‌شود. با این آزمایش این نتیجه حاصل شد که احتمالا در معده یا روده موادی ترشح می‌شود که باعث تغییرات در ترشح انسولین شده و این مبنای پیدایش اینکرتین‌ها یعنی GIP و GLP 1 بود. اینها دو پروتئین هستند که در بدن به‌دنبال مصرف غذا ترشح می‌شوند و باعث افزایش ترشح انسولین و تاخیر در تخلیه معده می‌شوند. بنابراین کمک می‌کنند که قند‌خون پایین بیاید، ولی در بدن انسان‌های طبیعی ظرف چند دقیقه GLP 1 به‌وسیله یک آنزیم تخریب می‌شود. این شد که GLP 1ها مصنوعی ساخته شد که این در برابر آنزیم مربوطه مقاوم باشد. عده‌ای دیگر نیز مهارکننده آنزیم ساختند و در نتیجه این موضوع، مبنای پیدایش یک خانواده جدید از داروهای دیابت شد. در نتیجه مهار‌کننده‌های آنزیم مثل سیتاگلیپتین، ساگزاگلیپتین، ویلداگلیپتین، لیناگلیپتین خانواده جدید درمان دیابت شدند.

ساز و کار انسولین‌های جدید به چه شکل است؟

از طرف دیگر انسولین‌های آنالوگ ساخته شد. انسولین‌های جدید، انسولین‌هایی هستند که سریع‌تر اثر کرده و سریع‌تر به قله می‌رسند و همچنین سریع‌تر در خون پاک می‌شوند. بنابراین پروفایل طبیعی، قند بعد از غذا را بهتر کنترل می‌کند و اثر آن نیز در طولانی مدت نمی‌ماند و مانند انسولین‌های قدیمی، نزدیک ظهر افت قند و تشنج ایجاد نمی‌شود. آنالوگ‌ها نیز ساخته شد، یعنی با تغییری در اسید آمینه پروتئین انسولین، انسولین‌های جدید مثل لیسپرو، آسپارت (نورورپید)، گلولیزین که در بازار ایران نیز موجود است، ساخته شدند. انسولین دیگری ساخته شده است به نام گلارژین یا لانتوس که 24ساعت در بدن می‌ماند. خوبی انسولین‌های جدید این است که نیازی به یخ و یخچال نیست. انسولین‌های جدید در دمای طبیعی محیط نیز قابل استفاده است. این در حالی است که انسولین‌های قدیمی باید نیم ساعت قبل از غذا مصرف می‌شدند، اما انسولین‌های جدید 5 دقیقه بیشتر با غذا فاصله ندارند، بنابراین بسیار راحت شده است. از آنها جدید‌تر و مهم‌تر استفاده از پمپ‌های انسولین است. وقتی دیده شد بدن بیمار دیابت تیپ یک انسولین ندارد و باید ترشح انسولین طبیعی تقلید شود، پس دستگاهی ساخته شد که خود انسولین ترشح می‌کند. پمپ انسولین ساخته شده به ایران نیز آمده است. پمپ انسولین دستگاهی است مانند موبایل که کنار شلوار یا لباس بیمار قرار می‌گیرد و توسط یک سنسور زیر پوست قرار داده می‌شود. این سنسور هر 4 روز یکبار عوض می‌شود. پمپ انسولین با دستوری که بیمار می‌دهد و طبق برنامه‌ای که پزشک معالج تنظیم می‌کند، انسولین تزریق می‌کند. به این صورت که ساعت به ساعت یک میزان انسولین وارد بدن می‌شود. در حال حاضر روی هوشمندسازی پمپ‌های انسولین کار می‌شود، تا خود دستگاه تصمیم بگیرد که چه میزان انسولین در بدن وجود دارد و در واقع میزان قندخون را چک کند و پیشنهاد دهد که چه میزان انسولین تزریق شود که قند بالا نماند و خیلی هم پایین نیافتد. در کنار اینها دستگاهی ساخته شده به نام CGM که قندخون را هر ? دقیقه ثبت می‌کند. در حقیقت یک پانکراس یا لوزالمعده مصنوعی ساخته شده که خود قند را ثبت و تنظیم می‌کند که چه میزان انسولین تزریق شود. به هر حال درمان دیابت نسبت به قدیم بسیار تغییر کرده و چیزی که تمام گایدلاین‌ها و دستورالعمل‌ها می‌گویند، این است که پزشک دیابتی موفق کسی است که مثل یک خیاط خوب بداند که برای چه بیماری، چه لباسی بدوزد. امکان دارد یک بیمار دیابتی با رژیم و متفورمین درمان شود و یک بیمار دیابتی دیگر مجبور باشد که روزی ? نوبت انسولین تزریق کند. این هنر پزشک است که بفهمد کدام بیمار چه دارو و چه انسولینی نیاز دارد.

در حال حاضر بهترین شیوه درمانی به چه شکل است؟

طبق گایدلاین2012انجمن دیابت امریکا و انجمن دیابت اروپا، در حال حاضر درمان دیابت پس از تشخیص با رژیم غذایی، تغییر شیوه زندگی بیمار، ورزش و متفورمین شروع می‌شود. با توجه به فوایدی که متفورمین در درمان بیماران دیابتی دارد، بهترین درمان اولیه است. متفورمین عوارض قلبی را کم می‌کند، جلوی افزایش وزن را می‌گیرد، چربی‌خون را کنترل می‌کند، جلوی اختلالات انعقادی را می‌گیرد و جدیدا نیز گفته می‌شود، ضد‌سرطان است. از آنجا که برخی سرطان‌ها در دیابتی‌ها شایع‌تر است، مطالعات گسترده در این زمینه نشان داده است، شروع سرطان در بیمارانی که متفورمین مصرف می‌کنند، کمتر شده است. اکنون دست پزشک باز است و بعد از درمان اولیه، پزشک معالج می‌تواند میزان متفورمین را بالا ببرد یا می‌تواند بعد از متفرمین از سولفونیل اوره مثل گلی‌بن‌کلامید، گلی‌کلازید، گلی‌بوراید یا گلی‌پی‌زاید استفاده کند. می‌تواند از گلوتازون‌ها مثل پیوگلیتازون استفاده کند. همچنین می‌تواند انسولین تجویز کند. ولی انسولین‌ها پایه هستند، مثل LPH، مثل لانتوس، دتمیر و انسولین‌های جدید که به بازار آمده است. همچنین می‌توان بعد از متفورمین داروهای جدید مثل ویکتوزا که خوشبختانه در بازار ایران نیز موجود است، تجویز شود. اگر بیمار چاق است و استفاده از یکسری دارو‌ها باعث چاقی بیشتر بیمار می‌شود، می‌توان بعد از متفورمین به بیمار ویکتوزا (نیرابلوتاید) داد، یا اگر بیمار حاضر به تزریق نیست، می‌توان سیتاگلیپتین تجویز کرد. در کنار این‌ها یکسری داروهای فرعی نیز وجود دارد، مثلا آکاربوز جلوی جذب قند را می‌گیرد.

فراوانی دارو‌ها در ایران به چه صورت است؟ آیا این دارو‌ها در بازار دارویی ایران موجود است؟

خوشبختانه در حال حاضر تمام داروهای ذکر شده در ایران وجود دارد. همچنین پمپ ‌انسولین نیز به ایران رسیده است و ما در حال حاضر بیمارانی داریم که از این روش درمان استفاده می‌کنند. قیمت پمپ‌های جدید بین 14تا18میلیون تومان است. منتها پمپ شرایطی دارد که نمی‌توان روی هر بیماری این روش را پیاده کرد. معمولا خانم‌های باردار، کسانی که قندخون آنها با انسولین قابل‌کنترل نیست، کسانی که در شیفت‌های مختلف کار می‌کنند و یک دستور انسولین برای تمام طول روز آنها قابل‌کنترل نیست، می‌توانند از پمپ‌انسولین استفاده کنند. پمپ‌انسولین در حال حاضر روشی گران‌قیمت است و متاسفانه تحت پوشش‌بیمه‌ای قرار نمی‌گیرد. متاسفانه سازمان‌های بیمه‌گر هنوز فکر می‌کنند که درمان دیابت به‌‌‌ همان روش‌های سابق است. در صورتی که روش‌ها تغییر کرده است. حتی کشورهای کوچک نیز در حال حاضر همه از پمپ‌انسولین استفاده می‌کنند، چون پوشش‌بیمه‌ای دارند، ولی ایران هنوز به این مرحله نرسیده است و اگر سازمان‌های بیمه‌گر در این راستا تلاش کنند، قدم مهمی در راستای درمان‌دیابت برداشته شده است. متاسفانه تعرفه‌گذاری‌های جدید نیز کاری در این خصوص انجام نداده است.

از ویژگی‌های پمپ‌انسولین چیست؟

انتقال انسولین پایه به میزان نیم تا یک واحد در ساعت، قابلیت تنظیم میزان پایه موقت، قابلیت تنظیم 3 برنامه مختلف برای میزان پایه، اعلام هشدارهای امنیتی، امکان دانلود اطلاعات پمپ‌انسولین از طریق کامپیو‌تر و هوشمندی پمپ

شیوه جدید چک قندخون به طور مداوم چه شیوه‌ای است؟

شیوه جدید چک قندخون به طور مداوم را CGM می‌گویند. دستگاهی است که روی بدن بیمار نصب می‌شود. 3روز روی بدن بیمار می‌ماند و از طریق سنسوری که زیر پوست است از راه یک آنزیم و یک ماده شیمیایی قندخون را هر 5 دقیقه ثبت می‌کند. بعد از 3روز سنسور از بدن بیمار خارج می‌شود و روی سخت‌افزار مخصوصی قرار می‌گیرد و نمودار 3روزه قندخون بیمار را نشان می‌دهد. نمودار به رنگ‌های مختلف است تا مشخص شود قندخون بیمار در چه ساعاتی چه مقدار است و این مورد به پزشک معالج برای ادامه درمان کمک می‌کند. این دستگاه در حال حاضر در ایران نیز وجود دارد. کلینیک آن نیز در ایران راه افتاده است و پزشکان می‌توانند بیماران خود را برای این روش درمانی با هزینه خیلی خوب و مناسب به کلینیک بفرستند. گفتنی است، این دستگاه در سه روزی که به بیمار نصب است، هیچ مزاحمتی برای بیمار ایجاد نمی‌کند. بیمار می‌تواند حمام برود، ورزش کند و همه کارهای روزمره خود را انجام دهد و مشکلی از این طریق به‌وجود نمی‌آید.

مزایای استفاده از آن چیست؟

بهبود کنترل قندخون، کاهش Hb1Ac، کنترل دیابت بدون افزایش خطر هیپوگلیسمی و کاهش خطر ماکروزومیا (جنین درشت) در دوران بارداری/.