آشنایی با عنصر روی، ریزمغذی ضروری و مورد نیازبدن

در هر دوره سنی، بدن به بعضی مواد مغذی نیاز دارد که نه تنها زیبایی ظاهری بلکه سلامت ما را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. در این میان زینک یکی از همین ریز مغذی هاست که غلظت آن در پوست و چشم بیشتر از هر عضو دیگری در بدن است.

این روزها انوا ع و اقسام مکمل های غذایی در داروخانه ها یافت می شوند که از قضا مشتریان زیادی هم دارند. در این بین بسیاری از خانم ها به توصیه اطرافیانشان سراغ قرص، کپسول یا شربت زینک یا همان «روی» می روند تا هم وضعیت پوست و مو و ناخن هایشان بهتر شود و هم دچار مشکلات ناشی از کمبود این ریز مغذی نشوند. در هر دوره سنی، بدن به بعضی مواد مغذی نیاز دارد که نه تنها زیبایی ظاهری بلکه سلامت ما را نیز تحت تاثیر قرار می دهد. در این میان زینک یکی از همین ریز مغذی هاست که غلظت آن در پوست و چشم بیشتر از هر عضو دیگری در بدن است.

خواص زینک برای بدن

روی یک ماده معدنی است که مقدار بسیار کمی از آن برای سلامت بدن لازم و ضروری است. دریافت روی در دوران خردسالی برای پیشگیری از ابتلا به اسهال و اختلال رشد قدی توصیه می‌شود. وجود کافی روی در بدن هم به بهبود سریع‌تر زخم‌ها کمک می‌کند. به ‌علاوه، اگر مقادیر مناسبی از روی را از طریق مواد غذایی یا مکمل‌های حاوی این ریزمغذی دریافت کنیم، باعث افزایش قدرت سیستم دفاعی بدنمان می‌شویم، سرماخوردگی‌های ساده‌مان را زودتر درمان می‌کنیم و عفونت‌های احتمالی گوشمان هم سریع‌تر درمان خواهند شد. شواهد نشان داده است اگر آبنبات یا شربت روی در 24 ساعت اولیه پس از شروع علایم سرماخوردگی مصرف شود طول دوره بیماری کوتاه می شود. با این حال مشاهده شده است که استفاد طولانی مدت یا موقت از اسپری بینی روی در دوران سرماخوردگی، حس بویایی را از بین می برد.

مصرف روی می‌تواند برای بیماران مبتلا به دیابت، فشارخون بالا، آسم، پسوریازیس، آکنه و اگزما هم مفید باشد و باعث تسریع روند درمان آنها شود. برخی پزشکان هم دریافت کافی روی را برای بیماران مبتلا به شب‌کوری، آب‌مروارید و دژنراسیون ماکولار (نوعی بیماری چشمی) مناسب می‌دانند. بد نیست مکمل روی تحت نظر پزشک برای افراد دچار بی‌اشتهایی عصبی یا بچه‌های بدغذا به‌عنوان محرک اشتها تجویز شود.

مصرف روی علاوه بر افزایش اشتها باعث بالا رفتن توان ورزشی افراد هم خواهد شد. تاثیر روی بر بهبود مشکلات پوستی هم باعث شده بسیاری از تولیدکنندگان محصولات آرایشی و بهداشتی، اقدام به افزودن این ماده معدنی به محصولات خود کنند. کمبود روی به‌طور مستقیم با بروز مشکلات پوستی در ارتباط است.

از بهبود زخم تا آفتاب سوختگی

شاید این سوال برایتان پیش بیاید که مصرف این ماده معدنی چه تاثیری روی سلامت پوست دارد؟ بر اساس پژوهش های اخیر روی باعث بهبود هرچه سریع تر زخم ها می شود و کمبود آن بهبود زخم ها را به تعویق می اندازد؛ به ویژه در بیماران مبتلا به زخم پای دیابتی که حتی می تواند به قطع عضو هم منجر شود. در عین حال، مصرف روی باعث ترمیم سوختگی ها می شود، به طوری که این موضوع حتی در سوختگی های درجه 3 به دنبال مصرف محلول ها و ترکیبات حاوی روی به اثبات رسیده است و در حال حاضر نیز از این ترکیبات مانند پماد زینک اکساید و ... در درمان مشکلات پوستی مانند آفتاب سوختگی استفاده می شود. بنابراین عنصر روی یک ترمیم کننده بافتی و پوستی است.

روی علیه اگزما، ریزش مو و لکه های سفید ناخن

به طور کلی افرادی که از اگزما و حساسیت های پوستی رنج می برند، دارای سطح پایین روی در خون هستند. این در حالی است که می توان با تجویز 30 میلی گرم مکمل روی (معادل 200 میلی گرم گلوکونات روی) روند بهبود بیماری را تسریع کرد. همچنین کمبود این ریز مغذی از دلایل مهم ریزش مو به حساب می آید؛ هرچند که سایر عوامل ریزش مو مانند کمبود ویتامین ها، کم خونی و... را نیز باید مد نظر قرار داد. بد نیست بدانید تشکیل لکه های سفید روی ناخن می تواند به دنبال کمبود روی در بدن ایجاد شود که با مصرف مواد غذایی حاوی روی و یا مکمل روی برطرف می شود.

چه افرادی باید مکمل روی مصرف کنند؟

بررسی های انجام شده نشان می دهند خانم ها به حداقل 8 میلی گرم و آقایان به حداقل 11 میلی گرم روی در طول روز نیاز دارند اما بر اساس آمارها مصرف این ریز مغذی بسیار کمتر از مقدار نیاز بررسی شده است. در این میان بسیاری از متخصصان دوز 15 میلی گرم در روز را حد متوسط دریافت روزانه روی می دانند. البته افرادی هم هستند که بیشتر از حد معمول به روی نیاز دارند که عبارتند از:

خانم های شیرده و باردار
افرادی که فعالیت ورزشی مرتب و منظم دارند.
افراد مبتلا به بیماری های کبدی، قلبی ( سکته قلبی ) و کلیوی
بیماران مبتلا به دیابت، آرتروز، کم خونی و سرطان
افرادی که دچار نورودرماتیت، پسوریازیس، عفونت یا سوختگی شده اند.

نکته طلایی: مقدار روی مورد نیاز بدن بیماران مبتلا به سرطان از راه مواد غذایی تامین شود.

اگر آکنه دارید...

برررسی های بالینی نشان می دهند افراد مبتلا به جوش های صورت دارای سطح پایینی از روی در خون هستند و مصرف روزانه 200 میلی گرم گلوکونات روی که معادل 30 میلی گرم روی است می تواند باعث بهبود عفونت جوش های آن ها شود. به همین دلیل بسیاری از متخصصان پوست مصرف مکمل روی را به عنوان یکی از روش های درمان های آکنه توصیه می کنند.

مقدار مورد نیاز بدن به زینک

6-0 ماه: 2 میلی‌گرم در روز
12-7 ماه: 3 میلی‌گرم در روز
3-1 سال: 3 میلی‌گرم در روز
8-4 سال: 5 میلی‌گرم در روز
13-9 سال: 8 میلی‌گرم در روز
مردان 14 سال به بالا: 11 میلی‌گرم در روز
زنان 18-14 سال: 9 میلی‌گرم در روز
زنان 19 سال به بالا: 8 میلی‌گرم در روز
زنان باردار: 11 میلی‌گرم در روز
زنان شیرده: 12 میلی‌گرم در روز

عوارض کمبود روی چیست؟

با توجه به اهمیت کمبود روی در بدن، کمبود آن نیز می تواند منجر به مشکلات متعددی شود و سلامت افراد را به خطر بیندازد؛ بنابراین مصرف آن فقط باعث بهبود وضعیت پوست و مو و ناخن نمی شود و در صورت عدم مصرف کافی این ریز مغذی مشکلات زیر ایجاد می شود:

تاخیر در رشد و بروز کوتاه قدی
تاخیر در بلوغ
بروز ضایعه های پوستی و تاخیر در ترمیم زخم
ریزش مو
بروز مشکلات رفتاری
کم خونی خفیف و اختلال در حس چشایی
ترس از نور و شب کوری
کاهش اشتها

عوارض بالا بودن روی در بدن

افرادی که به مدت طولانی روزانه 50 تا 300 میلی گرم روی مصرف می کنند، می توانند دچار کمبود و یا اختلال جذب املاح آهن و مس شوند. حتی مصرف روزانه 2 میلی گرم روی در طولانی مدت می تواند باعث بروز علائمی مانند استفراغ، تهوع، دردهای شکمی و تب شود. همچنین افرادی که دچار ناراحتی های کبدی و روده ای هستند باید پیش از مصرف مکمل های روی، حتما با پزشک خود مشورت کنند.

ایرانی یا خارجی؟ قرص یا شربت؟ مساله این است!

سولفات روی رایج ترین مکمل قابل استفاده این ریز مغذی محسوب می شود که در مقایسه با دیگر مکمل های روی ارزان تر است اما حداقل جذب را دارد و می تواند باعث بروز مشکلات معده شود. در بیشتر مواقع پزشک معالج معمولا 220 میلی گرم از سولفات روی را که حاوی تقریبا 55 میلی گرم از این عنصر است، برای افراد تجویز می کند اما شکل های قابل جذب تر و البته گران قیمت تر عبارت اند از: پیکولینات روی، سیترات روی، استات روی، گیسرات روی و مونومیتونین. در عین حال، برای کودکان بیشتر شربت و برای بزرگسالان معمولا قرص یا کپسول توصیه می شود.
نکته طلایی: اگر سولفات روی باعث تحریک معده شما می شود باید شکل دیگری از روی برای مثال سیترات روی (البته زیر نظر پزشک) را مصرف کنید.

مسمومیت با مکمل روی

بیشتر مواد معدنی کمیاب در صورت مصرف بیش از حد برای بدن سمی هستند و این نکته در مورد روی هم صدق می کند. یکی از نشانه های مسمومیت با روی آشفتگی معده و استفراغ است و معمولا وقتی ایجاد می شود که 2 هزار میلی گرم و یا بیشتر مصرف شده باشد. اما بررسی ها نشان می دهد که مصرف روزانه تا 150 میلی گرم روی خطری ندارد؛ هرچند که این میزان به جز در موارد نادر مورد نیاز نیست. از طرفی یک عارضه جانبی منفی شناخته شده این است که مصرف بی رویه مکمل روی باعث کاهش HDL (کلسترول خوب بدن) و افزایش LDL (کلسترول بد بدن) می شود و حتی می تواند کاهش عملکرد ایمنی بدن را به دنبال داشته باشد. دیگر عوارض جانبی از مسمومیت با روی عبارت اند از: سرگیجه، سردرد، خواب آلودگی، افزایش تعریق، ناهماهنگی عملکرد ماهیچه ها، توهم و کم خونی. بنابراین مکمل روی حتما باید توسط پزشک تجویز و مصرف شود چرا که در بسیاری از موارد مصرف آن ضروری نیست.

چطور مصرف کنیم؟

همه مکمل های حاوی روی باید همراه غذا مصرف شوند تا از بروز حالت تهوع جلوگیری شود. در واقع، وقتی شما بهترین فایده را از مکمل های روی می برید که آن را با آب یا آبمیوه و نه با شیر در بین غذا مصرف کنید اما مصرف این ریز مغذی نباید با مکمل های آهن و کلسیم تداخل داشته باشد.

غذا به جای مکمل

بد نیست بدانید نان سفید، چربی و شکر فاقد روی هستند و گوشت، جگر، تخم مرغ، میگو، گندم سبوس دار، تخم کدو حلوایی و گوجه فرنگی منابع غنی از روی هستند. به طور تقریبی در هر گرم گوشت سه تا پنج میلی گرم روی وجود دارد و با مصرف هر 100 گرم عدس یا نخود یا گندم آسیاب نشده می توان چهار تا پنج میلی گرم روی مورد نیاز بدن را تامین کرد. همچنین در هر 100 گرم سبوس گندم یا ذرت سه میلی گرم روی به بدن می رسد و در هر 100 گرم تخم کدو 5/6 تا 5/7 میلی گرم روی یافت می شود. حتی جوانه گندم حاوی 17 میلی گرم روی و به عبارتی غنی از این ریز مغذی است و مصرف آن به همه توصیه می شود. در هر 100 گرم جگر گوساله نیز 8/7 میلی گرم روی وجود دارد اما جالب اینکه ماده غذایی پر اهمیت در رساندن روی به بدن، صدف خوراکی است و هر 100 گرم آن حاوی حدود 60 میلی گرم روی است که البته در ایران به ندرت مصرف می شود./