بی حوصلگی در بهار همیشه نشانه افسردگی نیست

معروف شده که فصل بهار همراه خود افسردگی به همراه می‌آورد؛ با اینکه یک نوع افسردگی به‌نام افسردگی فصلی داریم اما همیشه بهار مساوی با افسردگی نیست و در اینجا لازم است دو اصطلاح را از هم تفکیک کنیم: اختلال افسردگی عمده و علائم افسردگی.

بهار، فصل رویش طبیعت و فصل تنوع رنگ‌هاست، فصل نقاشی و گذر از سردی به گرمای طبیعت است. چرخه روشنایی تاریکی شبانه‌روز کم‌کم به سمت تعادل پیش می‌رود و مدت زمان روشنایی بر مدت زمان تاریکی که در زمستان افزایش یافته‌بود، رو به تساوی می‌رود.

به گزارش «بهپو» و به نقل از «هفته نامه سلامت»، معروف شده که فصل بهار همراه خود افسردگی به همراه می‌آورد؛ با اینکه یک نوع افسردگی به‌نام افسردگی فصلی داریم اما همیشه بهار مساوی با افسردگی نیست و در اینجا لازم است دو اصطلاح را از هم تفکیک کنیم: اختلال افسردگی عمده و علائم افسردگی.

اختلال افسردگی عمده چیست؟

اختلال افسردگی عمده با خلق افسرده، بی‌علاقگی و لذت‌نبردن از زندگی و امکانات آن حداقل به‌مدت دو هفته همراه است و از علائم افسردگی می‌توان به احساس اندوه، ناامیدی، غمگینی و احساس بی‌ارزشی اشاره کرد. در این حالت فرد احساس دلتنگی دارد و گاهی حالت بغض و گریه پیدا می‌کند. احساس بی‌ارزشی گاهی آنقدر شدید می‌شود که می‌تواند با خود احساس عدم اعتمادبه‌نفس، حس ناامیدی و گاهی انکار مرگ و خودکشی ایجاد کند.

فرد از احساس خستگی، کم‌شدن انرژی، کم‌شدن انگیزه فعالیت فردی و اجتماعی شکایت دارد و دچار افت عملکرد روزانه می‌شود. ممکن است اختلال در خواب به‌شکل کم‌خوابی، سحرخیزی، بیدارشدن‌های مکرر در طول شب و مشغله ذهنی در بیداری و در حین خوابیدن گردد که حتی این دغدغه‌های ذهنی می‌تواند باعث پریشانی خواب گردد و گاهی پرخوری ایجاد می‌شود.

در صورت بروز افسردگی، اشتها تغییر می‌کند و فرد ممکن است کم‌اشتها یا پراشتها شود. اضطراب و دلشوره از شکایت‌های شایع است و در بعضی مردم به‌خصوص سالمندان، اختلال افسردگی عمده می‌تواند خود را به‌صورت شکایت‌های جسمی مانند دردهای عصبی‌عضلانی یا ناراحتی‌های گوارشی نشان دهد. از سایر علائم اختلال افسردگی عمده می‌توان به اختلال در تمرکز، توجه و حافظه اشاره کرد و فرد قدرت تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی خود را کم‌کم از دست می‌دهد.

علل بروز افسردگی متنوع است و از علل وراثتی و زیست‌شناختی تا عوامل شخصیتی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی را دربرمی‌گیرد و یکی از عوامل نیز تغییرات فصل و آب‌وهوا است.

افسردگی فصلی در فصول سرد به‌دلیل روزهای کوتاه شایع‌تر است

در یک نوع از افسردگی که به اختلال افسردگی با الگوی فصلی معروف است دیده شده در فصول سرد سال که طول مدت تاریکی بیشتر از طول مدت روشنایی طی شبانه روز است، میزان افسردگی نیز بیشتر دیده می‌شود که زمان آن می‌تواند تا فصل بهار ادامه یابد. در این نوع افسردگی معمولا پرخوابی، پراشتهایی و احساس خستگی بیشتر از کم‌خوابی یا کم‌‌اشتهایی است و با تغییر فصل نیز از میزان شیوع آن کاسته می‌شود.

در بعضی افراد نیز که به نوعی از نوسان خلق رنج می‌برند و در اصطلاح روانپزشکی به طیف دوقطبی معروف است، امکان دارد در فصل بهار میزان عود این نوع بیماری که آمیخته از افسردگی و تحریک‌پذیری است، بیشتر شود اما در همه جا و همیشه این قانون حاکم نیست.

تغییرات خلقی در بهار همیشه ناشی از بیماری افسردگی نیست

علاوه بر اختلال افسردگی عمده، باید به علائم افسردگی پرداخت. علائم افسردگی معادل اختلال افسردگی عمده نیست و خود را به‌صورت برخی علائم مشترک و با زمان کوتاه‌تر نشان می‌دهد. در فصل بهار میزان خواب‌آلودگی، تغییرات اشتها، تغییرات مختصر خلق‌وخو و تغییرات انرژی بدن که بیشتر به‌صورت خستگی است خود را بیشتر نشان می‌دهد که غالبا به‌علت چرخه خواب و بیداری یا ریتم سیرکادین درونی و بیرونی، تنوع تغییرات آب‌وهوایی و برخی مسائل حساسیت‌های فصلی همچنین بعضی عوامل اجتماعی مانند تعطیلات نوروزی سپس ورود به کار پس از دوره تعطیلی است و البته بعضی علائم نیز ناشناخته است./

*«محمدرضا خدایی»، روانپزشک و استاد دانشگاه علوم توانبخشی و سلامت اجتماعی