آشنایی با روزاسه؛ بیماری مزمن و عود کننده اما خوش خیم

روزاسه بیماری پوستی نسبتا شایعی است و مجموعه‌ علائمی دارد که قرمزی پایدار صورت همراه با ضایعات التهابی پوست مهم‌ترین آنها هستند. برجسته شدن مویرگ‌های صورت و تمایل به گرگرفتگی مکرر صورت در این بیماری وجود دارد. روزاسه بیماری مزمن و عودکننده‌ای است اما خوشبختانه بدخیم نیست.

روزاسه بیماری پوستی نسبتا شایعی است که براساس مطالعات، افرادی که پوست روشن (تیپ 1 یا 2) دارند، بیشتر مستعد ابتلا به آن هستند. روزاسه مجموعه‌ علائمی دارد که قرمزی پایدار صورت همراه با ضایعات التهابی پوست (اصطلاحا پاپول و پوسچولار) مهم‌ترین آنها هستند. همچنین برجسته شدن مویرگ‌های صورت (تلانژکتازی) و تمایل به گرگرفتگی مکرر صورت در این بیماری وجود دارد. این علائم به‌تدریج ممکن است با ادم و تورم صورت همراه باشد. بعضی بیماران نیز دچار علائم چشمی می‌شوند. تغییرات پایدار در قوام و ظاهر پوست و بدشکلی در قسمت‌های مختلف صورت مانند بینی از دیگر علائم بیماری است.

احتمال ابتلا به روزاسه در چه افرادی بیشتر است؟

به گزارش «بهپو»، درخصوص شیوع و بروز روزاسه اطلاعات مختلفی وجود دارد. به‌طور کلی این بیماری در جوامعی که مردم پوست روشنی دارند، شایع‌تر است. احتمال شیوع در زنان و مردان یکسان است و عمدتا در سنین میانسالی شروع می‌شود اما در خانم‌ها معمولا زودتر و در جوانی اتفاق می‌افتد. امکان ابتلای کودکان به روزاسه نیز وجود دارد اما شیوعش بسیار پایین است.

این بیماری به‌دلیل همراهی عوامل محرک بیرونی مانند مواجهه با گرما، حضور در محیط بخار و سونا، محرک‌هایی مانند الکل و غذاهای داغ با زمینه سرشتی بروز می‌کند. وراثت در این بیماری دخیل است و 20درصد افراد سابقه خانوادگی این بیماری را دارند.

به‌طورکلی، بیماری‌های پوستی حتی یک بیماری مشخص می‌توانند تظاهرات بالینی مختلفی داشته ‌باشند و تایید مسری‌ بودن بیماری صرفا توسط متخصص پوست امکان‌پذیر است. باورهای اشتباهی در مورد سرایت بیماری‌های پوستی وجود دارد که پسوریازیس و ضایعات روزاسه از آن جمله‌اند.

بیشتر بخوانید: چرا پوستم قرمز و ملتهب است؟

چه عواملی در بروز روزاسه نقش دارند؟

اختلالات اصلی زمینه‌ساز روزاسه ناشی از دو عامل به‌هم خوردن تنظیمات عصبی‌-عروقی و پاسخ ایمنی متفاوت پوست است. اختلال در تنظیمات عصبی-‌عروقی باعث می‌شود عروق خونی این افراد در مواجهه با گرما، زمینه بیشتری برای اتساع داشته ‌باشد. درنتیجه جریان خون پوست این افراد در محل ضایعات بیش از سایرین است و احتمال گرگرفتگی بالاتر خواهد بود. این اختلال موجب احساس گزگز یا سوزش پوست می‌شود، آستانه تحمل گرما نسبت به افراد دیگر کمتر است و در برابر کمترین درجه گرما حالت برافروختگی در صورت ظاهر می‌شود.

تاثیر اشعه فرابنفش خورشید در ابتلا به روزاسه ثابت شده است و مواجهه با این پرتوها احتمال سوزش، خارش و قرمزی پوست را در بیماران تشدید می‌کند. از این ‌رو، استفاده مرتب از کرم ضدآفتاب توصیه‌ای ضروری است.

علاوه بر این، پوست مبتلایان به روزاسه مستعد خشکی بیشتر است. در واقع، ساختار سد پوستی در این افراد عملکرد درستی ندارد و لایه‌های شاخی پوست نمی‌توانند مسوولیت خود را در حفظ آب پوست به‌درستی انجام دهند. درنتیجه تبخیر بیشتر آب سطح پوست، احتمال خشکی و آسیب را تشدید می‌کند.

تصور دیگری در گذشته راجع به روزاسه، ارتباط عفونت معده ناشی از میکروب هلیکوباکتر پیلوری بود که امروزه این مساله کاملا رد شده ‌است.

تفاوت در بروز علائم روزاسه چطور طبقه‌بندی می‌شود؟

روزاسه برحسب علائم بالینی به 4 گروه تقسیم‌ می‌شود که ممکن است بیمار به یک یا چند نوع از آنها مبتلا باشد:

1- روزاسه التهابی یا اِریتماتوتلانژکتاتیک: افرادی که تیپ پوستی روشن دارند، بسیار مستعد گرگرفتگی صورت هستند و قرمزی پایدار روی صورت‌شان وجود دارد و معمولا مویرگ‌های ریز روی پوست دیده می‌شود.

2- روزاسه پاپولو پوسچولار: در این حالت ضایعات التهابی یا چرکی (اصطلاحا پاپول یا پاسچول) ریز روی نواحی مرکزی صورت ظاهر می‌شوند. این افراد ممکن است درجاتی از خارش، سوزش و درد احساس کنند اما استرس ‌روانی از بروز این ضایعات هنگام مواجهه با دیگران بسیار آزاردهنده‌تر از سوزش و خارش است.

3- روزاسه فیماتوز: این نوع روزاسه با بزرگ‌شدن غدد چربی یا سباسه پوست همراه است که درجاتی از فیبروز و سفتی در پوست ایجاد می‌کند. این حالت در بینی شایع‌تر است که «رینوفیما» گفته می‌شود اما ممکن است در گوش، پیشانی یا چانه نیز ظاهر شود. روزنه‌های پوست به‌تدریج متسع و حالت مویرگی (تلانژیکتاتیک) پیدا می‌کنند. سپس طی ماه‌ها و سال‌ها غدد چربی کم‌کم تکثیر و بینی نمای توت‌فرنگی‌مانند، بزرگ، ناصاف و بدشکل پیدا می‌کند. ممکن است فردی پیش از بروز این حالت، دو نوع اول روزاسه را داشته باشد اما ممکن است یکباره با این حالت ظاهر شود.

4- روزاسه چشمی: بروز علائم روزاسه در چشم ممکن است همراه با علائم پوستی یا به‌تنهایی باشد، مانند خشکی، اشک‌ریزش، احساس شن‌ریزه در چشم، پوسته‌پوسته شدن و شوره زدن لبه پلک، گل‌مژه مکرر و احساس خارش چشم از جمله علائم روزاسه چشمی است. گاهی در‌ موارد شدید، چشم قرمز می‌شود و علائمی مانند گل‌مژه دردناک، تورم مخاط پلک و التهاب ملتحمه چشم نیز به‌وجود می‌آید.

روند درمان روزاسه چگونه است؟

در وهله اول رعایت توصیه‌های عمومی و مراقبت‌های پوستی از طرف بیمار بسیار اهمیت دارد. همچنین تقسیم‌بندی بیماری به روزاسه خفیف، متوسط و شدید برای درمان تخصصی کمک‌کننده است. بیمار باید بداند روزاسه بیماری مزمن و عودکننده‌ای است اما خوشبختانه بدخیم نیست. توجه به این نکته حائزاهمیت است که حتی اگر با کمک درمان بیماری بهبود یافت، توصیه پزشک مبنی بر درمان نگهدارنده باید رعایت شود تا علائم عود نکنند.

بیماران چه توصیه‌هایی را باید برای مراقبت از پوست جدی بگیرند؟

رعایت برخی نکات محافظت از پوست در مبتلایان به روزاسه ضروری است:

● بیمار صورت را با آب ولرم بشوید و از شوینده متناسب با pH پوست استفاده کند. این شوینده‌ها که بدون صابون هستند و به آنها «پَن» گفته می‌شود، به پوست آسیب نمی‌رسانند.

● شستشوی صورت به‌آرامی و بدون کشیدن و فشار پوست باشد.

● از حضور غیرضروری در معرض نورخوشید اجتناب شود.

● استفاده از کرم ضدآفتاب برای این بیماران حیاتی است و به‌ویژه باید ضدآفتابی انتخاب شود که تاثیر محافظت در برابر پرتوهایUVA وUVB داشته باشد. کرم با SPF بالاتر از 30 انتخاب شود. البته ضدآفتاب‌های فیزیکی حاوی تیتانیوم دی‌اکساید یا زینک اکسید نیز تاثیر خوبی دارند.

● بیمار سعی کند تا حد ممکن از کرم‌پودر و مواد آرایشی سنگین استفاده نکند زیرا برای پاک کردن نیاز به کشیدن و شستشوی زیاد است که قطعا پوست تحریک می‌شود.

● باتوجه به اینکه پوست بیمار مبتلا به روزاسه به‌دلیل از دست ‌دادن آب مستعد سوزش و خارش است، استفاده از مرطوب‌کننده مناسب مانند انواع حاوی گلیسیرین و وازلین مفید خواهد بود.

● استفاده از شوینده‌های قوی مانند تونر، صابون لایه‌بردار، محصولات حاوی الکل بالا و منتول ممنوع است.

● اقدامات زیبایی شدید مانند پیلینگ و درم‌ابریژن در این بیماران ممنوع است.

● از عوامل تشدیدکننده علائم مانند حمام و سونای گرم، جکوزی، نور آفتاب، ایستادن مقابل اجاق‌گاز اجتناب کنند.

● مصرف موادی مانند غذا و چای داغ، همچنین الکل که دمای درون بدن را بالا می‌برد، باید کنار گذاشته شود.

این توصیه‌ها برای هر 4 نوع روزاسه مطرح است و سپس با توجه به شدت ضایعات، ممکن است پزشک درمان‌های تخصصی را نیز برای بیمار در نظر بگیرد.

درمان‌های اختصاصی روزاسه چگونه است؟

درمان اختصاصی به نوع روزاسه و شدت بیماری بستگی دارد. در نوع اول، علاوه‌ بر محافظت در برابر نور، مرطوب کردن و مراقبت‌های کلی پوست، داروهایی مانند آزلیاک اسید و ژل‌های مترونیدازول تجویز می‌شود. گاهی پزشک توصیه به برطرف ‌کردن مویرگ‌ها از طریق لیزرهای عروقی دارد.

نوع دوم روزاسه که با ضایعات جوش‌مانند همراه است، علاوه بر داروهای ذکرشده آنتی‌بیوتیک‌های موضعی و خوراکی نیز برای دوره‌های کوتاه موثر هستند. ممکن است در موارد شدید، تکرار مصرف دارو تجویز شود.

در حالت خفیف نوع سوم روزاسه داروهای خوراکی تجویز می‌شود اما برای موارد متوسط تا شدید از لیزر، الکتروسرجری و حتی جراحی می‌توان کمک گرفت.

در روزاسه چشمی اگر علائم خفیف باشد برای بهبود خشکی چشم توصیه‌هایی مانند شستشوی مرتب چشم با شامپو بچه رقیق و استفاده مکرر از قطره اشک مصنوعی کاربرد دارد. در موارد متوسط که بیمار از سوزش، گزگز و گل‌مژه شکایت دارد، آنتی‌بیوتیک‌های موضعی یا خوراکی ممکن است لازم باشد. البته در موارد شدید مانند درد، فوتوفوبی (ترس از نور) یا اختلالات دید، بیمار باید زودتر به متخصص چشم ارجاع داده شود تا درمان مناسب انجام گیرد.

مصرف دارو برای بهبود و کنترل روزاسه با بارداری یا شیردهی تداخل دارد؟

بارداری و شیردهی دوره‌های خاصی از زندگی خانم‌ها هستند و بسیاری از داروها در این شرایط ممنوعیت مصرف دارند. هر خانمی که قصد بارداری دارد یا دوران بارداری و شیردهی را سپری می‌کند، باید فهرست داروهای مصرفی را با متخصص زنان درمیان بگذارد.

به‌عنوان مثال، داروهایی مانند داکسی‌سایکلین و تتراسایکلین ممکن است بر ساختار استخوانی دندانی جنین تاثیر بگذارند. داروی ایزوترتینوئین که ممکن است در مبتلایان به روزاسه تجویز شود طی بارداری و شیردهی ممنوعیت مطلق مصرف دارد. حتی ممنوعیت در مورد برخی داروهای موضعی نیز وجود دارد.

به‌طور کلی، خانم مبتلا به روزاسه که تحت درمان نگهدارنده است و قصد بارداری دارد، لازم است این مساله را با متخصص زنان درمیان بگذارد. قطع دارو یا تغییر نوع و دوز آن صرفا برعهده متخصص زنان و پوست است.

روزاسه با آکنه ولگاریس یا جوش غرور جوانی چه تفاوت‌هایی دارد؟

گرچه بعضی علائم محدود مانند ضایعات جوش‌مانند در این دو بیماری مشابه است، روزاسه و آکنه ولگاریس کاملا دو بیماری مجزا هستند. در وهله اول باید گفت روزاسه غالبا در سنین میانسالی ظاهر می‌شود اما آکنه ولگاریس مربوط به دوران جوانی است.

علائم روزاسه روی پوست صورت و گاهی چشم ایجاد می‌شود اما جوش جوانی در قسمت‌هایی از بدن مانند کتف و پشت که غدد چربی فعال هستند، بروز می‌کند که درنتیجه توزیع وسیع‌تری در سطح بدن دارد.

شکل بالینی ضایعات متفاوت است. مثلا در جوش جوانی مجموعه‌ای از کمودون دیده می‌شود اما در روزاسه اصلا کمودون وجود ندارد.

مکانیسم ایجاد این دو بیماری نیز یکسان نیست؛ جوش جوانی ناشی از عملکرد میکروبی به نام «پروپیونی باکتریوم آکنه» است که در غدد چربی فعال کنار ریشه مو تکثیر می‌شود و عامل التهاب می‌شود. عوامل مختلفی از جمله افزایش این میکروب، افزایش چربی بدن، انسداد فولیکول‌های مو و... در بروز آکنه ولگاریس دخیل هستند اما روزاسه هیچ ارتباطی با این میکروب ندارد. در ابتلا به روزاسه، مایت دمودکس نقش دارد. این مایت طبیعی روی پوست همه افراد است اما در مبتلایان به این بیماری بیشتر از حد طبیعی است و آنتی‌ژن‌های موجود در دیواره این مایت عامل روزاسه خواهد بود.

باتوجه به اینکه در نوع دوم روزاسه، پاپول و پوسچولار التهابی وجود دارد که در غرور جوانی نیز دیده می‌شود، برخی درمان‌ها مشترک است. آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی یا موضعی از این جمله‌اند. البته دوره مصرف در مبتلایان به روزاسه کوتاه‌تر است اما معمولا برای آکنه ولگاریس نیاز به مصرف طولانی‌تر خواهد بود.

بیمار‌ی‌های پوستی دیگری ممکن است با روزاسه اشتباه گرفته ‌شود؟

برخی اختلالات شبه روزاسه هستند. این اختلالات گروه مجزایی از بیماری هستند که ممکن است از نظر نمای بالینی خیلی شبیه روزاسه به‌نظر برسد. در افرادی که سابقه مصرف طولانی‌مدت داروهای کورتون موضعی قوی مانند بتامتازون، کلوبتازول و... روی صورت را دارند، به‌تدریج با ایجاد ضایعات قرمز و التهابی شبیه روزاسه مواجهه می‌شوند. درمان اصلی این مشکل قطع داروی کورتون است اما معمولا پزشک به‌تدریج شدت دارو را کم می‌کند زیرا پوست در اثر مصرف طولانی به دارو عادت پیدا کرده و در صورت قطع ناگهانی، علائم ناخوشایند و برگشت شدید ضایعات ایجاد می‌شود. از گروه ضایعات شبه روزاسه انواع متعددی وجود دارد اما این مورد بسیار مهم است تا افراد بدانند کورتون‌های قوی ممکن است چه ضایعات و آسیب‌هایی برای پوست داشته ‌باشند.

امگا3، زردچوبه و پروبیوتیک‌ها را در تغذیه خود بگنجانید

از‌‌ آنجا که بیماری روزاسه با التهابات بدن ارتباط دارد، رعایت برخی اصول تغذیه در این زمینه به بهبود علائم بیمار کمک می‌کند. اسیدهای چرب ترانس و اشباع همچنین اسیدهای چرب امگا6 مانند غذاهای سرخ‌شده، روغن‌های مورد استفاده در کیک و شیرینی و... در تشدید التهاب نقش دارند بنابراین برای مبتلایان به روزاسه مناسب نیستند. این در حالی‌ است که اسیدهای چرب امگا3 به‌خصوص ماهی در کاهش التهاب نقش دارند. مصرف غذاهای محرک مانند خوراکی‌های حاوی کافئین از جمله قهوه، نوشابه سیاه و شکلات‌ می‌توانند سبب تشدید علائم روزاسه در برخی بیماران شوند، به‌خصوص اگر این خوراکی‌ها گرم باشند، این تاثیر بیشتر خواهد بود. موادغذایی حاوی‌ آنتی‌اکسیدان‌ها مانند میوه‌ها و سبزیجات که غنی از ویتامین‌های C، E و بتاکاروتن هستند، در کاهش علائم بیماری مفیدند. گرچه ادویه‌ها به‌عنوان محرک شناخته می‌شوند، مطالعات نشان می‌دهد زردچوبه به خاطر وجود ماده‌ای به‌ نام «کورکومین» تاثیر ضدالتهاب دارد.

پروبیوتیک‌ها؛ باکتری‌های مفید سیستم گوارش، در مبتلایان به روزاسه که داروهای آنتی‌بیوتیک مصرف می‌کنند، مفید خواهند بود. آنتی‌بیوتیک‌ها تمام باکتری‌های بدن؛ چه خوب و چه مضر را از بین می‌برند و در نتیجه تجویز مکمل‌های پروبیوتیک در بهبود وضعیت و علائم بیماران نقش دارد.

از مصرف خوراکی‌هایی با قند و شکر زیاد مانند آبمیوه‌های صنعتی باید پرهیز کرده و آبمیوه‌های طبیعی را جایگزین کرد. بررسی‌ها نشان می‌دهد خوراکی‌های حاوی قند و شکر بالا می‌توانند علائم بیماری را تشدید کنند. کاهش سطح استرس و خواب کافی نیز در بیماران مبتلا به روزاسه تاثیرات مثبتی دارد. همچنین بیماران سعی کنند وزن خود را در حد طبیعی نگه دارند زیرا افزایش وزن عامل بروز التهاب در بدن است.

هر بیماری التهابی در بروز ناراحتی قلبی تاثیرگذار است

هر نوع بیماری‌ای که با افزایش التهاب در بدن همراه باشد، زمینه خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را افزایش می‌دهد. به‌عنوان مثال بیماری‌های روماتیسمی و حتی کرونا که مدتی است با آن مواجه‌ایم، به دلیل ایجاد التهاب در بدن زمینه‌ساز افزایش بیماری‌های قلبی هستند. در مورد روزاسه نیز که بیماری التهابی محسوب می‌شود، همراهی بیماری با ناراحتی‌های قلبی بالاست اما مستقیم عامل این ناراحتی‌ها نیست.

ارتباط عفونت‌های سینوسی با روزاسه یک باور اشتباه است

به گزارش «بهپو» و به نقل از «هفته نامه سلامت»، در بعضی نوشته‌ها که در فضای مجازی وجود دارد، عفونت‌های سینوسی به‌عنوان یکی از عوامل زمینه‌ساز روزاسه مطرح است اما تاثیر عفونت‌های سینوسی در ابتلا به روزاسه از نظر پزشکی و مطالعات جدید مورد تایید نیست و این مساله در حد چند مورد آن هم در سال‌های قبل مطرح بود. حتی عکس این موضوع که آکنه می‌تواند در بروز عفونت‌های تنفسی نقش داشته باشد نیز عنوان شده بود اما تاکنون ارجاع از طرف متخصصان پوست در مورد بررسی وضعیت سینوس‌ها در افراد مبتلا به روزاسه یا آکنه دیده نشده و این مساله به فرضیه‌های سال‌ها قبل مربوط می‌شود./