زخم پای دیابتی، از پیشگیری تا درمان

دیابت کنترل نشده به اعصاب آسیب می رساند. اگر به اعصاب پا آسیب برسد فرد دیابتی گرما، سرما یا درد را حس نخواهد کرد و زخم یا تاولی کوچک به زخمی بزرگ تبدیل می شود. زخم پای دیابتی به این راحتی ها به درمان جواب نمی دهد.

اگر سال هاست که به دیابت مبتلا هستید، بالا بودن طولانی مدت قند خون عوارض جدی در بخش های مختلف بدن به جا خواهد گذشت. از جمله این عوارض بروز مشکلات و ناراحتی ها در پا است.

بیشتر بخوانید: روش‌های سالم ماندن حداکثری در صورت ابتلا به دیابت

دیابت چگونه روی پاها اثر می گذارد؟

به گزارش «بهپو»، دیابت دو عارضه ایجاد می کند که روی پا تاثیر می گذارند:

1- نوروپاتی دیابتی

دیابت کنترل نشده به اعصاب آسیب می رساند. اگر به اعصاب پا آسیب برسد، احساس گرما، سرما یا درد با مشکل مواجه خواهد شد. این مشکل حسی، نوروپاتی دیابتی حسی نامیده می شود. اگر به دلیل نوروپاتی، زخم یا درد را در پای خود حس نکنید، این زخم وخیم تر شده و آلوده می شود. ممکن است در اثر نوروپاتی اعصاب عضلات آسیب ببینند و ماهیچه های پا به درستی عمل نکنند. این مساله باعث می شود نتوانید بخشی از پایتان را درست بر زمین بگذارید و به بقیه قسمت ها فشار بیش از اندازه وارد شود.

2- بیماری عروق محیطی

دیابت بر جریان خون هم تاثیر می گذارد. وقتی جریان خون درست نباشد، بهبود زخم زمان بیشتری لازم دارد. ضعیف شدن جریان خون در دست ها و پاها با نام بیماری عروق محیطی شناخته می شود. اگر دچار عفونتی شده اید که به دلیل ضعف جریان خون بهبود پیدا نمی کند، در معرض خطر بروز زخم یا قانقاریا هستید. قانقاریا به مرگ بافت به دلیل کمبود خون رسانی گفته می شود.

بیشتر بخوانید: 11 نکته مفید برای مراقبت از پا در دیابتی ها

برخی از مشکلات شایع پای دیابتی

هرکسی ممکن است دچار این مشکلات شود، اما برای مبتلایان به دیابت، مشکلات شایع پا منجر به عفونت و عوارض جدی مانند قطع عضو می شود:

● پای ورزشکاران: بیماری پای ورزشکاران در اثر قارچی به وجود می آید که باعث خارش، قرمزی و ترک خوردگی پوست می شود. میکروب ها از طریق ترک های پوست وارد آن می شوند و عفونت به وجود می آورند. برای درمان بیماری پای ورزشکاران از دارو های ضد قارچ استفاده می شود. این داروها به صورت قرص یا کرم هستند.

● عفونت قارچی ناخن: ناخن هایی که به قارچ آلوده می شوند رنگ اصلی خود را از دست می دهند و به رنگ قهوه ای مایل به زرد در می آیند. این ناخن ها ضخیم و شکننده و گاهی از بستر جدا می شوند. محیط تاریک، مرطوب و گرم داخل کفش به رشد قارچ کمک می کند. آسیب دیدن ناخن هم می تواند باعث عفونت قارچی شود. درمان عفونت قارچی ناخن بسیار دشوار است. داروهای مالیدنی برای درمان این عفونت در دسترس هستند، اما فقط تعداد کمی از بیماری های قارچی ناخن را درمان می کنند. ممکن است بیمار به داروهای نسخه ای خوراکی نیاز داشته باشد. حتی ممکن است پزشک ناخن آسیب دیده را خارج کند.

● کالوس –پینه: پینه به انباشتگی پوست و ضخیم شدگی آن می گویند که معمولا در قسمت کف پا ایجاد می شود. پینه در اثر توزیع نابرابر وزن ایجاد می شود. همچنین به دلیل پوشیدن کفش تنگ یا نامناسب یا مشکلات پوستی ایجاد می شود. پینه در بخش رویی پا هم ایجاد می شود، پزشک تصمیم می گیرد که پینه مشکل ساز است یا خیر. اگر پینه دارید، به درستی از آن مراقبت کنید. بعد از حمام، از سنگ پا استفاده کنید تا بافت تجمع پیدا کرده به آرامی جدا شود. از پروتزهای مخصوص و کفی مناسب کفش استفاده کنید. بعضی داروها پینه را نرم می کنند. سعی نکنید با اشیای تیز آن را ببرید.

● میخچه: میخچه در اثر تجمع پوست و ضخیم شدن آن در نزدیکی ناحیه استخوانی انگشت پا یا بین انگشتان پا به وجود می آید. میخچه به دلیل فشار کفش و فشرده شدن انگشتان پا یا اصطکاک آنها هم به وجود می آید. حتما به درستی از میخچه مراقبت کنید. بعد از حمام، از سنگ پا استفاده کنید تا بافت تجمع پیدا کرده به آرامی جدا شود. برای از بین رفتن میخچه از داروهای بدون نسخه استفاده نکنید. سعی نکنید با اشیای تیز آن را ببرید.

● تاول: معمولا تاول زمانی ایجاد می شود که کفش پایتان را بزند. پوشیدن کفش هایی که مناسب پا نیستند یا پوشیدن کفش بدون جوراب باعث ایجاد تاول و آلوده شدن آن می شود. هنگام مراقبت از تاول، حواستان باشد آن را نترکانید. پوستی که تاول را پوشانده است به محافظت در برابر عفونت کمک می کند. برای محافظت از پوست و جلوگیری از عفونت از کرم ضد باکتری و باندهای تمیز و نرم استفاده کنید.

● بونیون: وقتی که انگشت شست پا به سمت انگشت کناری خم می شود، بونیون شکل می گیرد. در این عارضه اغلب، مفصل انگشت شست دچار قرمزی و پینه می شود. علاوه بر این ناحیه مفصل سخت می شود و بیرون می زند. بونیون ممکن است یک یا هر دو پا را درگیر کند. گاهی این عارضه یک مشکل ارثی در بین اعضای خانواده است، اما بیشتر اوقات در اثر پوشیدن کفش های پاشنه بلند و پنجه باریک ایجاد می شود. این کفش ها به شست پا فشار می آورند و آن را به سمت انگشت دوم متمایل می کنند. استفاده از کفی ها و فوم های مناسب به کاهش درد بونیون کمک می کند. همچنین می توان از پروتزهای مخصوصی برای جدا کردن انگشت شست و انگشت دوم استفاده کرد. در صورت بروز درد و بدشکلی شدید، ممکن است برای ترمیم انگشتان پا نیاز به جراحی باشد.

بیشتر بخوانید: 8 روش ساده برای درمان بونیون

● خشکی پوست: خشکی پوست باعث ترک خوردگی می شود و ورود میکروب ها را به داخل پوست آسان می کند. از صابون ها و لوسیون های مرطوب کننده برای مرطوب نگه داشتن و نرم ماندن پوست خود استفاده کنید. از پزشک خود بپرسید کدام یک از این داروها مناسب شماست.

● زخمهای دیابتی: زخم پای دیابتی به برش یا زخم عمیقی در پوست می گویند که احتمال آلوده شدن دارد. زخم های پا از خراش های جزئی، بریدگی هایی که به آرامی خوب می شوند یا از فشار ناشی از کفش های تنگ به وجود می آیند. حتما به محض مشاهده آنها درمان را آغاز کنید. از پزشک خود بپرسید بهترین روش مراقبت از زخم چیست. حدود 10٪ مبتلایان به دیابت، دچار زخم پا خواهند شد.

● انگشت چکشی: وقتی انگشت پا در اثر ضعف عضله خم شود، فرد دچار عارضه انگشت چکشی می شود. ضعف عضلانی سبب می شود تاندون های انگشتان پا کوتاه تر شوند و انگشت ها به زیر پا بروند. انگشت چکشی عارضه ای است که در بین اعضای خانواده به ارث می رسد. همچنین در اثر پوشیدن کفش های تنگ و کوچک هم بروز می کند. انگشت چکشی باعث ایجاد مشکل در راه رفتن و منجر به تاول، پینه و زخم می شود. اسپلینت ها و کفش های اصلاحی می توانند این عارضه را درمان کنند. در موارد شدید، ممکن است نیاز به عمل جراحی داشته باشید تا انگشتان پا صاف شوند.

● فرو رفتن ناخن در گوشت: فرو رفتن ناخن در گوشت کنار عارضه دردناک دیگری است که پا را درگیر می کند. ناخن فرو رفته در گوشت حس فشار و درد به همراه دارد. لبه ناخن گوشت کنار آن را می برد و باعث قرمزی، تورم، درد، ترشح و عفونت می شود. شایع ترین علت فرو رفتن ناخن در گوشت، فشار کفش است. درست کوتاه نکردن ناخن، فشردگی انگشتان و آسیب های مکرر پا ناشی از فعالیت هایی مانند دویدن، پیاده روی یا ایروبیک هم از جمله دلایل دیگر ابتلا به ناخن فرو رفته در گوشت هستند. برای جلوگیری از این عارضه توصیه می کنیم ناخن های پا را درست کوتاه کنید. اگر مشکلتان همیشگی است یا ناخنتان عفونی شده است حتما برای دریافت مراقبت های درمانی به پزشک مراجعه کنید. برای درمان عارضه های شدید با جراحی، بخشی از ناخن و صفحه رشد آن را برمی دارند.

بیشتر بخوانید: علت و درمان فرو رفتن ناخن در گوشت پا

● زگیل پلانتار -زگیل کف پا: زگیل های پلانتار شبیه پینه هایی هستند که در زیر پنجه یا در پاشنه ایجاد می شوند. وسط این زگیل ها یک سوراخ یا نقطه سیاه رنگی وجود دارد. این زگیل ها معمولا دردناکند و به دو شکل منفرد یا خوشه ای رشد می کنند. زگیل های پلانتار توسط ویروسی ایجاد می شوند که لایه بیرونی پوست کف پا را آلوده می کند. اگر مطمئن نیستید چیزی که به آن مبتلا هستید پینه است یا زگیل، حتما به پزشک مراجعه کنید. پزشک چندین روش برای درمان این عارضه می شناسد.

بیشتر بخوانید: آیا ویروس زگیل از راه استخر منتقل می شود؟

پیشگیری از زخم پای دیابتی

مراقبت صحیح از پا از بروز مشکلات شایع پا جلوگیری می کند یا قبل از ایجاد عوارض جدی فرصت درمان را در اختیار فرد قرار می دهد. در اینجا به چند نکته برای مراقبت صحیح از پا اشاره شده است:

● از خود و دیابت خود مراقبت کنید. توصیه های پزشک خود را در مورد تغذیه، ورزش و دارو دنبال کنید. سطح قند خون خود را در حد توصیه شده نگه دارید.

بیشتر بخوانید: بایدها و نبایدهای غذایی در مبتلایان به دیابت نوع 2

● هر روز با استفاده از صابون ملایم، پاهای خود را در آب گرم بشویید. دمای آب را با آرنج خود آزمایش کنید، زیرا آسیب عصبی بر احساس دست ها هم تاثیر می گذارد. پاهایتان را در تشت آب قرار ندهید، آن ها را به خوبی خشک کنید، مخصوصا بین انگشتان پا.

● هر روز پای خود را از نظر زخم، تاول، قرمزی، پینه یا هرگونه مشکل دیگر بررسی کنید. اگر جریان خونتان ضعیف شده است، حتما روزانه پاهای خود را چک کنید.

● اگر پوست پایتان خشک است، بعد از شستن و خشک کردن پاها از لوسیون استفاده کنید تا نرمی پوست حفظ شود. لوسیون را بین انگشتان خود نزنید. از پزشک بپرسید کدام نوع لوسیون بهتر است.

● میخچه ها و پینه ها را با استفاده از سوهان یا سنگ پا به آرامی صاف کنید. این کار را بعد از حمام وقتی پوست نرم است انجام دهید. سوهان را فقط در یک جهت حرکت دهید.

بیشتر بخوانید: راهکارهای ساده برای پیشگیری و درمان میخچه و پینه

● هفته ای یک بار ناخن های پا را چک کنید. ناخن های پا را صاف بگیرید. موقع کوتاه کردن گوشه های ناخن را گرد نکنید یا کناره های ناخن را از پهلو نگیرید. پس از کوتاه کردن ناخن های پا حتما روی آنها سوهان بکشید.

بیشتر بخوانید: اهمیت انتخاب کفش و کفی طبی مناسب در بیماران دیابتی

● همیشه کفش یا دمپایی جلو بسته بپوشید. صندل نپوشید و پابرهنه راه نروید، حتی در خانه.

● همیشه جوراب بپوشید. جورابی بپوشید که کاملا اندازه پا، نرم و انعطاف پذیر است.

● کفش هایی بپوشید که کاملا اندازه پایتان است. کفش های چرمی یا پارچه ای بپوشید که به راحتی خم می شوند. در فروشگاه های محصولات طبی کفش های پنجه پهن وجود دارند که در صورت ابتلا به ناهنجاری پا، فضای بیشتری برای پا فراهم می کنند.

● همیشه داخل کفش را بررسی کنید تا مطمئن شوید هیچ شیئی داخل آن نیست.

● پای خود را از گرما و سرما محافظت کنید. در ساحل یا مسیرهای پیاده روی داغ حتما کفش بپوشید. اگر شب ها احساس می کنید پایتان سرد می شود، جوراب بپوشید.

● خون را به سمت پا جاری کنید. هنگام نشستن، پاهای خود را بالا قرار دهید، روزانه چند بار انگشتان و مچ پا را حرکت دهید و به مدت طولانی پاهایتان را روی هم نیندازید.

● اگر سیگاری هستید سیگار را ترک کنید. سیگار کشیدن مشکلات خون رسانی را بدتر می کند.

● اگر در پایتان مشکلی دارید که خوب نمی شود یا بدتر می شود حتما به پزشک مراجعه کنید.

● اطمینان حاصل کنید که پزشک متخصص دیابت در طی هر معاینه، پایتان را هم بررسی می کند. یک بار در سال معاینه کامل پا انجام دهید.

● هر 2 - 3 ماه برای معاینه پا به پزشک متخصص پا مراجعه کنید، حتی اگر مشکلی در پایتان ندارید.

بیشتر بخوانید: بهترین ورزش ها برای دیابتی ها کدامند؟

علایم پای دیابتی

اگر مبتلا به دیابت هستید، در صورت بروز هر یک از این مشکلات به پزشک مراجعه کنید:

● تغییر در رنگ پوست

● تغییر در دمای پوست

● تورم در پا یا مچ پا

● احساس درد در پاها

● زخمهای باز پا که بهبودی آن ها بسیار طولانی شده است و ترشح دارند.

● عفونت قارچی ناخن یا ناخن فرورفته در گوشت

● میخچه و پینه

● ترک های پوستی در اثر خشکی پوست بخصوص اطراف پاشنه

● بوی غیرعادی پا که از بین نمی رود

بیشتر بخوانید: آیا درمان قطعی برای دیابت وجود دارد؟

عوارض پای دیابتی

● عفونت های پوستی و استخوانی: در افراد دیابتی ممکن است یک بریدگی یا یک زخم کوچک منجر به عفونت شود. آسیب عصبی و عروقی، در کنار مشکلات سیستم ایمنی بدن، بروز عفونت های پوستی و استخوانی را محتمل تر می کند. بیشتر عفونت ها در زخم هایی که قبلا با آنتی بیوتیک درمان شده اند رخ می دهد. عفونت ها با آنتی بیوتیک قابل درمانند. موارد شدید ممکن است نیاز به مراقبت های بیمارستانی داشته باشد.

● آبسه: بعضی اوقات عفونت ها باعث از بین رفتن تدریجی استخوان یا بافت می شوند و یک کیسه چرکین به نام آبسه ایجاد می کنند. درمان آبسه معمولا شامل تخلیه آن است. ممکن است نیاز باشد برخی از استخوان ها یا بافت ها هم برداشته شوند، اما روش های جدیدتری مانند اکسیژن درمانی وجود دارند که تهاجم کمتری دارند.

● قانقاریا: دیابت روی عروق خون رسان به انگشتان دست و پا تاثیر می گذارد. وقتی جریان خون قطع شود، بافت می میرد. معمولا با اکسیژن درمانی یا جراحی بریدن اندام به درمان این عارضه پرداخته می شود.

● بدشکلی: آسیب عصبی، ماهیچه های پا را تضعیف کرده و منجر به مشکلات روبرو می شود: انگشت چکشی، انگشت چنگالی، برجستگی متاتارس-برجسته شدن انتهای استخوان های انگشتان پا در زیر آن و پس کاووس یا گودی کف پا که با وارد کردن وزن هم صاف نمی شود.

● پای شارکو: پای شارکو از عوارض دیابت است. گاهی دیابت استخوان های کف پا را آنقدر ضعیف می کند که باعث بروز شکستگی می شود. آسیب عصبی ناشی از دیابت باعث کاهش حس درد می شود و فرد متوجه شکستگی بروز نخواهد شد. در نتیجه بیمار روی استخوان های شکسته قدم بر می دارد و پای او دچار بدشکلی می شود. گاهی به نظر می رسد قوس پا از نقطه تاج شکسته شده است.

● قطع عضو –آمپوته: به گزارش «بهپو» و به نقل از «وبمد»، مشکلات جریان خون و اعصاب باعث می شود افراد دیابتی دچار آسیب دیدگی پا شوند و تا زمانی که ناحیه عفونی نشده متوجه آسیب دیدگی نشوند. اگر عفونت بهبود پیدا نکند، آبسه ایجاد می شود یا اگر جریان خون ضعیف منجر به قانقاریا شود بهترین درمان قطع عضو است./