روش های ورود جیوه به بدن و خطرات آن

جیوه از گروه مواد مسمومیت زا برای انسان است که انتشار آن در محیط می تواند با آثار نامطلوب بر بدن مثل بروز میگرن، اختلال حواس، کاهش حافظه، عدم تعادل، تاری دید، عقیمی، التهاب پوست، اختلالات مغزی جنین و عوارض دیگر همراه شود. بنا بر این ناآگاهی از خطرات ناشی از آن و رفتار درست هنگام شکستن و دفع لامپ ها و ابزار حاوی جیوه می تواند آن را به عاملی علیه محیط زیست و انسان تبدیل کند. امروزه کمتر کسی پیدا می شود که در منزل یا محل کار خود از لامپ های کم مصرف استفاده نکند. این لامپ ها با طول عمر بیشتر و مصرف برق بسیار کمی که دارند، تلویزیون را از حضور بابا برقی بی نیاز کردند. اما نگرانی در مورد خطرات لامپ های کم مصرف برای سلامت همیشه مطرح بوده است و هر از چند گاهی موضوع محافل خبری می شود. مهم ترین عامل خطر آفرین در مورد این لامپ ها شکستن و ورود «جیوه» درون آن ها به محیط اطراف است.
به گزارش «بهپو»، جیوه از گروه مواد مسمومیت زا برای انسان است که انتشار آن در محیط می تواند با آثار نامطلوب بر بدن مثل بروز میگرن، اختلال حواس، کاهش حافظه، عدم تعادل، تاری دید، عقیمی، التهاب پوست، اختلالات مغزی جنین و عوارض دیگر همراه شود. بنا بر این ناآگاهی از خطرات ناشی از آن و رفتار درست هنگام شکستن و دفع لامپ ها و ابزار حاوی جیوه می تواند آن را به عاملی علیه محیط زیست و انسان تبدیل کند. خبر خوب اینکه تنها با رعایت چند نکته ساده می توان از این خطرات در امان ماند. برای آشنایی با این نکات با ما همراه شوید.

بروز علایم عصبی و قلبی –عروقی در صورت تماس با جیوه

جیوه از فلزات سنگینی است که در پوسته زمین یافت می شود. این ماده از طریق پدیده های طبیعی مثل فوران آتشفشان ها به محیط زیست وارد می شود. جیوه در طبیعت عمدتا به صورت نمک های معدنی و به ندرت به صورت فلز مایع دیده می شود. در حال حاضر فعالیت های انسانی مثل سوزاندن زغال سنگ و استخراج طلا، عوامل آزاد شدن جیوه در طبیعت هستند.
جیوه مایع در ابزار هایی مثل دماسنج، فشارسنج و لامپ های فلور سنت کاربرد دارد، اما به دلیل نگرانی های مربوط به سمی بودن آن امروزه دیگر در بیمارستان ها و مراکز درمانی از دماسنج های جیوه ای استفاده نمی شود. تماس پوستی، استنشاق و بلعیدن، از راه های مسمومیت با جیوه هستند. تماس با جیوه در مقادیر زیاد سیستم عصبی مرکزی را کنترل می کند و باعث تحریک پذیری، گیجی، تغییرات رفتاری، لرزش در اندام ها، سردرد، از دست رفتن شنوایی، اختلالات شناختی، توهمات و حتی مرگ می شود. تماس با جیوه همچنین می تواند بر سیستم قلب و عروق تاثیر بگذارد و باعث افزایش فشار خون در انسان ها و حیوانات شود.

مسمومیت با جیوه ناگهان بروز نمی کند

در شرایط ایده آل، بدن باید عاری از جیوه باشد، اما به دلیل نوع رژیم غذایی، تماس های محیطی، مواد مورد استفاده در دندان پزشکی و... تقریبا تمام افراد در جهان مقداری جیوه در بدن خود دارند. مسمومیت با جیوه معمولا به صورت حاد و یک شبه اتفاق نمی افتد، زیرا تجمع این ماده در بدن زمان می برد. در حالت طبیعی جیوه از طریق ادرار، مدفوع و شیر مادر از بدن خارج می شود، اما اگر فرد مقادیر بالای مواد غذایی حاوی جیوه استفاده کند، حتی بعد از قطع مصرف، یک سال طول می کشد تا سطح جیوه در بدنش کاهش یابد. در واقع پس از مصرف ماهی ها و غذا های دریایی حاوی جیوه بیش از 95 ردصد این فلز سنگین وارد جریان خون می شود.
سپس در بدن حرکت کرده و به سلول ها در بافت ها و ارگان های مختلف نفوذ می کند و برای سال ها در آن ها باقی می ماند. در این شرایط ممکن است فرد دچار علایمی شود که از ارتباط آن با جیوه بی خبر باشد.
از علایم تماس مزمن با جیوه می توان به طعم فلز در دهان، استفراغ، مشکل تنفسی، سرفه و التهاب و خونریزی لثه اشاره کرد. با توجه به میان جیوه استنشاق شده، احتمال آسیب دایمی به ریه، آسیب طولانی مدت مغز و مرگ هم وجود دارد. ورود جیوه موجود در غذا های دریایی حاوی این فلز و جیوه حاصل از سوختن زغال سنگ به بدن هم در طولانی مدت می تواند با علایم سیستم عصبی مثل بی حسی یا درد در بعضی از نقاط پوست، لرزش غیر قابل کنترل، ناتوانی در تعادل حین راه رفتن، کوری و دو بینی، مشکلات حافظه، تشنج و مرگ –در موارد شدید- همراه باشد.

خانم های باردار حواسشان را جمع تر کنند

در حالت طبیعی سطح جیوه بدن باید بین صفر تا 9 نانوگرم در میلی لیتر باشد. سطح جیوه خون در افرادی که به دلیل شغل خود تماس بیشتری با جیوه دارند از جمله دندان پزشکان حتی به 12 نانوگرم در میلی لیتر هم می رسد. وقتی صحبت از خطرات جیوه می شود خانم های باردار باید بیشتر از سایرین مراقب منابع ورود جیوه به بدن خود باشند، زیرا این ماده سلامت و رشد جنین را به خطر می اندازد. بنا بر این خانم های باردار حتما باید با راه های کاهش تماس با جیوه در محیط زندگی خود آشنا باشند. اگرچه راهی برای عدم تماس قطعی با جیوه در کره زمین وجود ندارد، اما می توان تماس با این ماده و ورود آن به بدن را با رعایت چند نکته کاهش داد. در ادامه با این نکات آشنا خواهید شد.

شایع ترین روش های ورود جیوه به بدن

پر کردن دندان با آمالگام: آمالگام همان ماده پر کننده دندان در درمان پوسیدگی است که ظاهری نقره ای رنگ دارد. استفاده از این ماده در دندان پزشکی بسیار شایع است، طوری که هر فرد در امریکا به طور متوسط 3 دندان پر شده با آمالگام دارد و حدود 25 درصد افراد 11 دندان پر شده با آمالگام دارند. آمالگام از مخلوط جیوه مایع –حدود 50 درصد- و پودر فلزات آلیاژی دیگر تهیه می شود. با هر بار جویدن غذا مقداری از جیوه موجود در این ماده، آزاد و وارد بدن می شود. روزانه تقریبا 20 میکروگرم جیوه از این طریق به بدن انتقال می یابد. اگرچه آمالگام به طور کلی بی خطر محسوب می شود، اما باید در نظر داشت طی زمان جیوه آزاد شده از این ماده در بدن جمع می شود و مشکل ایجاد می کند. محققان دانشگاه جورجیا در امریکا هم نشان داده اند جیوه موجود در خون افاردی که بیشتر از 8 دندان پر کرده با آمالگام دارند، تقریبا 150 برابربیشتر از افراد بدن پر کردگی دندان با آمالگام است. اگر شما هم پوسیدگی تعداد زیادی از دندان هایتان را با آمالگام درمان کرده اید باید تماس خود را با جیوه از منابع دیگر مثل غذا های دریایی حاوی جیوه کاهش دهید.

غذا های دریایی حاوی جیوه: منبع اصلی ورود جیوه به بدن در امریکا، غذا های دریایی و ماهی های حاوی جیوه است. میزان جیوه در ماهی های بزرگ که خود از سایر ماهی ها تغذیه می کنند بیشتر از ماهی های کوچک است، زیرا بافت بیشتری برای ذخیره جیوه دارند. بالا بودن طول عمر این ماهی ها نسبت به ماهی های کوچک هم خود عاملی برای افزایش تجمع جیوه در بدن آن هاست. از ماهی هایی که حاوی مقادیر بالای جیوه هستند می توان به ماهی ماکارل، اره ماهی، کوسه و ماهی تن اشاره کرد. لازم به ذکر است جیوه موجود در ماهی با پختن و حرارت کاهش نمی یابد. متاسفانه طی سال های گذشته به دلیل فعالیت های صنعتی میزان جیوه موجود در آب ها بسیار افزایش یافته است. برای مثال جیوه موجود در اقیانوس آرام شمالی در 20 سال گذشته 30 درصد افزایش یافته است و تخمین زده می شود تا سال 2050 این میزان 50 درصد بیشتر شود.

راه های طبیعی کاهش تماس با جیوه

اگر از بالا بودن سطح جیوه در بدن خود اطلاع دارید باید هرچه سریع تر هرگونه تماس با جیوه را کاهش دهید. برای مثال اگر منبع اصلی ورود جیوه به بدنتان مصرف ماهی های جیوه دار است، از مصرف آن خودداری کنید و از بقیه پروتیین ها استفاده کنید.
کودکان، خانم های باردار شیرده و همچنین خانم هایی که قصد بارداری دارند از دیگر افرادی هستند که باید از مصرف این گونه ماهی ها خودداری کنند. این گروه تنها مجاز به مصرف غذا های دریایی و ماهی هایی هستند که مقدار جیوه در آن ها بسیار کم است. باید توجه داشت ماهی تن نیز حاوی سطوح بالایی از جیوه است.
اگر نمی توانید این ماهی را از رژیم غذایی خود حذف کنید توصیه می شود مصرف آن را به حداکثر 2 بار در هفته برسانید. کودکان هم در هفته فقط مجاز به مصرف 100 گرم ماهی تن هستند. به طور کلی توصیه می شود به جای ماهی های حاوی جیوه از ماهی هایی مثل ساردین، کولی، سول و قزل آلا استفاده کنید تا هم از بابت جیوه نگرانی نداشته باشید و هم ذخایر امگا3 بدن را تامین کنید.

روش های سم زدایی بدن از جیوه

مصرف گیاه خار مریم و گشنیز: برای کمک به سم زدایی بدن از جیوه می توانید از روش های سم زدایی فلزات سنگین پیروی کنید. برای این منظور باید مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین C، سبزیجات سبز رنگ و به خصوص گشنیز را افزیش دهید. اگر چه بعضی دارو های گیاهی حاوی جیوه هستند، اما تعدادی از گیاهان دارویی هم وجود دارند که به کاهش سطح جیوه در بدن کمک می کنند. خار مریم از جمله گیاهانی است که باعث افزایش سم زدایی بدن از فلزات سنگین می شود. ماده موثر موجود در این گاه «سیلیمارین» نام دارد و دارای خواص فوق العاده برای پاکسازی کبد و کیسه صفر است. بنا بر این مصرف آن به بهبود بدن از مسمومیت جیوه کمک می کند.
اجابت مزاج منظم: اجابت مزاج به عنوان یکی از بهترین راه های دفع سموم بدن شناخته می شود. برای سم زدایی بدن از فلزات سنگین باید به طور مرتب –حداقل یک بار در روز- اجابت مزاج داشته باشید. در غیر این صورت بدن ممکن است جیوه دفع شده را دوباره از طریق روده ها جذب کند. برای پیشگیری از یبوست و افزایش دفعات اجابت مزاج می توانید از رژیم غذایی پر فیبری پیروی کنید و مصرف آب را افزایش دهید. ورزش منظم هم در این زمینه کمک کننده است.
افزایش مصرف پروبیوتیک ها: در سال 2012 میلادی گروهی از محققان نقش پروبیوتیک ها را در افزایش دفع فلزات سنگین مثل جیوه بررسی کردند. این مطالعه نشان داد باکتری های مفید تحت عنوان «لاکتوباسیلوس» که در دهان و روده انسان و همچنین مواد غذایی تخمیر شده یافت می شوند، به فلزات سنگین می چسبند و به دفع آن ها از بدن کمک می کنند. برای این منظور می توانید از مکمل های حاوی لاکتوباسیلوس یا مواد غذایی تخمیر شده مثل ماست و کفیر استفاده کنید. مصرف مداوم پروبیوتیک ها سلامت روده را هم افزایش می دهد.
همبند درمانی: همبند درمانی یکی از روش های موجود برای دفع فلزات سنگین از بدن است. این روش برای اولین بار در دهه 50 میلادی برای درمان مسمومیت با فلزات سنگین معرفی و استفاده شد. در همبند درمانی از ماده ای به نام EDTA استفاده می شود تا فلزات سنگین مثل جیوه، سرب، مس، آهن، آرسنیک، آلومینیوم و کلسیم اضافی را از بدن دفع کند. به گزارش «بهپو» به نقل از «سلامت»، این ماده که معمولا به صورت تزریقی مصرف می شود با مواد معدنی اضافی پیوند تشکیل می دهد و با دفع آن ها از بدن از بروز بیماری های ناشی از فلزات سنگین جلوگیری می شود./