رگ های عنکبوتی رگ های خونی ریز و پیچیده هستند که از روی پوست قابل تشخیصند. ممکن است این رگ ها قرمز، بنفش یا آبی باشند و اغلب در ساق پا یا صورت دیده می شوند. این عارضه نام خود را از شباهت به الگوی تار عنکبوت گرفته است.

واریس در رگ های خونی بزرگتر ایجاد می شود. در این عارضه رگ ها متورم و پیچیده می شوند. رگ ها به رنگ آبی تیره در می آیند و مثل طنابی از داخل پوست مشخصند. واریس می تواند هر جایی ایجاد شود اما معمولا در ساق پا یا مچ پا دیده می شود.

رگ های سالم توسط یک سری دریچه یک طرفه، خون را به سمت قلب هدایت می کنند. این دریچه ها به خون اجازه می دهند که در جهت صحیح، از سیاهرگ های سطحی به سمت سیاهرگ های عمیق و به سمت قلب جریان پیدا کنند. این رگ ها توسط ماهیچه هایی که با انقباض خود به پمپاژ خون به سمت قلب کمک می کنند احاطه شده اند. در حالت عادی سیاهرگ ها دارای دریچه های یک طرفه ای هستند که از برگشت خون جلوگیری می کنند. اما اگر دریچه ها، ماهیچه ها یا جریان خون دچار مشکل شود، ممکن است منجر به جمع شدن خون درون سیاهرگ شود. با جمع شدن خون در سیاهرگ، فشار ناشی از خون اضافی به دیواره رگ، باعث تضعیف دیواره رگ می شود. در نتیجه رگ تمایل به متورم شدن و پیچ خوردن پیدا می کند. با توجه به اندازه رگ و میزان تورم، یکی از دو عارضه رگ های عنکبوتی یا واریس ایجاد می شود.

هرکسی ممکن است دچار این دو عارضه شود، اما زنان دو برابر بیشتر از مردان مبتلا می شوند. این مشکل در افرادی که دارای مشاغل ایستادنی هستند، مثل پرستاران و معلم ها بیشتر است. عوامل دیگر به سن، چاقی، بارداری، آسیب های قبلی، عمل جراحی ساق پا یا وجود استعداد ژنتیکی مربوط می شود.

در برخی افراد، واریس و رگ های عنکبوتی مشکلاتی بیش از ظاهرِ ناخوشایند به همراه می آورند. خصوصا واریس ممکن است با درد یا کرامپ (گرفتگی) عضلانی ساق پا همراه باشد. ناحیه درگیر واریس دچار تپش، سوزش، مورمور یا احساس سنگینی پا می شود. رگ هایی که به شدت دچار التهاب شده اند به لمس حساسند و جریان خون در آنها کاهش یافته و ایجاد خارش و تورم در مچ پا می کنند. همچنین ممکن است تغییرات بافتی و پوستی مزمن مثل تغییر رنگ یا زخم ایجاد کنند.

این دو عارضه ممکن است ظاهر بدی در فرد ایجاد کرده و آزاردهنده باشند، اما به ندرت سلامت فرد را تهدید می کنند. گاها ممکن است نزدیک مچ پا زخم های بزرگ پوستی بروز کند. همچنین ممکن است لخته های خونی دردناکی ایجاد شود.

رگ های عنکبوتی و واریس به راحتی قابل تشخیصند. دکتر تنها با نگاه کردن به الگوی ایجاد شده روی ساق پا، قسمت تحتانی پا یا دیگر مناطق درگیر و بررسی تورم، نقاط حساس به لمس، زخم ها و تغییرات رنگ پوست به تشخیص می پردازد. بیشتر عارضه های رگ عنکبوتی و واریس نیاز به درمان ندارند، مگر اینکه زخم، خونریزی و فلبیت (التهاب سیاهرگ) ایجاد کنند، یا اینکه به علت ظاهر ناخوشایندشان بخواهید آنها را از بین ببرید. اگر رگ ها درد، زخم و خستگی عضلانی یا کرامپ ایجاد کنند با انجام مراحل زیر در خانه می توانید علائم را کاهش دهید.

ساده ترین درمان برای رگ های عنکبوتی و واریس پوشیدن جوراب واریس است. این جوراب ها جریان خون را بهبود داده و درد و ناراحتی پاها را تسکین می دهند. این جوراب ها در فرم های ساق بلند یا جوراب شلواری در فروشگاه های لوازم پزشکی و برخی داروخانه ها یافت می شوند.

کاهش وزن و پیاده روی منظم علائم عارضه های رگ های عنکبوتی و واریس را تخفیف می دهد. اگر تورم مشکل ساز شود، باید نمک را در رژیم غذایی کاهش دهید تا احتباس آب در بدن کم شود. هرگاه برایتان امکان داشت توسط یک بالش یا صندلی پاها را بالاتر از سطح قلب ببرید تا استراحت کنند.

اگر درمان های خانگی بهبودی کافی به همراه نداشت، چند روش بالینی برای از بین بردن این دو عارضه وجود دارد. اسکلروتراپی 80 درصد رگ های تحت درمان را ازبین می برد. پزشک محلولی را درون رگ آسیب دیده تزریق می کند. رگ خونی نابود، فیبروتیک و نهایتاً ناپدید می شود. این روش نیازمند درجه بالایی از مهارت تکنیکی و آموزش خاص است. ارزیابی کامل پیش از درمان برای جلوگیری از عوارض جانبی مانند تغییر رنگ، یا تشکیل رگ های خونی ریز جدید و سطحی لازم است. محلول می تواند بسیار سوزاننده باشد، تزریق اشتباه به ناحیه ای خارج از رگ می تواند منجر به عوارض جانبی شدید در بافت اطراف سیاهرگ شود.

پس از درمان با اسکلروتراپی، رگ های عنکبوتی عموماً ظرف سه تا شش هفته ناپدید می شوند، در حالی که ممکن است واریس سه تا چهار ماه زمان ببرد تا به درمان پاسخ دهد. رگهای از بین رفته دیگر پدید نمی آیند. اما این امکان وجود دارد که دوباره رگهای عنکبوتی جدید به همان نسبت قبل ایجاد شوند.

در لیزردرمانی و پالس نوری شدید (ILP) رگهای عنکبوتی ریز و واریس های کوچک و جزئی توسط گرما نابود می شود. گرما موجب تشکیل بافت اسکار می شود، که نهایتاً رگ را مسدود می کند. برای برخی از بیماران، این شیوه، جایگزینی جالب تر از تزریق است. عوارض جانبی ممکن است شامل ناراحتی خفیف در ناحیه تحت درمان، تغییر رنگ پوست، و تاول زدن باشد.

لیزر درمانی کندتر از اسکلروتراپی پیشرفت می کند. معمولاً برای نتیجه گرفتن بیش از یک جلسه لازم است و ممکن است یک یا دو سال طول بکشد تا رگی کاملاً ناپدید شود.

اگر واریس به اسکلروتراپی یا لیزردرمانی پاسخ ندهد، جراحی یکی از گزینه ها محسوب می شود. روش متداول روش بستن رگ و تخلیه آن است (بستن رگ و خارج کردن بخش مشکل ساز). این کار ممکن است با بیهوشی موضعی یا عمومی انجام شود. اگر رگ نزدیک سطح پوست باشد، ممکن است بتوان آن را از طریق برشی ریز که نیاز به بخیه ندارد، خارج کرد.

بستن رگ و خالی کردن آن به طور موفقیت آمیزی واریس را در اکثر افراد برطرف می کند. این روش نیاز به بستری در بیمارستان ندارد، و بیشتر بیماران می توانند در عرض چند روز سر کار خود بازگردند. توجه به این نکته ضروری است که جراحی زیباییِ انجام شده ممکن است مشمول بیمه نشود. علاوه بر آن، اکنون روش های کم تهاجمی زیادی برای برطرف کردن واریس های بزرگ وجود دارد.

لیزر ایندوونوس جایگزینی جدید برای درمان رگهایی است که زمانی تنها با جراحی قابل درمان بودند. فیبر لیزری کوچکی درون رگ گذاشته می شود، فشاری به رگ وارد می شود، و لیزر پالس های نوری را وارد می کند. این مسئله موجب می شود رگ فرو ریزد. مطالعات نشان می دهد لیزر ایندوونوس در 98% مواقع مؤثر است. همچنین بیماران نسبت به روش بستن و تخلیه رگ، درد کمتر و بهبودی سریع تری دارند.

ابلیشن فرکانس رادیویی گزینه ای دیگر برای واریس های بزرگ است و اصول آن، مانند لیزر ایندوونوس است. کاتتر کوچکی انرژی امواج رادیویی (به جای انرژی لیزر) را مستقیماً درون جدار رگ می فرستد و موجب گرم شدن و فرو ریختن آن می شود. پس از حدود یک سال، رگ ناپدید می گردد. نتایج آن قابل مقایسه با جراحی رگ است، اما خطر و درد کمتری وجود دارد.

زیاد ورزش کردن بهترین راه جلوگیری از ابتلا به این دو عارضه است. ورزش کمک می کند وزن تحت کنترل باشد و ماهیچه های پا هماهنگ عمل کنند، از این رو خون آزادانه جریان خواهد یافت. اگر شغلتان ایجاب می کند سر پا بایستید، اغلب اوقات ماهیچه های پاهایتان را کش دهید تا گردش خون افزایش یابد. و اگر باردار هستید، سعی کنید به جای پشت به پهلوی چپتان بخوابید.