رادیکال آزاد چیست؟ آنتی اکسیدان چه نقشی در بدن دارد؟

رادیکال‌های آزاد مولکول‌هایی با پوسته الکترونی ناقص هستند که در همه جا، هوایی که تنفس می‌کنیم، در موادی که در اطراف ما هستند و در داخل بدن ما وجود دارند و می‌توانند با تخریب سلول‌های بدن و انتشار مواد سمی به بافت‌های اطراف خود خسارات جبران ناپذیری به بدن وارد می‌کنند.
به زبان ساده، رادیکال‌های آزاد یعنی مولکول یا اتم‌های ناپایداری که یک الکترون جفت نشده داشته باشند. رادیکال‌های آزاد در اثر شکستگی یک پیوند از یک مولکول پایدار ایجاد می‌شوند. همین ویژگی باعث افزایش واکنش‌های شیمیایی آنها می‌شود.
در انسان مهم‌ترین رادیکال آزاد اکسیژن است. مولکول اکسیژن در معرض تشعشعات مختلف، استرس، دودهای ناشی از استعمال دخانیات و ... با گرفتن یک الکترون از دیگر مولکول‌ها، دست به کار تخریب دیگر مولکول‌ها، سلول‌ها و دی ان ای می‌شود.
حاصل فعالیت رادیکال‌های آزاد در بدن انواع سرطان، دیابت، نارسایی‌های قلبی، آسیب‌های مغزی، مشکلات عضلانی، پیری زودرس، آسیب‌های چشمی و در کل ضعف سیستم ایمنی بدن است.

در هر جا که نامی از رادیکال‌های آزاد به میان می‌آید، آنتی اکسیدان‌ها به عنوان اصلی‌ترین راه مبارزه با آنها و بازسازی سلول‌های تخریب شده مطرح می‌شوند. زیرا آنتی اکسیدان‌ها باعث از بین بردن رادیکال‌های آزاد و افزایش ایمنی بدن در مقابل انواع بیماری‌ها می‌شوند.
مصرف مواد غذایی غنی از آنتی اکسیدان برای سلامت بدن، تقویت سیستم ایمنی و همچنین افزایش طول عمر و به تعویق انداختن فرآیند پیری ضروری است. اما نقش دقیق آنتی اکسیدان‌ها در بدن چیست؟

سایت اینترنتی کامن سنس در مقاله جدیدی در این باره آورده است: آنتی اکسیدان‌های موجود در غذاها در واقع تاثیر مولکول‌های رادیکال آزاد را در بدن کاهش می‌دهند. وقتی این مولکول‌ها در بدن فعال هستند، اعضای بدن سریع‌تر فرسوده می‌شوند و در نتیجه فرآیند پیری زودتر بروز می‌کند.

بنابراین آنتی‌اکسیدانها موجب می‌شوند که بدن جوان‌تر و شاداب‌تر بماند و درعین حال علائم پیری را کاهش می‌دهند. هرچند آنتی اکسیدان‌ها برای بدن مفید هستند اما همه انواع آنها نمی‌توانند تاثیر ضدپیری داشته باشند بلکه برخی از آنها نقش موثرتری در جوان‌تر ماندن دارند و با حفاظت از شما در برابر بسیاری از بیماری‌های دردناک و خطرناک در واقع عمرتان را طولانی‌تر می‌کنند.

بنابراین گزارش، مهمترین آنتی اکسیدان‌هایی که خاصیت ضدپیری دارند شامل کارتنوئیدهای موجود در میوه‌ها و سبزی‌ها، ویتامین C همراه با «بیوفلاوونوئیدها»، ویتامین E در ترکیب با «توکوفرول‌ها» و سلنیوم هستند که یک آنتی اکسیدان مینرال است.

آکادمی ملی علوم آمریکا، انستیتو ملی سرطان و همچنین بسیاری دیگر از سازمانها و مراکز سلامتی توصیه می‌کنند که مصرف روزانه حداقل پنج نوبت از غذاهای سرشار از آنتی اکسیدان که مهمترین آنها میوه‌ها و سبزی‌ها هستند، ضروری است. بعلاوه مصرف این مواد غذایی را می‌توان به 9 نوبت در روز افزایش داد اما با این حال اکثر مردم فقط یک تا دو نوبت در روز از این خوردنی‌های مفید و سالم استفاده می‌کنند.

این مقاله می‌افزاید، مزایای کارتنوئیدها شامل محافظت از بدن در برابر عفونت‌ها و آسیب‌های ناشی از مولکول‌های رادیکال آزاد است. این آسیب‌ها در واقع بر اثر آلودگی، استعمال سیگار، نور زیاد خورشید، تشعشعات رادیواکتیو و استرس بروز می‌کنند.

به گفته پزشکان، مصرف کارتنوئیدها موجب بهبود قدرت و شفافیت بینایی، سلامت بیشتر پوست، کاهش خطر ابتلا به سرطان‌ها، پیشگیری از امراض قلبی، جلوگیری از پیری زودرس پوست، کاهش خطر تحلیل ماکولار چشم (عارضه چشمی ناشی از پیری) و نیز موجب کاهش خطر بروز آب مروارید و نابینایی می‌شود. سبزی‌های حاوی کارتنوئیدها اغلب به رنگهای زرد، قرمز، نارنجی و یا برگ‌های سبز تیره هستند که از مهمترین آنها می‌توان به اسفناج، کلم بروکلی، فلفل سبز و قرمز، هویج و سیب‌زمینی شیرین اشاره کرد.

در ادامه این مقاله آمده است: سه آنتی اکسیدان مفید دیگر با خاصیت بالای ضدپیری شامل ویتامین‌های E و C و ماده معدنی سلنیوم هستند که موجب تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شوند و از تحلیل رفتن و تضعیف استخوان‌ها، مفاصل و اعضای مهم دیگر بدن مثل پوست جلوگیری می‌کنند.

مزایای ویتامین C شامل جلوگیری از چروک خوردن پوست، سالم نگه داشتن استخوان‌ها و پوست، تقویت سیستم ایمنی بدن و نیز جلوگیری از فرایند اکسیده شدن است که این فرآیند در بروز آب مروارید، آرتریت، بیماری قلبی و سرطان نقش دارد. مهمترین منابع این ویتامین همراه با بیوفلاوونوئیدها شامل فلفل سبز و قرمز، کیوی، پرتقال، لیموها، گریپ فروت، توت‌ها، کلم بروکلی، طالبی و گوجه فرنگی هستند.

مزایای ویتامین E شامل کاهش خطر بروز بیماری قلبی، سرطان و سایر امراض ناشی از بالارفتن سن هستند. ویتامین E تاثیر مولکول‌های رادیکال آزاد را خنثی می‌کند و از تخریب اسیدهای چرب ضروری که برای سلامت سلولها ضروری هستند، پیشگیری می‌نماید. مهمترین منابع حاوی ویتامین E همراه با «تیکوفرول‌ها» و «توکوتریینول‌ها» شامل مغزها بویژه بادام، دانه‌ها مخصوصا تخمه آفتابگردان و هم‌چنین بادام زمینی، کره بادام زمینی، غلات سبوس دار، اسفناج و آووکادو هستند.

مزایای سلنیوم نیز شامل تقویت سیستم ایمنی بدن کاهش اضطراب و افسردگی و حفظ سلامت موها و ناخن‌ها است. منابع غذایی اصلی حاوی این ماده معدنی مهم شامل غذاهای سالم حاوی پروتئین زیاد مثل غذاهای دریایی، تخم مرغ، گوشت مرغ و قرمز، گندم سبوس‌دار، برنج قهوه‌ای و سایر غلات سبوس‌دار هستند.

سلنیوم همراه با ویتامین‌ها موجب کند شدن روند پیری می‌شود، خطر ابتلا به سرطان‌ها را کاهش می‌دهد، از عروق خونی محافظت می‌کند و احتمال حمله قلبی و سکته مغزی را کاهش می‌دهد.

انواع ویتامین ها و عناصر دارای آنتی اکسیدان

ویتامین A و کاروتنوئیدها: هویج، کدو، بروکلی، سیب زمینی شیرین، گوجه فرنگی، هلو، زردآلو، کلم و طالبی از منابع این ویتامین می باشد.
ویتامین C: مرکبات، فلفل سبز، بروکلی، سبزیجات برگ سبز، توت فرنگی و گوجه فرنگی از منابع این ویتامین می باشد.
ویتامین E: آجیل، دانه ها، غلات کامل و با سبوس، سبزیجات برگ سبز، روغن سبزیجات و روغن زیتون از منابع این ویتامین می باشد.
سلنیوم: ماهی، گوشت قرمز، تخم مرغ، حبوبات، مرغ و سیر از منابع این ماده ی معدنی می باشد.
فیتوکمیکال ها شامل: سویا، انگور بنفش، انار، قره قاط، چای
لیکوپن ها: لیکوپن ها گوجه فرنگی و فراورده های آن، انگور صورتی و هندوانه
لوتئین ها شامل: سبزیجات برگ سبز از قبیل: کلم، بروکلی، کیوی، کدو و اسفناج
لیگنان ها: شامل دانه بذرک، دانه جو، چاودار
ویتامین هایی که شبیه آنتی اکسیدان عمل می کنند: کوآنزیم Q10 و گلوتاتیون
آنزیم های آنتی اکسیدانی که در بدن ساخته می شوند: سوپراکسید دیس موتاز(SOD)، کاتالاز و گلوتاتیون پراکسیداز.