زخم بستر چیست و چگونه به وجود می آید؟

زخم بستر نوعی زخم است که در اثر تماس طولانی مدت و بدون حرکت پوست بدن با سطوح سفتی مانند تختخواب، ویلچر و ... به وجود می‌آید.

زخم بستر نوعی زخم است که در اثر تماس طولانی مدت و بدون حرکت پوست بدن با سطوح سفتی مانند تختخواب، ویلچر و ... به وجود می‌آید.
زخم بستر یا زخم فشاری یکی از عوارض شایع بیماری‌های مزمن و بستری شدن‌های طولانی مدت است. این بیماری در سنین بالا به علت بیماری‌های مربوط به کهولت و بی تحرکی شیوع بیشتری دارد.
برخی پزشکان زخم بستر را بیشتر مقابله استخوان و پوست می‌دانند زیرا این بیماری بیشتر در قسمت‌هایی از بدن که استخوان با لایه نازکی از چربی پوشانده شده است، بروز می‌کند.

ایجاد زخم بستر چهار مرحله دارد که عبارتند از:

ایجاد قرمزی روی پوست که با گذاشتن انگشت روی آن سفید نمی‌شود. این محل دردناک، سفت و دارای دمایی غیرطبیعی است یعنی یا گرم‌تر از معمول است و یا سردتر از معمول.
لایه رویین پوست از بین رفته و زخمی کم عمق به رنگ قرمز یا صورتی ایجاد می‌شود که در برخی موارد این زخم با تاول همراه است.
کم کم زخم عمیق شده به طوری که لایه چربی زیر پوست نمایان می‌شود و زخم گود می گردد و در انتهای زخم بافت مرده زرد رنگی به چشم می‌خورد. کم کم این زخم بافت‌های سالم را نیز درگیر می‌کند.
با عمق گرفتن زخم‌ها، عضله و حتی استخوان نمایان می‌شود و زخم هم سطحی و هم عمقی گسترش می‌یابد.

زخم بستر در چه محل هایی بیشتر دیده میشود

در کسانی که مدت زیادی در بستر در حالت درازکش به پشت قرار گرته اند زخم بستر بیشتر در نواحی زیر دیده میشود:

پشت سر
پشت استخوان های کتف
پشت استخوان خاجی درست بین دو برجستگی باسن
پشت پاشنه

در کسانی که مدت زیادی در حالت درازکش به شانه قرار گرفته اند زخم بستر ممکن است در نواحی زیر دیده شود:

کناره های سر
گوشه لاله گوش
روی برجستگی کناری لگن ( تروکانتر بزرگ)
روی برجستگی کناری زانو ( پوست روی سر استخوان نازک نی)
روی پوست قوزک خارجی

در کسانی که مدت زیادی در ویلچر مینشینند زخم بستر میتواند در محل های زیر تشکیل شود:

پشت استخوان خاجی درست بین دو برجستگی باسن یا روی برجستگی باسن
پشت استخوان های کتف یا ستون مهره
پوست روی ساعد یا ران در جاییکه روی صندلی تکیه میدهند

در هر کسی که مدت زیادی در بستر میخوابد یا در ویلچر مینشیند و نمیتواند وضعیت خود را بطور مرتب عوض کرده و خود را جابجا کند، جرئی از مراقبت روزانه وی، بررسی مکرر پوست نواحی ذکر شده برای دیدن علائم احتمالی تشکیل بد سور است. به محض دیدن علائم ذکر شده باید با پزشک تماس گرفت.

علت زخم بستر

علت زخم فشاری اینست که به علت فشرده شدن ممتد پوست بین برجستگی استخوانی زیرین از یک طرف و سطح بستر از طرف دیگر مویرگ های تغذیه کننده پوست مسدود میشوند. تا وقتی فشار برقرار است این مویرگ ها بسته میمانند.
در یک انسان سالم، فرد در هنگام خواب بطور غیر ارادی مرتبا وضعیت خود را عوض میکند و به این ترتیب محل هایی از پوست را که زیر فشار قرار میگیرند را مرتبا تغییر میدهد و به این ترتیب اجازه میدهد که بطور نوبتی به همه قسمت های پوست زیر بدن خون برسد. در یک فرد بیمار اما این مکانیسم خوب کار نمیکند. بیمار مدت های طولانی در یک وضعیت ثابت دراز میکشد. نتیجه آنست که پوست قسمتی که مدت طولانی بدون جریان خون مانده است قطع شده و آن قسمت از پوست میمیرد.
مکانیسم دیگر اینست که در حین مراقبت از یک بیمار در بسیاری اوقات فرد مراقب، بیمار را به روی بستر یا ملحفه میکشد. این کشیده شدن پوست بخصوص اگر کمی هم مرطوب باشد موجب اصطکاک زیاد بین پوست و سطح زیرین شده و به پوست آسیب میزند.
گاهی هم بر اثر نیروهایی که در دو جهت مختلف به پوست و استخوان وارد میشوند آسیب ایجاد میشود. بطور مثال بیماری که در روی تخت خوابیده اگر پشت تخت در زیر سر بیمار بالاتر باشد بیمار به سمت پایین تخت سر میخورد. در این حال پوست زیر باسن به علت اصطکاک با ملحفه ثابت مانده ولی استخوان خاجی و دنبالچه به علت وزن بیمار به سمت پایین تخت حرکت میکنند. این مکانیسم موجب کشیده شدن عروق زیر پوستی و اسیب به خونرسانی پوست میشود.

چه عواملی ریسک تشکیل زخم بستر را در یک فرد بیشتر میکنند

در هر کسی که زیاد حرکت نمیکند و نمیتواند به راحتی وضعیت خود را تغییر دهد ممکن است زخم بستر ایجاد شود.
این بیحرکتی ممکن است به علل زیر ایجاد شود:

ضعف
فلجی
بیماری یا آسیبی که بیمار را مجبور میکند مدت زیادی دراز بکشد و بیمار به علت درد زیاد قادر به جابجا کردن خود نیست
کما یا کاهش سطح احساس درد مثلا بر اثر مصرف زیاد داروهای ضد درد

علل دیگری که میتوانند احتمال ایجاد زخم بستر را افزایش دهند عبارتند از:

سن : پوست افراد مسن نازک تر، ظریف تر، با قابلیت کشش کمتر، خشک تر و شکننده تر از جوان ها است. در افراد مسن قدرت ترمیم و تکثیر پوست هم کمتر میشود.
کاهش حس لمس : آسیب های نخاع یا دیگر بیماری ها یا آسیب های دستگاه عصبی میتواند موجب کاهش حس لمس و همراه با آن کاهش حس درد بیمار شود. به این ترتیب بیمار از تشکیل زخم بستر بی اطلاع مانده و فشار را به پوست ادامه داده و زخم گسترش میابد.
کاهش وزن : در بیماری های مزمن و طولانی، کاهش وزن شدید میتواند موجب کم شدن حجم عضلات و چربی زیر پوستی شده و حالت بالشتک نرمی را که این بافت ها در زیر پوست ایجاد میکنند از بین میرود. در اثر آن پوست تحت فشار زیاد قرار گرفته و زخم میشود.
تغذیه نامناسب : کم شدن دریافتی کالری، پروتئین، ویتامین، مواد معدنی و آب میتواند موجب از دست رفتن سلامتی پوست و مستعد شدن آن به زخم بستر شود.
عدم کنترل ادرار و مدفوع : عدم کنترل ادرار میتواند موجب مرطوب شدن پوست شود و این میتواند پوست را مستعد به زخم بستر کند. آلودگی پوست به باکتری های مدفوع زمینه را برای عفونی شدن زخم بستر فراهم میکند
پوست بشدت مرطوب یا بشدت خشک : هم پوستی که زیاد عرق کرده و مرطوب است و هم پوست خیلی خشک اصطکاک بیشتری با پارچه بستر داشته و احتمال ایجاد زخم بستر را بیشتر میکند.
اختلال جریان خون : بیماری های گردش خون مانند دیابت به علت آسیب رساندن به تغذیه پوست میتوانند احتمال ایجاد زخم بستر را بیشتر کنند.
سیگار : سیگار جریان خون پوست را کم کرده و اکسیژن خون را هم کم میکند. پس در سیگاری ها زخم بستر سریعتر تشکیل شده و دیرتر خوب میشود.
اختلال حواس : بیمارانی که به علت بیماری یا مصرف دارو دچار اختلال حواس و اختلال در قوای شعوری میشوند کمتر خود را در بستر حرکت میدهند و در صورت تشکیا زخم بستر دیرتر متوجه آن میشوند.
اسپاسم عضلات : اسپاسم عضلات یا حرکات غیر ارادی عضلات در بعضی بیماری ها میتواند موجب سایش زیاد پوست بر بستر و ایجاد زخم بستر شود.

عوارض زخم بستر چیست

بعد از تشکیل زخم بستر پس از مدتی عوارضی ایجاد میشود که مهمترین آنها عبارتند از:

عفونت پوست : پوست زخم شده پس از مدتی به علت رشد میکروب ها عفونی میشود. ترشحاتی از زخم خارج شده و زخم بسیار بد بو میگردد.
عفونت استخوان و مفصل : عفونت پوست میتواند به استخوان و یا مفصل زیر آن گسترش یافته و موجب بروز عفونت در آنها شود.
عفونت خون : باکتری هایی که در محل زخم بستر شروع به رشد و تکثیر میکنند میتوانند به جریان خون وارد شده و موجب عفونت سراسری در بدن و مرگ بیمار شوند.
سرطان : اگر زخم بستر به مدت طولانی باقی بماند ممکن است در پوست آن محل نوعی سرطان پوست به نام Squamous cell carcinoma ایجاد شود./

درباره نحوه پیشگیری و روش های درمان زخم بستر در این لینک به تفصیل صحبت کرده ایم.