انواع اختلالات شخصیت به سه دسته تقسیم می شوند که براساس ویژگی ها و علایم مشابه در یک گروه قرار می گیرند. بسیاری از مبتلایان به اختلال شخصیت دارای علایم و نشانه های حداقل یک اختلال شخصیت دیگر هم هستند. لازم نیست تمام علایم و نشانه های ذکر شده در هر یک از اختلالات مشاهده شود، تنها چند تا از آنها برای شناسایی بیماری کفایت می کند.

اختلالات شخصیت خوشه A

اختلالات شخصیتی خوشه  A با افکار یا رفتارهای عجیب و غیر عادی مشخص می شوند. این دسته از اختلالات شامل اختلال شخصیت پارانوییدی، اختلال شخصیت اسکیزویید و اختلال شخصیت اسکیزوتایپ هستند.

اختلال شخصیت پارانوییدی

بی اعتمادی فراگیر و سوء ظن به دیگران و انگیزه های آنها

تصور غیر منطقی که دیگران سعی دارند به شما آسیب برسانند یا فریبتان دهند

سوء ظن بی دلیل به وفاداری یا قابل اعتماد بودن دیگران

تردید در اعتماد به دیگران به علت ترس غیر منطقی از این که دیگران از اطلاعاتی که به آنها می دهید بر علیه خودتان استفاده می کنند

احتساب اظهار نظرهای بی منظور یا شرایط غیر تهدیدآمیز به عنوان توهین یا حمله

واکنش عصبانی یا خصمانه به چیز هایی که به عنوان توهین و تحقیر در نظر گرفته می شوند

گرایش به کینه جویی

سوء ظن های مکرر و بی دلیل به وفاداری همسر

اختلال شخصیت اسکیزویید

علاقه نداشتن به برقراری روابط اجتماعی یا شخصی، ترجیح دادن تنهایی

ابراز طیف محدودی از احساسات

ناتوانی در لذت بردن از بسیاری از فعالیت ها

ناتوانی در اتخاذ نشانه های نرمال اجتماعی

داشتن ظاهری سرد و بی تفاوت در برخورد با دیگران

علاقه کم یا علاقه نداشتن به برقراری رابطه جنسی

اختلال شخصیت اسکیزوتایپ

پوشش، افکار، باورها، سخنان یا رفتارهای عجیب و غریب

تجارب ادراکی عجیب و غریب، مانند شنیدن صدایی که نام شما را نجوا می کند

سردی احساسات یا پاسخ های احساسی نامناسب

اضطراب اجتماعی و نداشتن روابط نزدیک یا ناراحتی از برقراری روابط صمیمانه

پاسخ های بی تفاوت، نامناسب یا مشکوک به دیگران

«تفکر جادویی» یا «سحر پنداری» - اعتقاد به این که می توانید افراد و حوادث را با افکار خود تحت تاثیر قرار دهید

اعتقاد به این که بعضی حوادث یا رخدادها پیام های پنهانی برای شخص شما دارند

اختلالات شخصیتی خوشه B

اختلالات شخصیت خوشه B با افکار یا رفتار نمایشی، بیش از حد احساسی یا غیر قابل پیش بینی مشخص می شوند. این خوشه شامل اختلال شخصیت ضد اجتماعی، اختلال شخصیت مرزی، اختلال شخصیت نمایشی –هیستریونیک- و اختلال شخصیت خودشیفته –نارسیسیستیک- می شود.

اختلال شخصیت ضد اجتماعی

بی توجهی به نیازها یا احساسات دیگران

مداومت در دروغ گویی، سرقت، استفاده از نام های مستعار و فریب دیگران

مشکلات مکرر در برخورد با قانون

نقض مداوم حقوق دیگران

رفتار تهاجمی، اغلب خشونت آمیز

بی توجهی به ایمنی خود و دیگران

رفتار تکانشی

بی مسئولیتی مداوم

پشیمان نشدن از رفتارها

اختلال شخصیت مرزی

رفتارهای پرخاشگر و مخاطره آمیز، مانند برقراری رابطه جنسی ناایمن، قماربازی و غذا خوردن زیاد

تصویر ذهنی ناپایدار یا شکننده از خود

برقراری روابط ناپایدار و شدید

بالا و پایین شدن وضعیت خلقی، که اغلب به عنوان واکنشی به استرس بین فردی بروز می کند

تمایل به خودکشی یا صدمه شخصی

ترس شدید از تنهایی یا رها شدن

احساس دایمی تهی بودن

بروز مکرر و شدید خشم

پارانویا –سوءظن- ناشی از استرس که متناوبا به سراغ فرد می آید و پس از مدتی محو می شود

اختلال شخصیت هیستریونی

تمایل همیشگی به جلب توجه

عاطفی بودن بیش از حد، رفتارهای نمایشی یا تحریک آمیز جنسی برای جلب توجه دیگران

صحبت کردن با رفتارهای نمایشی و اظهار نظرهای قوی و در عین حال با مستندات و جزییات حقیقی کم

تاثیر پذیری راحت از دیگران

عمق احساس کم که به سرعت در حال تغییر است

نگرانی بیش از حد نسبت به ظاهر و فیزیک خود

تصور اینکه روابطتان با دیگران صمیمانه تر از آن چیزی است که در واقع هست

اختلال شخصیت خودشیفتگی

اعتقاد به این که شما ویژه تر و مهمتر از دیگرانید

توهم در مورد قدرت، موفقیت و جذابیت خود

ناتوانی در شناخت نیازها و احساسات دیگران

اغراق در موفقیت ها یا استعدادها

انتظار دایمی ستایش و تحسین

غرور و تکبر

توقع لطف و خدمت رسانی از دیگران

حسادت به دیگران و یا تصور این که دیگران به شما حسادت می کنند

اختلالات شخصیتی خوشه C

اختلالات شخصیتی خوشه C با افکار و رفتار آمیخته با ترس و دلهره مشخص می شود. این خوشه شامل اختلال شخصیت اجتنابی، اختلال شخصیت وابسته و اختلال شخصیت وسواسی-اجباری است.

اختلال شخصیت اجتنابی

بسیار حساس به انتقاد یا پذیرفته نشدن

احساس نامناسب بودن، سطح پایین بودن یا جذاب نبودن

اجتناب از فعالیت های شغلی که نیاز به برقراری روابط فردی دارد

کم رویی، انزوا و فرار از حضور در اجتماع، اجتناب از برقراری فعالیت های جدید و یا دیدار با غریبه ها

خجالت شدید در موقعیت های اجتماعی و روابط شخصی

ترس از عدم تایید، شرمندگی یا مسخره شدن

اختلال شخصیت وابسته

وابستگی بیش از حد به دیگران و احساس نیاز به مراقبت شدن به وسیله دیگران

رفتار فروتنانه و تسلیم آمیز یا چسبیدن زیاد به دیگران

ترس از اینکه روزی تنها بمانید و نیاز به مراقبت یا دفاع از خود داشته باشید

نداشتن اعتماد به نفس، نیاز بیش از حد به نظرخواهی از دیگران و اطمینان دیگران برای تصمیم گیری های حتی کوچک

دشواری شروع یا انجام پروژه ها به دلیل کمبود اعتماد به نفس

دشواری مخالفت با دیگران، ترس از عدم تایید

تحمل رفتار های نادرست یا سوء استفاده گرانه حتی زمانی که گزینه های دیگری در دسترس است

وقتی یک رابطه صمیمانه به پایان می رسد، فورا یک رابطه جدید آغاز می کنید

اختلال شخصیت وسواسی-اجباری

مشغولیت با جزییات، نظم و قانون ها

کمال گرایی افراطی و زمانی که به ایده آل دسترسی پیدا نکنید دچار اختلال در عملکرد و پریشانی می شوید. مانند ناتوانی در پایان دادن یک پروژه، به این دلیل که از استانداردهای سختگیرانه شما عدول کرده است

تمایل به کنترل افراد، وظایف و موقعیت ها، و ناتوانی در اعطای وظایف به دیگران

نادیده گرفتن دوستان و فعالیت های لذت بخش به دلیل تعهد بیش از حد به کار یا پروژه

ناتوانی در دور ریختن اشیای شکسته یا بی ارزش

جدیت و کله شقی

انعطاف ناپذیری در موارد اخلاقی یا ارزش ها

نظارت سنگین و شدید روی بودجه و صرف پول

اختلال شخصیت وسواسی-اجباری همان اختلال وسواسی-اجباری نیست. نوع اول یک اختلال شخصیتی است، در حالی که نوع دوم نوعی اختلال اضطرابی است.

چه وقت به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر علایم یا نشانه های یکی از اختلالات شخصیت را دارید، به پزشک یا متخصص بهداشت روان مراجعه کنید. اختلالات شخصیتی درمان نشده موجب بروز مشکلات قابل توجهی در زندگی می شوند و بدون درمان بدتر خواهند شد.

شخصیت ترکیبی از افکار، احساسات و رفتارهایی است که هر شخص را منحصر به فرد می کند. شخصیت مجموعه ای از نقطه نظرات، ادراکات و ارتباطات شخص با دنیای بیرون به اضافه تصور شخص از خودش است. شخصیت در دوران کودکی ایجاد می شود و از طریق تعامل با دیگران شکل می گیرد، عوامل موثر بر شکل گیری شخصیت به شرح زیرند:

1- ژن ها: برخی از ویژگی های شخصیتی توسط والدین و از طریق ژن های ارثی به فرد منتقل می شود. به این صفات خلق و خو گفته می شود.

2- محیط زندگی: محیط زندگی شامل محیطی که در آن رشد کرده اید، حوادثی که اتفاق افتاده است و رابطه هایتان با اعضای خانواده و دیگران است.

اختلالات شخصیتی در نتیجه عوامل ژنتیکی و محیطی ایجاد می شوند. ژن ها هم باعث آسیب پذیرتر شدن فرد در بروز اختلال شخصیت می شوند. وضعیت زندگی یکی از کلیدی ترین محرک های ابتلا به اختلال شخصیتی است.

عوامل خطرساز

اگرچه علت دقیق ابتلا به اختلالات شخصیت شناخته شده نیست، اما برخی عوامل به نظر می رسد خطر ابتلا به اختلالات شخصیت را افزایش می دهند، از جمله:

سابقه خانوادگی اختلالات شخصیت یا سایر بیماری های روانی

زندگی خانوادگی ناخوشایند، بی ثبات و یا زندگی پرهرج و مرج در کودکی

اگر پزشک به اختلال شخصیت مشکوک شود، به روش های زیر بیماری را تشخیص می دهد:

معاینه بدنی. پزشک یک معاینه جسمی انجام می دهد و در مورد سلامتی تان سوال های جدی می پرسد. در برخی موارد بیماری به یک مشکل جسمی مرتبط است. بررسی های جسمی شامل آزمایش و غربالگری اعتیاد به مواد مخدر یا الکل هم می شود.

ارزیابی روانپزشکی: این ارزیابی به صورت صحبت در مورد افکار، احساسات و رفتار  انجام می شود و ممکن است پزشک یک پرسشنامه برای تشخیص دقیق بیماری به شما بدهد. حتی ممکن است با اجازه شما، از اعضای خانواده یا سایر افراد هم اطلاعاتی جمع آوری کند.

معیارهای تشخیصی دی‌اس‌ام-۵: پزشک نشانه های فرد را با معیارهای راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی -DSM-5، که توسط انجمن روانپزشکی آمریکا منتشر شده است، مقایسه می کند.

معیارهای تشخیصی

هر اختلال شخصیت مجموعه ای از معیارهای تشخیصی خود را دارد. با این حال، طبق دی‌اس‌ام-۵، معمولا یک اختلال شخصیت به صورت انحراف معیار بلند مدتی نسبت به انتظارات فرهنگی بروز می کند و منجر به برهم خوردگی یا اختلال شدید حداقل دو مورد از مسایل زیر می شود:

نحوه درک و تفسیر از خود، افراد دیگر و حوادث اطراف

مناسب بودن پاسخ های احساسی فرد

میزان صحت عملکرد در کنار دیگران و در برقراری رابطه با دیگران

این که آیا می توانید تنش های ناگهانی را کنترل کنید؟

گاهی اوقات تشخیص نوع اختلال شخصیت دشوار است، زیرا برخی از اختلالات شخصیت علایم مشابهی دارند و ممکن است فرد درگیر بیش از یک نوع اختلال باشد. اختلالات دیگر مانند افسردگی، اضطراب یا سوء مصرف مواد تشخیص را پیچیده تر می کنند، اما تلاش و صرف زمان برای تشخیص دقیق ارزش و جایگاه ویژه ای دارد، زیرا پس از آن درمان صحیح و مناسب را دریافت می کنید.

درمان مناسب بستگی به نوع اختلال شخصیت، شدت آن و وضعیت زندگی دارد. اغلب، به یک رویکرد تیمی برای اطمینان از تمام نیازهای روانپزشکی، پزشکی و اجتماعی نیاز است. از آنجایی که اختلالات شخصیت درازمدت هستند، درمان هم ممکن است ماه ها یا سال ها طول بکشد.

یک تیم درمانی کامل شامل پزشک خانوادگی تان و افراد زیر می شود:

● روانپزشک

● روانشناس یا درمانگر

● پرستار روانپزشکی

● داروساز

● مددکار اجتماعی

اگر علایم خفیفی دارید که به خوبی کنترل می شوند، تیم درمانی کوچک می شود و از پزشک خانواده در کنار یک روانپزشک یا درمانگر، بهره گرفته می شود. تا جایی که می توانید به یک متخصص بهداشت روان مجرب مراجعه کنید.

روان درمانی، یا مشاوره روانی، راه اصلی درمان اختلالات شخصیتی است.

روان درمانی

در طول روان درمانی، بیماری خود را بیشتر می شناسید و در مورد خلق و خو، احساسات، افکار و رفتار خود صحبت می کنید. همچنین یاد می گیرید که چگونه با استرس مقابله کنید و این اختلال را مدیریت کنید.

روان درمانی در جلسات فردی، گروهی یا جلساتی که دربرگیرنده خانواده یا حتی دوستان است ارایه می شود. انواع مختلفی از روان درمانی وجود دارد - متخصص بهداشت روان تعیین می کند کدام یک برای شما بهترین گزینه است.

شما همچنین مهارت های اجتماعی را می آموزید. در طول این آموزش، بینش و دانشی به دست می آورید که از طریق آن راه های سالم مدیریت علایم و کاهش رفتارهای مخل عملکرد و روابط را یاد می گیرید.

خانواده درمانی، به خانواده ها روش حمایت از عضو مبتلا به اختلال شخصیت را آموزش می دهد.

داروها

هیچ دارویی به طور خاص توسط اداره غذا و دارو -FDA- برای درمان اختلالات شخصیتی تعیین نشده است. با این حال، چندین نوع از داروهای روانپزشکی به کاهش علایم اختلال شخصیتی کمک می کنند.

● داروهای ضد افسردگی

● تثبیت کننده های خلق و خو

● داروهای ضد جنون

● داروهای ضد اضطراب

برنامه های درمانی و بستری در بیمارستان

در بعضی موارد، اختلال شخصیت چنان شدید است که لازم است فرد برای مراقبت و روان درمانی در بیمارستان بستری شود. تنها زمانی این روش توصیه می شود که خودتان نمی توانید از خودتان به درستی مراقبت کنید یا زمانی که در معرض خطر آسیب رساندن به خود یا شخص دیگری باشید.

پس از اینکه در بیمارستان بستری شدید و شرایطتان پایدار شد، پزشک یک برنامه روزانه در بیمارستان، در منزل یا به صورت درمان سرپایی پیشنهاد می کند.

سبک زندگی و درمان خانگی

همراه با برنامه درمان حرفه ای خود، سبک زندگی و استراتژی های خود مراقبتی را در نظر بگیرید:

● عضو فعال برنامه درمانی خود باشید: با این کار می توانید راحت تر اختلال را کنترل کنید. جلسات درمانی را از دست ندهید، حتی اگر تغییری احساس نکردید. به اهداف درمانی خود و روز های پس از آن بیندیشید.

● داروهای خود را طبق دستور مصرف کنید: حتی اگر احساس کردید بهتر شدید دارو ها را متوقف نکنید. گاهی ممکن است اگر دارو متوقف شود، علایم دوباره بروز کند. حتی ممکن است دچار عوارض قطع یکباره دارو شوید.

● در مورد بیماری خود اطلاعات کسب کنید: دانستن در مورد وضعیتتان به شما قدرت و انگیزه می دهد تا در برنامه درمانی خود بهتر شرکت کنید.

● فعال باشید: فعالیت فیزیکی به درمان بسیاری از علایم مانند افسردگی، استرس و اضطراب کمک می کند. فعالیت همچنین اثرات برخی از داروهای روانپزشکی را که باعث افزایش وزن می شود، از بین می برد. پیاده روی، دویدن، شنا کردن، باغبانی یا فعالیت بدنی دیگری که از آن لذت می برید را به عنوان فعالیت های روزانه تان در نظر بگیرید.

● از مواد مخدر و الکل اجتناب کنید: الکل و مواد مخدر علایم اختلال شخصیت را بدتر می کنند و یا با داروها تداخل ایجاد می کنند.

● به طور منظم مراقبت های پزشکی را دریافت کنید: از جلسات بازبینی غفلت نکنید و ملاقات با پزشک خود را از دست ندهید، به خصوص اگر احساس خوبی ندارید. ممکن است یک مشکل جدید داشته باشید که باید مورد توجه و مراقبت قرار گیرد یا ممکن است دچار عوارض جانبی دارو شده باشید.