مسمومیت با الکل، علایم و مسیر درمان

مسمومیت با الکل متانول از جمله اورژانس هایی است که می تواند طی چند ساعت مصرف کننده را با عوارض متعدد از جمله ناتوانی های جسمی، کوری و مرگ مواجه کند. البته مصرف الکل اتانول هم می تواند در مقادیر بالا با علایم مسمومیت همراه باشد. اگرچه تعداد مصرف کنندگان الکل در ایران نسبت به کشورهای غربی بسیار کمتر است، شیوع مسمومیت با الکل هر از چند گاهی در شهرستان های مختلف دیده می شود. بنابراین آشنایی افراد با اصول تشخیص، علایم و عوارض مسمومی تهای الکلی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

مسمومیت با الکل متانول، از جمله اورژانس هایی است که می تواند طی چند ساعت مصرف کننده را با عوارض متعدد از جمله ناتوانی های جسمی، کوری و مرگ مواجه کند. البته مصرف الکل اتانول هم می تواند در مقادیر بالا با علایم مسمومیت همراه باشد. عوارض مسمومیت با این ماده که در کشورهای غربی تحت عنوان الکل شرب شناخته می شود، بیشتر در دوزهای غیرمتعارف ظاهر می شود.
به گزارش «بهپو»، اگرچه تعداد مصرف کنندگان الکل در ایران نسبت به کشورهای غربی بسیار کمتر است، شیوع «مسمومیت با الکل» هر از چند گاهی در شهرستان های مختلف دیده می شود. بنابراین آشنایی افراد با اصول تشخیص، علایم و عوارض مسمومی تهای الکلی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

تاریخچه مصرف الکل و آمار آن در ایران

الکل ها فراورده هایی هستند که تحت عنوان هیدروکربن شناخته می شوند. «الکل شرب» برخلاف بسیاری از مواد محرک و توهم زا، از دیرباز در زندگی بشر وجود داشته و برای سرخوشی و همچنین ایجاد رخوت قبل از انجام اعمال جراحی استفاده می شد. اگرچه از زمان انقلاب اسلامی، استفاده از الکل شرب در ایران ممنوع شد، با گذشت زمان مثل هر ماده غیرقانونی دیگر، مصرف آن در گروهی از افراد ادامه پیدا کرد و به تدریج زیادتر شد. افراد وابسته به الکل اگر این ماده را از رژیم غذایی روزانه خود حذف کنند، دچار علایم «نشانگان محرومیت» از جمله بی قراری، تشنج، اختلال حافظه، اختلال سطح هوشیاری و بعضا مرگ خواهند شد. این افراد باید حتما الکل را تحت نظر متخصص ترک کنند.
تعداد مصرف کنندگان الکل در ایران نسبت به کشورهای غربی پایین تر است اما میزان الکل مصرفی در هر بار استفاده توسط این افراد بالاتر از مصرف کنندگان در مقایسه با بیشتر کشورهای غربی است. به همین دلیل است که در ایران رفتارهای پرخطر مثل رانندگی های مخاطره آمیز ناشی از مصرف الکل بیشتر دیده می شود.

مسمومیت با الکل چگونه اتفاق می افتد؟

تمامی الکل ها به جز الکل شرب –اتانول- مسمومیت زا هستند؛ حتی در میزان بسیار کم. غالبا فرد با الکل هایی مسموم می شود که در اثر تولید غیراستاندارد به وجود می آیند، از جمله الکل چوب یا همان متانول که از مواد سلولزی موجود در مواد اولیه مشروبات الکلی مثل چوب متصل به انگور و کشمش یا هسته آنها به وجود می آید. تقریبا می توان گفت بیشتر الکل های صنعتی که در داروخانه ها به فروش می رسند از نوع متانول هستند. این الکل در حلالها، ضدیخ اتومبیل، شیشه شوها، مایعات فتوکپی، کاغذ دیواری و حتی سوخت جامد به کار می رود و رنگ بر است. متاسفانه الکل متیلیک را نمی توان از روی طعم و مزه نسبت به الکل شرب تشخیص داد.
مصرف این الکل حتی در میزان بسیار کم برای مثال 10یا 15 سی سی هم می تواند مسمومیت ایجاد کند. مسمومیت با این الکل با علایم دل درد، تهوع، استفراغ، کمردرد، بی قراری، رخوت، اختلال در دید و در نهایت اختلال در سطح هوشیاری، تشنج و مرگ همراه است.
این ماده همچنین می تواند باعث ایجاد واریس معده و مری، خونریزی های گوارشی و مشکلات روانی از جمله وابستگی شود. افراد وابسته به الکل معمولا رفتارهای تهاجمی و پرخاشگرانه دارند و می توانند برای خود و دیگران دردسرساز شوند.
متاسفانه خیلی از مصرف کنندگان این الکل ها دیر به مراکز درمانی مراجعه می کنند و دچار کوری و حتی مرگ می شوند. باتوجه به اینکه مصرف کنندگان الکل را اغلب جوانان تشکیل می دهند، این عوارض می توانند برای یک عمر، فرد و جامعه را درگیر مشکلات خود کنند.

علایم مسمومیت با الکل شرب کدام است؟

مسمومیت با الکل شرب در صورتی اتفاق می افتد که فرد تا سر حد مرگ الکل نوشیده باشد. البته این حالت کمتر دیده می شود زیرا بدن با گذشت زمان، الکل شرب را متابولیزه می کند. علایم مسمومیت با الکل شرب معمولا با اختلال در سطح هوشیاری شروع می شود و بعد تهوع، استفراغ، تلوتلو خوردن، بی قراری، گرم شدن پوست، تاری دید، اختلال در رفتار و ... تظاهر می کنند اما وقتی فرد از مصرف الکل دست بر می دارد، این علایم به تدریج از بین می روند. مصرف های طولانی مدت و مسمومیت با الکل شرب در بلندمدت ممکن است عوارض گوارشی، کبدی و قلبی -بزرگ شدن قلب- ایجاد کند. یکی از شایع ترین عوارضش در کبد، ایجاد کبد چرب و بعد تورم کبد و بالاخره سیروز کبد است که همان نارسایی کبد محسوب می شود و درنهایت باعث مرگ می شود.
مصرف همزمان الکل، مواد مخدر و داروهای خواب آور هم باعث تشدید اثر هر یک از این علایم می شود و جان فرد را در معرض خطر قرار می دهد. متاسفانه امروزه بسیاری از افراد همزمان با الکل از داروهایی مثل ترامادول و داروهای آرا مبخش مثل دیازپام، کلونازپام، اگزازپام، لورازپام و ... استفاده می کنند؛ غافل از اینکه از خطرات آن آگاه نیستند.

علایم ناشی از مسمومیت الکل چه زمانی بروز پیدا می کنند؟

این موضوع به میزان الکل چوب موجود در مشروب بستگی دارد اما انتظار می رود علایم ناشی از این مسمومیت طی 6 تا 24 ساعت بعد خود را نشان دهند. درواقع علایم ناشی از الکل متیلیک با چند ساعت تاخیر بروز پیدا می کنند، برخلاف علایم ناشی از الکل شرب که بعد از 6 ساعت برطرف می شوند.
مسمومیت با الکل شرب به صورت مزمن و تدریجی امکان پذیر نیست، اما برای الکل های سمی امکان پذیر است. درواقع اگر فرد هر روز مقداری از این الکل را مصرف کند، به تدریج دچار کاهش بینایی، کوری و... می شود، اگرچه که اوایل ممکن است علامتی از خود بروز ندهد.

هنگام مواجهه با فرد مسموم چه کنیم؟

در صورت بروز مسمومیت به دنبال مصرف الکل باید هرچه سریع تر به مراکز درمانی مراجعه کرد یا با اورژانس تماس گرفت. متاسفانه خیلی از افراد به دلیل ترس از بازداشت یا بازخواست شدن توسط پلیس خیلی دیر به مراکز درمانی مراجعه می کنند و جان خود را در معرض خطر قرار می دهند، در حالی که باید بدانند هدف کادر پزشکی فقط کمک به بیمار و نجات جان او است. این افراد در مراکز درمانی به چشم بیمار دیده می شوند، نه یک مجرم.
فرد باید خیلی الکل شرب مصرف کرده باشد تا به سمت مرگ برود زیرا هرچه زمان می گذرد خود بدن الکل را متابولیزه می کند. بنابراین بهتر می توان گفت چقدر طول می کشد تا دوباره هوشیار شود. برای مثال اگر آنقدر خورده باشد که روی زمین بیفتد، حدود 10 تا 12 ساعت طول می کشد تا دوباره هوشیاری اش را به دست بیاورد؛ اما مواردی که افراد تا سر حد مرگ می نوشند، کمتر در کشور ما اتفاق می افتد. در این مورد هم هنگام روبرو شدن با این افراد باید مثل تمام بیمارانی که به احیا نیاز دارند راه تنفس را برای آنها باز کنیم و اکسیژن بدهیم و مایعات برسانیم. بعد از رسیدن به بیمارستان هم معمولا پادزهرهایی به تناسب وضعیت مسمومیت برای بیمار استفاده می شود. حتی ممکن است فرد به دیالیز یا پالایش خون هم نیاز پیدا کند. این بیماران را باید به بیمارستان هایی منتقل کنید که دارای بخش مسمومان هستند.

آیا تحریک به استفراغ بعد از شروع علایم مسمومیت می تواند از شدت آن بکاهد؟

تخلیه دستگاه گوارش و تحریک فرد به استفراغ یکی از راههای جلوگیری از پیشرفت مسمومیت است؛ اما الکل آنقدر سریع جذب می شود که معمولا دیگر برای این کار دیر شده و جذب کاملا انجام گرفته و عوارض ظاهر شده اند. در مورد این افراد شستشو و تخلیه معده کاری از پیش نمی برد، مگر اینکه اوایل مسمومیت باشد و هنوز غذا و محتویات در معده وجود داشته باشد اما این بیماران معمولا زمانی مراجعه می کنند که عوارض ظاهر شده اند.
مصرف آب زیاد و مایعاتی مثل دوغ از شدت مسمومیت الکل نمی کاهد و الکل مصرف شده در هر صورت جذب بدن می شود.
البته کم آبی بدن می تواند در بروز علایم و شدت مسمومیت تاثیرگذار باشد. در این وضعیت، مصرف مایعات می تواند دفع الکل از بدن را تسریع کند اما اگر فرد از قبل دچار کم آبی نباشد، این راهکار به او کمک چندانی نخواهد کرد.

تا زمان رسیدن آمبولانس و مراجعه به بیمارستان چه نکاتی را باید رعایت کرد؟

فردی که دچار مسمومیت با الکل می شود معمولا مقدار زیادی استفراغ می کند. یکی از نکات مهم، جلوگیری از ورود استفراغ به راه های هوایی است. برای این منظور باید محتویات استفراغ را تا حد امکان از دهان فرد خارج کرد. همچنین بدن او را طوری قرار داد که سمت راست قفسه سینه بالاتر از سمت چپ آن قرار بگیرد زیرا ریه راست مسیر مستقیم تری دارد و استفراغ خیلی راحت تر وارد آن می شود. دندانهای مصنوعی و متحرک هم باید از دهان خارج شوند. دادن مایعات در این زمان به فرد مسموم ممکن است به ضرر بیمار تمام شود زیرا افراد در این حالت معمولا دچار اختلال هوشیاری هستند و ممکن است با مصرف مایعات در معرض خطر خفگی قرار بگیرند.

کدام مراکز به درمان مسمومیت ناشی از الکل می پردازند؟

به گزارش «بهپو» و به نقل از «هفته نامه سلامت»، علایم ناشی از مصرف الکل شرب مثل مستی، بی قراری، تهوع و استفراغ معمولا با گذشت زمان و با دفع الکل از طریق تنفس رفع می شوند اما اگر فرد از الکل سمی استفاده کرده باشد، ابتدا ممکن است دچار علایم گوارشی مثل تهوع و استفراغ شود و بعد از بهبود موقت و ظاهری، مجددا علایم گوارشی و همچنین اختلال بینایی را تجربه کند. به محض مشاهده این علایم باید تمام مصرف کنندگان الکل مورد نظر به اورژانس بیمارستان مراجعه کنند. تهران و بعضی از شهرهای بزرگ مثل اصفهان، مشهد و تبریز مجهز به اورژانس مسمومان هستند. افراد مستقر در این اورژانس ها با علایم این نوع مسمومیت آشنایی بیشتری دارند و بهتر می توانند به بیمار کمک کنند. بیمارستان لقمان در تهران و در درجه بعد با اهمیت کمتر، بیمارستان بهارلو دارای اورژانس مسمومان هستند. در صورت عدم دسترسی به اورژانس مسمومان، اورژانس های عمومی هم می توانند کمک کننده باشند./