عوارض بدنبال شکستگی استخوان

بدنبال شکستگی ها و یا در رفتگی ها در استخوان ممکن است مجموعه ای از عوارض در بیمار ایجاد شود که بر اساس شدت ، مدت زمان بعد از آسیب، محل آسیب و یکسری از بیماری های زمینه ای این عوارض متفاوت می باشد.
بطور کلی عوارض ناشی از شکستگی ها به ۲ دسته کلی تقسیم می شود:
۱) عوارض عمومی مانند ایجاد شوک، ایجاد لخته در عروق، آمبولی چربی و …
۲) عوارض موضعی که در مراحل اولیه شامل عوارض پوستی، عفونی، عصبی، عضلانی، استخوانی و مفصلی است.

یکی از عوارض نسبتا شایع و تاخیری در شکستگی ها خصوصا در مواقعی که در نزدیکی مفصل باشد، محدودیت در حرکات مفصلی می باشد که در برخی از مفاصل مانند آرنج و شانه، انگشتان و بند انگشتان و زانو بیشتر دیده می شود. محدودیت حرکت مفاصل ممکن است به خاطر یکی از دلایل زیر باشد
الف) علل داخل مفصلی مانند خونریزی درون مفصلی به دنبال شکستگی یا ضربه خوردن به مفصل
ب) علل خارج مفصلی گاهی خونریزی های درون بافت نرم اطراف مفصل باعث تورم مفصل و رسوب مواد فیبری می شود.
ج) علل داخل و خارج مفصلی که در اکثر مواقع علت محدودیت حرکات مفصلی مخلوطی از هر دو عامل می باشد که معمولا یک علت بر علت دیگری تاثیر بیشتری دارد.
در این بحث علل متفاوت محدودیت حرکتی بدنبال شکستگی و ضربه مورد بحث قرار می گیرد.

بیشتر بخوانید: همه چیز درباره شکستگی استخوان

چسبندگی عضلات اطراف شکستگی

در هنگام شسته شدن استخوان، عضلات اطراف آن هم صدمه می بینند. این صدمه ممکن است بصورت کوبیدگی و یا خونریزی درون بافت استخوان باشد و یا حتی ممکن است به علت آسیب لبه تیز استخوان شکسته شده، عضله مجاور آن پاره شود. بهبودی این عضله آسیب دیده معمولا همراه با تشکیل شدن بافت ویژه ای در محل پارگی است که به آن بافت اسکار Scar tissue میگویند.
از خصوصیات این بافت آن است که به استخوان مجاورش میچسبد. نتیجه آنست که عضلات اندام هم به استخوان زیرین بخصوص در محل شستگی میچسبد. این چسبندگی، مانع حرکت آزادانه عضله بر روی استخوان میشود. با حرکت نکردن عضله، مفصل هم نمیتواند به راحتی حرکت کند.

ایجاد بافت اسکار در عضلات اطراف استخوان

همانطور که گفتیم بدنبال شکسته شدن استخوان و صدمه عضلات اطراف آن، بافت اسکار در درون توده عضلانی ایجاد میشود. این بافت خاصیت انعطاف پذیری و کش آمدن عضله را ندارد. برای خم شدن مفصل، عضلات اندام باید کش بیایند و کش نیامدن آنها موجب میشود مفصل نتواند به درستی خم شود.

تنبلی و خشکی عضله

با هر بار خم شدن مفصل، عضلات اطراف استخوان کش می ایند و در طول روز با خم و راست شدن مفصل، طول این عضلات هم مرتبا کم و زیاد می شود. وقتی بیمار بعد از شستگی، به علت درد مدتی مفصل خود را خم و راست نمی کند، برای مدتی طول عضله ثابت مانده و کش نمی اید. نتیجه اینست که بعد از چند روز عضله سفت و خشک شده و توانایی کش آمدن خود را تا حد زیادی از دست می دهد و همین عامل موجب محدودیت در خم شدن مفصل میشود.

خشکی تاندون ها و رباط های اطراف مفصل

با هر بار خم و راست شدن مفصل، بافت های نرم آن مثل پسول مفصلی و لیگامان ها و تاندون های آن کش میایند و این کار بطور مکرر در طول روز اتفاق میفتد. وقتی بیمار بعد از شکستگی به علت درد، مدتی مفصل خود را خم و راست نمیکند، برای مدتی طول این بافت ها ثابت مانده و کش نمیایند. نتیجه اینست که بعد از چند روز توانایی کش آمدن خود را تا حد زیادی از دست داده و همین امر موجب محدود شدن حرکات مفصل میشود.

خونریزی و چسبندگی داخل مفصل

گاهی بدنبال شکستگی های استخوان بخصوص اگر در نزدیکی مفصل ایجاد شود. داخل و یا اطراف مفصل خونریزی میکند و یا حداقل بدنبال ضربه ملتهب میشود. این التهاب یا خونریزی بعد از مدتی موجب تشکیل بافت اسکار در داخل یا اطراف مفصل میشود و چون این بافت اسکار قابلیت کش آمدن خوبی ندارد موجب محدود شدن حرکت مفصل میشود. گاهی این بافت اسکار مانند یک چسب موجب چسبیدن قسمتهایی از مفصل میشود و همین امر مانع حرکت آزادانه و روان قسمت های مختلف مفصل میشود که نتیجه آن محدود شدن حرکات آن است.

نکروز آوازکولر و سیاه شدن استخوان

شکستگی ممکن است موجب نکروز آوازکولر قسمتی از استخوان که در درون مفصل قرار دارد بشود. بدنبال نکروز، شکل استخوان تغییر یافته و لایه غضروفی روی آن هم آسیب می بیند. این تغییرات در دراز مدت موجب آرتروز و ساییدگی مفصل میشود و ساییدگی مفصل هم موجی محدودیت حرکتی در آن می گردد.

بد جوش خوردن شکستگی استخوان

اگر شکستگی داخل مفصلی باشد و بد جوش بخورد سطح مفصلی ناصاف میشود. تغییر شکل سطح مفصلی میتواند در دراز مدت موجب سائیدگی مفصل و در نتیجه محدودیت حرکتی آن شود.
مهمترین راه برای پیشگیری از این محدودیت حرکتی، انجام نرمش هایی است که موجب انقباض عضلات اطراف استخوان و موجب حرکت در مفاصل اطراف شکستگی شود. این حرکات بعد از درمان شکستگی هر چه زودتر شروع شوند نتیجه بهتری خواهند داشت.

میوزیت استخوانی شونده

یکی از عوارض غیر شایع به دنبال شکستگی ها و در رفتگی ها که ممکن است باعث محدودیت حرکات مفصل شود میوزیت استخوانی شونده می باشد.این عارضه در برخی از مفاصل مخصوصا آرنج شایع تر است. ضربه باعث خونریزی در بافت های نرم مخصوصا بافت های زیر لایه سطحی استخوان می شود. سلول های استخوان ساز جهت ترمیم این لایه فعال شده و باعث استخوانی شد این ناحیه می شود. این عارضه در بچه ها به علت شل بودن اتصالات و مفاصل شایعتر می باشد. به دنبال استخوانی شدن عضلات اطراف مفصل محدودیت حرکتی به وجود می آید.

آتروفی سودوک

این عارضه شایع نیست و معمولا به دنبال ضربه یا شکستگی در عضو یا به دنبال بی حرکت کردن عضو به وسیله آتل یا گچ ایجاد می شود.این عارضه بعد از برداشتن گچ یا آتل خود را نشان می دهد و علت به وجود آمدن آن مشخص نمی باشد ولیکن اختلال در عملکرد تحریکات سیستم سمپاتیک و پاراسمپاتیک را در بروز آن موثر می دانند. این بیماری در تقسیم بندی های جدید تحت عنوان سندرم درد منطقه ای کمپلکس خوانده می شود. در درمان این بیماری بکار انداختن عضو و حرکت داد آن علیرغم وجود درد مهمترین عامل در معالجه می باشد که بایستی در کنار درمان دارویی و اقدامات بازتوانی با حوصله انجام شود.

درمان

اولین قدم در درمان این بیماران شروع هرچه سریعتر نرمش های یاد شده است. گرچه انجام آنها مشکل تر شده است ولی ممکن است هنوز بتوانند تا حد زیادی به بیمار کمک کنند.

خم کردن مفصل با بیهوشی (مانیپولاسیون)

اگر بعد از چند ماه تمرین مداوم و مکرر و انجام نرمش ها مفصل به اندازه کافی خم نشد قدم بعدی درمان خم کردن مفصل توسط متخصص ارتوپدی زیر بیهوشی عمومی است. به این درمان مانیپولاسیون Manipulation میگویند. معمولا بعد از گذشت ۶-۳ ماه از عمل جراحی شکستگی استخوان، انجام نرمش ها، دیگر کمک زیادی به بیمار نمیکنند. خم کردن مفصل توسط متخصص ارتوپدی با فشار زیادی انجام میشود و بسیار دردناک است و به همین خاطر با بیهوشی عمومی انجام میشود.
البته این کار ممکن است با عوارضی همراه باشد. احتمال شکستگی مجدد استخوان در محل اولیه یا درمان های دیگر وجود دارد. مثلا در مانیپولاسیون زانو احتمال شکسته شدن استخوان کشکک و در مانیپولاسیون شانه احتمال شستگی بازو بخصوص در افراد مسن وجود دارد. شل شدن ایمپلنت های بار رفته (مانند پلاک) از عوارض دیگر این اقدام است. احتمال موفقیت این روش زیاد نیست بخصوص اگر بیش از شش ماه از جراحی بیمار گذشته باشد.

عمل جراحی

آخرین قدم در درمان این بیماران عمل جراحی است. در این روش، پزشک جراح ارتوپد مفصل را باز کرده و بافت اسکار و چسبندگی های آن را آزاد میکند. گاهی اوقات این عمل را با استفاده از آرتروسوپ انجام میدهند. ممکن است نیاز باشد چسبندگی عضلات اطراف استخوان هم آزاد شود. نکته مهم اینست که بعداز این عمل جراحی بیمار باید همان نرمش هایی را که در جراحی اول نکرده بود انجام دهد. اگر بیمار این بار هم نرمش ها را به درستی انجام ندهد خشکی دوباره ایجاد میشود و این بار ممکن است حتی مشکلات بیمار بیشتر شود./