چشمانمان را لیزیک کنیم یا لازک؟

با وجود گسترش شیوه‌های جراحی لیزیک، ‌لازک و پی.آر.کی، هنوز هم ابهام‌هایی در مورد روش‌های انجام آنها در ذهن بسیاری از داوطلبان جراحی‌های عیوب انکساری چشم وجود دارد.

در سال1990 یک چشم‌پزشک به نام «میلر» و همکارانش 13 فرد بینا را مورد عمل جراحی پی.آر.کی قرار دادند که نتایج همه جراحی‌ها رضایتبخش بود. عارضه، همان کدورت گذرای قرنیه بود. در سال 1991 چشم‌پزشک دیگری به نام «گاتری» و همکارانش، نوع اولیه دستگاه اکزایمر را طراحی کردند و چشم 16 فرد نابینا و 120 بینا را مورد عمل جراحی قرار دادند.
«بوراتو» که یک چشم‌پزشک بود، در سال 1992 با همکاری گروهی روش لیزیک را با ایجاد «میکروکراتوم» و برش ورقه‌ای قرنیه، ابداع کرد. امروزه روش‌های جراحی لیزیک، ‌لازک و پی.آر.کی به شیوه‌هایی بسیار رایج در دنیا از جمله در ایران تبدیل شده‌است. با وجود گسترش این شیوه‌های جراحی، هنوز هم ابهام‌هایی در مورد روش‌های انجام آنها در ذهن بسیاری از داوطلبان جراحی‌های عیوب انکساری چشم وجود دارد. دکتر پرویز زرین‌بخش، رییس مرکز تحقیقات اپتیک و لنز ایران در این مورد توضیح می دهد.

جراحی لیزیک چیست و چه مزایا و معایبی دارد؟

جراحی لیزیک چشم برای اصلاح دور‌بینی، نزدیک‌بینی، آستیگماتیسم، پیرچشمی و قوز قرنیه انجام می‌شود. در این روش، ابتدا یک ورقه نازک به ضخامت 100 تا 150 میکرون به نام «فلپ» از قرنیه بریده و زیر آن لیزر می‌شود تا شماره چشم اصلاح شود. این برش یا با وسیله مکانیکی‌ای به نام «میکروکراتوم» یا با نوع خاصی لیزر به نام «فمتوسکند» انجام می‌شود. فلپ برداشته شده را پس از این مراحل به جای خودش برمی‌گردانند. مزیت این روش آن است که بیمار بلافاصله پس از عمل، دید کامل دارد و بدون درد می‌تواند سرکارش برگردد و فعالیت‌های روزانه خود را از سر بگیرد. در بسیاری از بیماران، ضخامت قرنیه نسبت به نمره چشم کم است و از طرف دیگر پس از برداشتن فلپ، ضخامت قرنیه کمتری برای چشم بیمار باقی می‌ماند که این امر در آینده امکان عمل مجدد را کاهش می‌دهد. در حال حاضر روش لیزیک کمتر مورد توجه پزشکان است و ‌آنها به جای شیوه لیزیک، روش لازک و پی.آر.کی را به داوطلبان انجام اعمال جراحی رفع عیوب انکساری چشم توصیه می‌کنند.

لازک چیست؟ آیا لازک اصلاح شده روش لیزیک است؟

در روش لازک، ضخامت قرنیه برش داده نمی‌شود بلکه فقط لایه سطحی و بازگشت‌پذیر قرنیه به نام «اپی‌تلیوم» برداشته می‌شود، لیزر انجام می‌گیرد و بعد اپی‌تلیوم سر جایش گذاشته‌ می‌شود و لنز پانسمانی در محلی که لیزر در آن انجام شده، قرارمی‌گیرد. اپی‌تلیوم پس از حدود 4 روز دوباره ساخته و لنز پانسمانی برداشته می‌شود.
از مزیت‌های روش لازک آن است که پس از برداشتن اپی‌تلیوم 100 تا 150 میکرون ضخامت قرنیه بیمار باقی‌می‌ماند. این شیوه برای افراد دارای قرنیه‌های نازک و کسانی که به عمل جراحی مجدد چشم نیاز دارند،‌ مفید است.
با اینکه عمل بیشتر از 5 دقیقه طول نمی‌کشد و درد ندارد بیمار 2 روز پس از عمل احساس درد و سوزش می‌کند اما پس از 4 هفته، دید کامل وی به تدریج برمی‌گردد.
درد پس از اعمال جراحی لازک و پی.آر.کی نیز ناشی از برداشتن اپی‌تلیوم سطحی و در معرض هوا قرار گرفتن انتهای اعصاب حسی.
لازک و پی.آر.کی نسبت به روش لیزیک قدیمی‌ترند که به دلیل مزایای آن دوباره رواج پیدا کرده‌اند. در روش پی.آر.کی مانند روش لازک در ضخامت قرنیه برش داده نمی‌شود، بلکه فقط لایه اپی‌تلیوم برداشته می‌شود و پس از لیزر، لنز پانسمانی روی آن قرار می‌گیرد. اپی‌تلیوم پس از حدود 4 روز دوباره ساخته و لنز پانسمانی برداشته می‌شود.

تفاوت روش لازک و پی.آر.کی چیست؟

در لازک، لایه اپی‌تلیوم برداشته می‌شود و دوباره بعد از انجام لیزر روی قرنیه قرار می‌گیرد، اما در روش پی.آر.کی لایه اپی‌تلیوم، به کلی برداشته می‌شود و اپی‌تلیوم تازه به شکل ترمیم، پس از 4 روز جایگزین می‌شود. البته این 2 روش تاثیری در نتیجه عمل ندارند. انجام عمل لازک، طولانی‌تر از روش دیگر است و دید مقطعی در روزهای نخست پس از انجام عمل جراحی به خوبی روش پی.آر.کی نیست. جایگزینی اپی‌تلیوم نیز احتمال عفونت را افزایش می‌دهد. در مجموع بیشتر پزشکان روش لازک را به لیزیک ترجیح می‌دهند. هر چند روش پی.آر.کی شیوه‌ای مرسوم‌تر از لازک است، اما روش پی.آر.کی را به غلط به عنوان لازک ذکر می‌کنند.
بله، خوشبختانه روش لازک و پی.آر.کی در ایران از چند سال پیش متداول‌تر از لیزیک شده است و روش لازک و پی.آر.کی به تدریج در ایران در حال جایگزینی با روش لیزیک است. در کشور‌های اروپایی و آمریکا نیز بیشتر پزشکان به این روش گرایش پیدا کرده‌اند.

با توجه به اینکه امروزه بیشتر پزشکان، روش لازک و پی.آر.کی را به داوطلبان اعمال جراحی اصلاح عیوب انکساری چشم توصیه می‌کنند، می‌توانیم بگوییم، روش لیزیک منسوخ شده است؟
خیر، روش لیزیک منسوخ نشده‌است. امروزه «فمتوسکند لیزر» (برداشتن لایه‌ای از قرنیه با لیزر فمتوسکند) عمل ‌لیزیک را با سهولت بیشتری امکان‌پذیر کرده است. این روش برای پیوند قرنیه، حلقه داخل قرنیه و دیگر اعمال مربوط به قرنیه نیز مفید است. روش حلقه داخل قرنیه تاحدی باعث کشش قرنیه می‌شود و با کاهش ‌آستیگماتیسم و قوز قرنیه، تحمل لنز را راحت‌تر می‌کند ولی با توجه به فواید کم و عوارض زیاد آن، ‌زیاد معمول نیست و در موارد محدودی انجام می‌گیرد. از طرف دیگر پزشکان هنوز هم به کسانی که خواستار بهبود فوری و دید شفاف بلافاصله پس از عمل جراحی هستند یا افرادی که دوربینی یا آستیگماتیسم شدید دارند، روش لیزیک را توصیه می‌کنند.

لازم به ذکر است لیزیک، لازک و پی.آر.کی از نظر هزینه درمان با یکدیگر تفاوتی ندارند./